Peningamál - 01.12.2005, Blaðsíða 3

Inngangur
Aðhald byrjað að skila árangri
sem fylgja þarf eftir
Í kjölfar hækkunar stýrivaxta Seðlabankans um 0,75 prósentur í sept-
em ber sl. urðu nokkur þáttaskil í miðlun peningastefnunnar um vaxta-
rófi ð. Hækkunin skilaði sér að fullu í raunstýrivöxtum og í fyrsta sinn
frá því að Seðlabankinn hóf að hækka vexti í maí 2004 hækkaði ávöxt-
un arkrafa verðtryggðra skuldabréfa nokkuð, sem þegar hefur leitt til
hækkunar útlánsvaxta banka, sparisjóða og Íbúðalánasjóðs. Mikilvægt
er að hækkun stýrivaxta skili sér í hækkun vaxta verðtryggðra útlána
í ljósi þess að þorri skulda einstaklinga er verðtryggður. Lækkun þess-
ara vaxta á sl. ári og mjög aukið framboð lánsfjár leystu úr læðingi
bylgju endurfjármögnunar og aukinnar eftirspurnar eftir lánsfé, bæði
til kaupa á húsnæði og til einkaneyslu. Hækkun fasteignaverðs sem af
þessu leiddi kynti enn frekar undir einkaneyslu og fjármunamyndun í
íbúðarhúsnæði. Hækki vextir verðtryggðra útlána áfram dregur enn
frekar úr hækkunum húsnæðisverðs og með tímanum úr vexti einka-
neyslu.
Dragi nægilega úr eftirspurn mun það auðvelda Seðlabankanum
að ná því markmiði að verðbólga verði að jafnaði því sem næst 2½%,
eins og honum ber á grundvelli laga og yfi rlýsingar ríkisstjórnarinnar og
bankans frá árinu 2001. Þótt viðbrögðin við vaxtahækkuninni í septem-
ber lofi góðu er ótímabært að fagna sigri í baráttunni við verðbólguna.
Enn er mikið ójafnvægi til staðar í þjóðarbúskapnum. Þjóðhagsspáin
sem kynnt er í þessu hefti Peningamála bendir eins og áður til þess að
framleiðsluspenna verði það mikil á næstu tveimur árum að verðbólga
verði að óbreyttu töluvert yfi r markmiði Seðlabankans, þrátt fyrir að
gengishækkun krónunnar vegi þar á móti á komandi mánuðum. Að
því gefnu að gengi krónunnar haldist áfram hátt eru verðbólguhorf-
urnar lítið eitt betri en í september. Verðbólguferlum sem reiknaðir
eru að gefnu óbreyttu gengi krónunnar ber hins vegar að taka með
miklum fyrirvara um þessar mundir, því að ólíklegt er að forsendan um
áframhaldandi sterkt gengi standist út spátímabilið.
Horfur eru á að viðskiptahallinn á þessu ári verði jafnvel meiri
en spáð var í september. Samkvæmt endurskoðaðri þjóðhagsspá
mun hann nema 15½% af landsframleiðslu. Fátítt er að svo mikill
við skipta halli standi nema um skamma hríð. Alþjóðleg reynsla sýnir
að þvílíku ójafnvægi fylgir fl jótlega, annað hvort eða hvort tveggja,
geng is lækkun eða samdráttur innlendrar eftirspurnar sem knýr fram
jafnvægi að nýju. Að því marki sem hallinn skýrist af fjármunamyndun
útfl utningsatvinnuvega má gera ráð fyrir minni að lögunarþörf en ella.
Minna en helming viðskiptahallans í ár og á næsta ári má hins vegar
skýra með beinum og óbeinum áhrifum fjárfestingar í álbræðslum og
orkuverum. Aðlögunarþörfi n verður því mikil á næstu árum og mun
að líkindum birtast í þrýstingi á gengi krónunnar. Hátt raungengi eykur
líkur á að töluverður hluti aðlögunarinnar muni koma fram í lækkun
á gengi krónunnar. Raungengi hefur ekki verið hærra frá árinu 1988