Peningamál - 01.05.2009, Blaðsíða 5

I Verðbólguhorfur og stefnan í
peningamálum
Gjaldeyriskreppan kemur hart niður á þjóðarbúskapnum
Líkt og gjaldmiðlar margra smáríkja hefur gengi íslensku krónunnar
lækkað verulega frá því í haust, í kjölfar alþjóðlegs fjármálaumróts.
Krónan hefur þó orðið verr úti en flestir þeirra. Þetta er skiljanlegt í
ljósi þess að innlenda bankakerfið hrundi nánast til grunna. Frá sama
tíma fyrir ári hefur gengi krónunnar lækkað um tæplega 30% gagnvart
öðrum gjaldmiðlum. Gengislækkunin hefur aukið verulega á skulda-
byrði þeirra heimila og fyrirtækja sem hafa tekið lán í erlendum gjald-
miðlum. Þetta hefur haft áhrif á gæði útlánasafns innlendra fjármála-
fyrirtækja. Þannig hefur efnahagur þeirra einnig orðið fyrir miklu áfalli,
sem hefur komið niður á getu þeirra og vilja til frekari lánveitinga.
Gengislækkunin hefur þar að auki leitt til mikillar aukningar
verðbólgu og náði hún hámarki í 18,6% í janúar. Þetta hefur komið
enn frekar niður á eftirspurn einkageirans með því að auka skuldabyrði
af lánum og draga úr kaupmætti ráðstöfunartekna.
1. Í þessari grein er byggt á gögnum sem lágu fyrir 6. maí 2009, en spáin er byggð á gögnum
fram til 29. apríl.
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Gengisstöðugleiki brýnn á meðan efnahagur heimila
og fyrirtækja er efldur á nýjan leik
Til skemmri tíma hefur peningastefnan það að meginmarkmiði að draga úr sveiflum í gengi krónunnar. Til
lengri tíma er verðbólgumarkmiðið hins vegar eftir sem áður meginmarkmið hennar. Að nokkru leyti hefur
tekist að draga úr sveiflum í gengi krónunnar frá því að gjaldeyrismarkaðurinn tók aftur til starfa í byrjun des-
ember 2008 og tekist hefur að koma í veg fyrir öfgakenndar gengissveiflur. Gengi krónunnar hefur þó sveiflast
nokkuð frá þeim tíma. Afgangur af utanríkisviðskiptum hefur ekki stutt við krónuna að því marki sem vænst
var. Þetta hefur gert peningastefnunni erfiðara um vik að stuðla að enduruppbyggingu efnahags heimila og
fyrirtækja og hefur kallað á tiltölulega aðhaldssama peningastefnu í upphafi fjármálakreppunnar. Nú hefur
verið dregið úr aðhaldinu, en ennþá er þörf á varkárni. Stýrivextir hafa verið lækkaðir um 2,5 prósentur frá síð-
ustu útgáfu Peningamála. Með því að hindra óheft útflæði fjármagns stuðla tímabundin gjaldeyrishöft einnig
að stöðugra gengi krónunnar. Þar sem fjárfestar telja íslenskar fjáreignir mjög áhættusamar væri þörf á mjög
miklum vaxtamun við útlönd til að styðja við krónuna ef slíkra hafta nyti ekki við og líklega einnig þegar þeim
verður aflétt að lokum. Meðan veruleg óvissa er ríkjandi um erlendar skuldir þjóðarinnar, stöðu ríkisfjármála og
endur skipulagningu fjármálakerfisins eru gjaldeyrishöft forsenda þess að hægt sé að draga verulega úr aðhaldi
í peningamálum. Óvissa í tengslum við alþjóðlegu fjármálakreppuna gefur þar að auki ekki tilefni til að hægt
sé að aflétta þeim að svo komnu. Hún hefur magnast enn frekar frá útkomu Peningamála í janúar. Horfur um
alþjóðlegan hagvöxt og alþjóðaviðskipti hafa verið endurskoðaðar verulega niður á við. Horfurnar fyrir útflutn-
ingsdrifinn hagvöxt á næstu misserum eru því háðar meiri óvissu en áður. Þetta felur í sér meiri samdrátt í
framleiðslu á þessu ári sem frestar efnahagsbatanum miðað við það sem spáð var í janúar. Þessu til viðbótar er
gert ráð fyrir verulega auknu aðhaldi í ríkisfjármálum í spánni, bæði í formi niðurskurðar ríkisútgjalda og auk-
inni skattbyrði næstu árin í því skyni að tryggja sjálfbærni í ríkisfjármálum. Atvinnuleysi mun þar af leiðandi
haldast hátt lengur en spáð var í janúar. Ekkert lát mun verða á hjöðnun verðbólgunnar sem þegar er hafin.
Því er spáð að verðbólga verði komin niður fyrir 10% þegar í sumar og að hún verði við verðbólgumarkmiðið
snemma á næsta ári. Flestar vísbendingar um verðbólguvæntingar styðja þetta og benda til væntinga um hraða
hjöðnun verðbólgu. Engu að síður á enn eftir að skapa verðbólguvæntingum trausta kjölfestu.
Mynd I-1
Gengi evru, Bandaríkjadals
og gengisvísitala krónu
Kr./evra, Kr./USD, Jan. 2000=100
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Bandaríkjadalur
Evra
Gengisvísitala krónu
50
100
150
200
250
300
MAMFJDNOSÁJJ
2008 2009