Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 201
Skírnir
Ritfregnir
199
sem mikill og sterkur, mikill, hár, sterkur, rammur, knár, vænn,
friður, fagur, og hefir hann sýnt á skrá, hve oft hvert þeirra kemur
fyrir í hverri sögu, um karla og um konur. Þá tekur hann þau orð,
er lýsa einstökum líkamshlutum, höfði, búk og útlimum og hverju
líffæri þeirra fyrir sig. Tekur hann jafnframt viðurnefni til greina
og skýrir orðin, þegar þarf. Að lokum gerir hann athugasemdir um
efnið í heild sinni og gildi þess fyrir mannfræði og sögu. Skrá um
áður útkomin rit um þetta efni fylgir. Bókin virðist samvizkusam-
lega gerð og veitir þeim handhægt yfirlit, er við þetta efni fást.
Minna má á, að Eiður S. Kvaran ritaði skemmtilega grein, „Um
mannfræðilegt gildi fomíslenzkra mannlýsinga“, í Skirni 1934, og
hefir höf. einnig vitnað í hana. G. F.
Alexander Jóhannesson: Um frumtungu Indógermana og frum-
heimkynni. Reykjavík 1943. (Fylgir Árbók Háskóla íslands 1943.)
Eins og kunnugt er, hefir Alexander Jóhannesson prófessor lát-
ið hvert málfræðiritið af öðru frá sér fara á undanförnum árum
og hefir þegar gert svo mörgum rannsóknarefnum á sviði málvís-
indanna skil, að það vekur ekki neina furðu, þótt enn hafi bætzt
við nýtt rit frá hans hendi. Rit þetta nefnir hann: Um frumtungu
Indógermana og frumheimkynni. Þar getur höfundur þess, að mál-
fræðingar hafi búið til um 2200 indógermanskar rætur með þvi
að rannsaka og bera saman þau indógermönsk mál, sem nú eru
kunn.
En hvernig mynduðust þessar rætur, þ. e. hvernig lærði indó-
germanski frummaðurinn að tala? Hvar voru frumheimkynni hans?
í þessum spurningum felst í raun og veru viðfangsefni það, sem
höfundurinn tekur til meðferðar 1 ritinu.
Það er nokkrum erfiðleikum bundið að gefa glögga hugmynd
um ritið í stuttu máli, og verður því aðeins reynt að skýra frá
nokkrum helztu niðurstöðum höfundar, en sleppt verður með ollu
að segja frá vinnuaðferðum og rökfærslum hans.
Höfundur hugsar sér, að frummaðurinn hafi í öndverðu látið i
ljós vilja sinn og þarfir með ýmiss konar líkamshreyfingum og
látæði. Þessar líkamshreyfingar sem og hljóð þau og önnur fyrir-
bæri, sem hann skynjaði í náttúrunni umhverfis sig, tók hann
smám saman að herma eftir með talfærunum og myndaði þannig
hljóð og orð, sem urðu fyrsti vísirinn að máli hans. Geðbrigði sin,
t. d. sorg, gleði, reiði og ást, lét hann í ljós með ósjálfráðum
hljóðum, upphrópunum. En þessi ósjálfráðu hljóð reyndust ekki
vænleg til orðmyndunar og urðu að mjög litlu leyti grundvöllur
að máli hans.
Á grundvelli þessarar niðurstöðu gerir höfundur síðan grein
fyrir, hver sé frummerking (hermigildi) hinna ýmsu tegunda sam-