Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 275
Skirnir
Ritfregnir
273
Fyrstur varð fyrir valinu Þórir Bergsson (Þorsteinn Jónsson). Tilefni
kynningarinnar var sjötugsafmæli hans sumarið 1955. Árið eftir kom svo
út úrval úr sögum hans frá 45 ára skeiði ævi hans, 1911—1956. Valið
annaðist Guðmundur G. Hagalin í samráði við höfundinn. Þetta eru ellefu
sögur, og hafa tíu þeirra birzt í fyrri sögusöfnum höfundar, en hin ellefta,
Ráðvendni, mun hins vegar vera nýlega samin. Á þeirri sögu er engin
hnignunarmerki að sjá. Er eftirtektarvert, að bæði elzta og yngsta sagan
fjalla um fólk, sem hefur orðið undir í harðri baráttu við fátækt og bjarg-
arskort. En um olnbogabörn lífsins hefur Þórir Bergsson ritað í mörgum
sögum sínum af falslausri samúð. Sálarlifslýsingar í sögum hans eru gerð-
ar af mikilli glöggsæi og djúpsæi, og söguefnin eru jafnan athyglisverð
og með þau farið af mikilli tækni. Ekki sízt er endir sagnanna oft vel
gerður og getur komið algerlega á óvart.
Bókinni lýkur á eftirmála, „Frá höfundi." Þar lætur Þorsteinn þá ætl-
un sína í ljós, „að mjög fáir menn verði mikil skáld eða snjallir rithöf-
undar án þess að fá, auk meðfæddrar gáfu, nokkur skilyrði til þess, að svo
megi verða.“ Síðan telur hann upp nokkur þessara skilyrða og hefur þar
sannarlega rétt að mæla. En sjálfum hefur honum tekizt að verða einn
fremsti smásagnahöfundur á islenzka tungu í hálfan fimmta áratug, þótt
hann hafi farið á mis við sum þessara skilyrða og orðið að stunda rit-
störf sin sem tómstundaverk. Gunnar ffveinsson.
Jakob Thorarensen: Tíu smásögnr. Almenna bókafélagið. Reykjavik
1956.
Þessi bók er önnur í röðinni af kynningarbókum Almenna bókafélags-
ins og gefin út í tilefni af sjötugsafmæli höfundarins. Guðmundur G. Haga-
lin valdi sögurnar úr fimm smásagnaheftum höfundar og í samráði við
hann.
Fyrsta sögusafn Jakobs Thorarensens kom út árið 1929, en fimmtán ár-
um áður hafði fyrsta ljóðabók hans komið út. Hann varð snemma sérstætt
skáld, sem fetaði litt i troðnar slóðir. 1 ríkum mæli hefur hann tileinkað
sér þjóðlegar erfðir á sviði ljóðagerðar og sagnamennsku. Sögutækni hans
er því með nokkuð öðrum hætti en annarra þeirra, sem nú rita beztar
smásögur hérlendis. En hann kann lagið á að gæða sögupersónur sínar
lífi, ekki sízt gamalt fólk, enda eru andstæður hins gamla og nýja tíma
söguefni, sem honum er gjarna hugstætt. Oft lýsir hann mannlegu eðli,
sem alltaf er samt við sig og ekkert fær bugað. Yfir sögum Jakobs er
hressilegur raunsæisblær. Orðfæri hans er rammíslenzkt og oft á tíðum
hnyttilegt, en gamansemi er einmitt eitt af einkennum skáldskapar hans.
Aftast i bókinni eru svo fylgilinur frá höfundi, þar sem hann lýsir —
raunar í allt of stuttu máli —, hvernig sögur hans verða til.
Þessar tvær fyrstu kyriningarbækur Almenna bókafélagsins á sögum
þeirra Þóris Bergssonar og Jakobs Thorarensens eru prentaðar á vandaðan
pappír, og til augnayndis fylgja teikningar eftir Gunnar Gunnarsson.
18