Skírnir - 01.01.1963, Blaðsíða 217

Skírnir
Ritfregnir
203
þeim mun þarfara verk sem ljóminn af störfum Fjölnismanna og Jóns
Sigurðssonar hefur löngum slegið slíkri glýju í augu þeirra, sem um þetta
tímabil hafa fjallað í riti, að þeir hafa að verulegu leyti misst sjónar á
þeim manninum, sem hratt skriðunni af stað.
Af Fjölnismönnum hefur Tómas Sæmundsson verið eðlisskyldastur
Baldvini, en hann féll einnig frá fyrir aldur fram. Jón Sigurðsosn var af
nokkuð öðrum toga spunninn, skorti eldhuga og kappgirni Baldvins, en
hafði hins vegar til að bera það allsgáða jafnvægi og þá óbifandi festu,
sem hvort tveggja reyndist affarasælt landi hans og þjóð. Hins vegar sást
Baldvin ekki fyrir, þegar þvi var að skipta, eins og í deilunni við Rask,
þótt rangt sé að álasa honum fyrir afstöðu hans í því máli.
1 sögu Islands og bókmenntasögu bíða fjöldamörg verkefni óunnin.
Margir af öndvegismönnum fyrri alda liggja enn óbættir hjá garði. Því
miður er margt af þvi, sem skrifað hefur verið um þessi efni, byggt á
ófullnægjandi rannsóknum. Það er mál til komið, að hinu landlæga hálf-
káki sé sagt strið é hendur. Því er þessi bók Nönnu um Baldvin Einars-
son kærkomið dæmi víðtækrar heimildakönnunar og vandaðra og kunn-
áttulegra vinnubragða.
Gunnar Sveinsson.
Hannes Þorsteinsson. Endurminningar og hugleiðingar um hitt og
þetta, er á dagana hefur drifið. Ritaðar af honum sjálfum 1926—1928.
— Almenna bókafélagið. Bók mánaðarins. April 1962.
Höfundur þessara endurminninga hafði mælt svo fyrir, að enginn fengi
að sjá þær fyrr en á hundrað ára afmælisdegi sínum sumarið 1960. Þar
sem hér átti í hlut maður, sem staðið hafði mitt í hinni heitu stjórnmála-
baráttu um aldamótin sem ritstjóri Þjóðólfs, aðalmálgagns Heimastjórnar-
manna, þá biðu margir bókarinnar með eftirvæntingu. En þegar til kom,
reyndist hún að vísu fróðleg um margt, en ekkert afbragð annarra bóka
af svipuðu tæi, fremur þunglamaleg og mettuð sjálfumgleði.
1 fyrsta kafla bókarinnar segir frá bernsku og æsku Hannesar. Þar er
meðal annars lýst þjóðháttum í uppvexti hans og ömurlegri verbúðavist.
Því næst segir hann frá námsárum sínum og störfum að guðfræðiprófi
loknu. Þá kemur lengsti kafli bókarinnar, þar sem segir í annálsformi
frá árunum 1892—1909, er Hannes var ritstjóri Þjóðólfs. Þar eru rakin
afskipti hans af þjóðmálum, getið helztu blaðagreina og deilna. Vissulega
mátti búast við, að frásögn Hannesar væri einhliða, en þó varla svo, að
nærri stappaði blindni. Hann hefur alltaf hinn góða málstaðinn sín meg-
in, og hann ber sigur af hólmi í öllum útistöðum við andstæðinga sína.
Án alls efa hefur Hannes verið ötull og óvæginn blaðamaður, en hafði þó
heldur stirðan rithátt. Blað hans hafði auðvitað margvísleg áhrif, en hætt
er þó við, að Hannes mikli töluvert fyrir sér hlut sinn í stjórnmálabaráttu
þessara ára. Hann hefur aldrei verið til foringja fallinn sökum stíflyndis
og þungrar þykkju. Hann er langminnugur á mótgerðir, eins og títt er um