Skírnir - 01.01.1967, Blaðsíða 74
HARALD L. TVETERÁS:
BJÖRNSTJERNE BJÖRNSON
OG NORÐURLÖND.
Björnstjerne Björnson og Norðurlönd er efni, sem snertir
sögu Norðurlanda allra. Sennilega hefur enginn maður lát-
ið svo mjög til sín taka um öll Norðurlönd með þeim hætti
sem Björnstjerne Björnson. Sögur eins og Sigrún á Sunnu-
hvoli, Arni og Kátur piltur og margar aðrar áttu vakandi og
hrifna lesendur um öll Norðurlönd og öfluðu Björnson vina
langt út fyrir hinn þrönga hring bókmenntanna. Söngvar
hans og ljóð voru á alþýðumáli, hann naut lýðhylli meiri en
títt er um skáld, og enda þótt einstakar sögur hans og leikrit
vektu minni hrifningu, varð þó útbreiðslan mikil, af því að
Björnstjerne Björnson var höfundurinn. Hinn alþýðlega og
þó persónulega tón, sem hann gaf bókmenntunum með fyrstu
sögum sínum, þroskaði hann og stækkaði með öllum varma
og krafti persónuleika síns, þannig, að smám saman var litið
á hann um öll Norðurlönd og langt um víðar sem raddstyrk-
an málsvara þjóðlegra og lýðræðislegra hugsjóna. Þegar hann
brýndi raustina, hlustuðu allir, — sumir vonglaðir, aðrir
hneykslaðir. Hann varð lifandi og oft þreytandi samvizka
Evrópu, — hvar sem friðurinn var í hættu eða frelsið þrúg-
að, mátti búast við þrumandi mótmælum hans. Barátta hans
gegn kúgurunum ólgaði oft í heimsblöðunum — svo sem deila
hans við Apponyi greifa um ungverska undirokun Slóvaka.
Mikilvægasti vettvangur hans var þó og varð á Norðurlönd-
um, fyrst og fremst hans eigið land, en einnig Norðurlöndin
í heild í óvenjumiklum mæli.
Um Björnson hefur oft verið sagt, að hann þróaðist frá
því þjóðlega til hins norræna. Þetta kann svo að vera, en með
vissum fyrirvara. Þannig verður að leggja áherzlu á, að þjóð-