Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 250
244
RITDÓMAR
SKÍRNIR
Athyglisvert er, ef athugaðar eru myndir af konum á peysubúningi frá ofan-
verðri 19. öld og upphafi þessarar aldar, hversu pilsið er fyrirferðarmikið og
brúsandi, svo og svuntan, en mittissvipurinn að sama skapi nettlegur, allfrá-
brugðið því sem nú gerist, sbr. mynd nr. 30 í íslenzkum þjóðbúningum kvenna,
þar sem pilsið fellur nálega beint frá mittinu. I kaflanum um átjándu aldar
búninginn, er minnzt á skyrtuna undir upphlutnum, sem þá var að vísu nærfat.
Ég sakna þess, að ekki skuli líka minnzt á aðra nærflík, sem lengi var jafn-
óaðskiljanleg peysupilsinu, ef vel átti að sama. Hér á ég við nærpilsið, þess
konar sem gamlar konur notuðu enn, þegar ég var barn, stokkfellt pils úr þráð-
ardúk eða einhverju stífu efni, með skábekk (vólant) neðst eða rykktum bekk,
stundum tveimur, svo að sjálft peysupilsið slægi sér sem bezt út. Þessi nærpils
voru í rauninni eins konar krínólínur, og skyldu þau ekki einmitt hafa orðið
fyrir áhrifum frá þeim? Nú er efnið í peysufötunum annað en var, en því meiri
ástæða finnst mér hefði verið til að minna á þessi pils og hlutverk þeirra.
Ég hef orðið hér langorð, en efni bókarinnar er sannarlega fróðlegt og
vekjandi. Athugasemdir hér að framan eiga ekkert skylt við efasemdir um gagn-
semi hennar. Sá skerfur er vissulega þakkarverður, sem frú Elsa hefur þegar
lagt fram til að efla áhuga og þekkingu á fögrum og fjölbreyttum búningum,
sem formæðrum okkar auðnaðist að skapa þrátt fyrir fátækt og einangrun.
ArnheiSur Sigurðardóttir
ACNAR ÞÓRÐARSON:
HJARTAÐ í BORÐI
Almenna bókafélagið, Reykjavík 1968
Þab bar til tíðinda í bókmenntunum á liðnu ári, að Agnar Þórðarson sendi
á markað nýja skáldsögu, Hjartað í borði, eftir fimmtán ára glímu við önnur
bókmenntaform. Aður höfðu komið frá hans hendi skáldsögurnar Haninn gal-
ar tvisvar (1949) og Ef sverð þitt er stutt (1953), sem voru hvor með sín-
um hætti athyglisverð byrjandaverk og allsérstæð í íslenzkum bókmenntum
fyrir efnistök og afstöðu höfundarins. Var því nokkur eftirsjá að Agnari
Þórðarsyni þegar hann sneri sér að öðrum fjarskyldum verkefnum. Þjóðleik-
húsið var semsé komið til sögunnar og íslenzk leikritun svotil óskrifað blað.
Metnaðarfullur og lítt ráðinn ungur höfundur fann hjá sér hvöt til að glíma
við ný verkefni, plægja nálega óplægðan akur. Agnar gerðist afkastamesti leik-
ritahöfundur íslendinga eftir seinni heimsstyrjöld, samdi ein fimm sviðsverk
og fjölmörg útvarpsleikrit, bæði stutt og löng. Leikrit Agnars hafa átt mis-
jöfnu gengi að fagna. Eitt þeirra, Kjarnorka og kvenhylli, varð ákaflega vin-
sælt, enda léttur og að mörgu leyti haglega saminn grínleikur með ádeilu-
broddi. Alvarlegu verkin hafa átt erfiðara uppdráttar og þá einkanlega síðasta
leikritið, Sannleikur í gifsi (1965).