Málfríður - 15.03.2015, Blaðsíða 5

notar ensku mikið utan skóla við að sinna áhugamál-
um sínum. Má þar nefna sjónvarp, kvikmyndir, tölvu-
leiki, samskiptasíður og Internetið. Á þessum sviðum
er enska nánast alls ráðandi hér á landi og hefur áhrif
á færni í daglegu ensku máli Íslendinga á öllum aldri.
Enska hefur verið skilgreind sem ein af lykilnáms-
greinum í skólakerfinu, ásamt íslensku og stærðfræði.
Kennsla í ensku hefur færst neðar í grunnskóla, skyldu-
áföngum hefur fækkað á framhaldsskólastigi og nem-
endur geta lokið enskunámi sínu yngri en áður með
því að taka framhaldsskólaáfanga í grunnskóla. Þannig
getur liðið nokkur tími frá því nemendur ljúka ensku-
námi í framhaldsskóla og þar til þeir þurfa að takast á
við akademíska ensku í háskólanámi. Athygli vekur að
ungt fólk áttar sig hvorki á þeirri staðreynd að lesefni
í háskóla er nánast allt á ensku né hversu erfitt það er
(Birna Arnbjörnsdóttir, 2011. Anna Jeeves, 2013).
Heilmikill munur er á því tungutaki sem er notað
í daglegum samskiptum, þ.e. talmálsfærni, og því
tungutaki sem hafa þarf tök á til þess að skilja akadem-
íska texta. Akademísk enska er annars eðlis heldur en
sú enska sem er notuð dagsdaglega. Góð færni í dag-
legri ensku leiðir ekki sjálfkrafa til færni í akademískri
ensku.
Í ljósi þess hve mikilvæg enska er fyrir nám á
háskólastigi (og reyndar fyrir flest störf) má spyrja
hvort eðlilegt væri að setja annars konar markmið
fyrir ensku heldur en fyrir önnur erlend tungumál sem
kennd eru. Einnig má velta fyrir sér hvort akademísk
enska eigi frekar heima á fjórða hæfniþrepi heldur en
því þriðja sem er efsta þrep fyrir framhaldsskóla sam-
kvæmt Aðalnámskrá 2011.
Breytt staða ensku í heiminum
Áður en lengra er haldið er e.t.v. rétt að fara nokkrum
orðum um breytta stöðu ensku í heiminum og þar
með talið á Íslandi. Enska gegnir í vaxandi mæli hlut-
verki Lingua Franca samskiptamáls, í námi og starfi.
Í N-Evrópu er útbreiðsla og notkun ensku svipuð og
hér á landi. Háskóli Íslands hefur sett fram þá stefnu
að enska skuli notuð til að skólinn verði samkeppnis-
hæfur í alþjóðlegu fræðasamfélagi og 90% námsefnis
er á ensku. Nemendur þurfa því að geta lesið efni á
ensku og skilið það á íslensku (Birna Arnbjörnsdóttir
og Hafdís Ingvarsdóttir, 2010).
Birna Arnbjörnsdóttir og Hafdís Ingvarsdóttir fjalla
um stöðu ensku hér á landi í grein sem birtist í Málfríði
Nýlega birtist í Netlu grein sem lýsir rannsókn á nám-
skrám sem í gildi hafa verið fyrir framhaldsskóla, þ.e.
Aðalnámskrám frá 1999 og 2011 og fjórum nýlegum
skólanámskrám. Einkum var skoðað hversu ítarlega nám-
skrárnar lýsa kröfum um undirbúning til að geta lesið aka-
demíska texta á ensku. Niðurstöður eru í stuttu máli þær
að í aðalnámskrám eru ekki mjög greinargóðar lýsingar á
hvað felst í að undirbúa nemendur fyrir lestur akadem-
ískra texta. Til þess eru hæfniþrepin og markmiðin sem
núverandi aðalnámskrá byggir á of opin. Greinarbetri
lýsingar má hins vegar finna í skólanámskránum.
Rannsóknin var gerð í framhaldi af niðurstöðum úr
tveimur rannsóknarverkefnum. Annað verkefnið var
doktorsverkefni Önnu Jeeves þar sem hún rannsakaði
viðhorf ungmenna til reynslu af enskunámi í framhalds-
skóla. Fram kom að mörgum fannst sem enskunámið
hefði hvorki reynt mikið á né bætt miklu við þá ensku
sem þau lærðu utan skólans, aðrir sögðust hafa fengið
góðan grunn til að byggja á. Hitt verkefnið var rann-
sókn Birnu Arnbjörnsdóttur og Hafdísar Ingvarsdóttur
sem lýsti erfiðleikum margra nemenda við Háskóla
Íslands við að nota ensku í námi. Niðurstöður leiða í
ljós að nemendur ofmeta almennt færni sína í ensku, að
um 30% nemenda við HÍ á í erfiðleikum með skilning
á námsefni á ensku og að tveir þriðju áttu erfitt með að
vinna með tvö tungumál í einu. Báðar rannsóknirnar
voru hluti af stærri rannsókn á stöðu ensku á Íslandi.
Enskukunnátta Íslendinga
Enskukunnátta Íslendinga telst almennt góð. Við höfum
aðgang að miklu efni á ensku og ungt fólk heyrir og
MÁLFRÍÐUR 5
Birna ArnbjörnsdóttirGerður
Guðmunds dóttir
Gerður Guðmundsdóttir, enskukennari við Mennta-
skólann við Hamrahlíð og Birna Arnbjörnsdóttir, pró-
fessor í annars máls fræðum við Háskóla Íslands.
Enska á krossgötum:
Daglegt enskt mál – akademísk enska