Sagnir - 01.06.1998, Blaðsíða 43

Sagnir - 01.06.1998, Blaðsíða 43
töluðu drýgindalega fyrir hönd bæjarsjóðs, því Jónas frá Hriflu hafði leikið á als oddi yfir ógöngum bæjarstjórnar í lánsfjáröfluninni. Þannig sagðist hann algerlega mótmæla því sem Reykvíkingur, að Reykjavík gæti ekki fengið lán án ríkis- ábyrgðar og það væri bænum til minnkunar ef hann þyrfti að leita til annarra um lánstraust.33 Ekki er laust við að þessi viðhorf Jónasar minni á hagfræði hins hyggna bónda, að menn eigi með ráðdeild og sparsemi að safna fé til framkvæmda til að komast hjá því að binda sig á klafa lánardrottna. Að hans mati jafngilti skuld- setning Íslands í erlendum bönkum meiriháttar afsali á fullveldi þjóðarinnar. Ef stofna skyldi til skulda, bæri að undirbúa það vel í stað þess að flana í ákvörðunum, líkt og gert hafi verið 1921 þegar „enska lánið“ var tekið.34 Samflokksmenn Jónasar tóku í sama streng og gagnrýndu Reykjavík fyrir óráðsíu. Einar Árnason stakk til að mynda upp á því að einstakir bæir og hreppar stæðu að rafvæðingu sinni með nokkurs konar samvinnusniði, þar sem þau gengjust sameiginlega í ábyrgðir og fengju viðurkenningu erlendra sérfræðinga á áætlunum sínum. Á grunni slíkra viðurkenninga og í krafti samstöðunnar, taldi Einar að sveitar- félögunum yrði ekki skotaskuld úr því að afla sér lána án ríkisábyrgðar.35 Hér má þó segja að ráðherrarnir hafi kastað steinum úr glerhúsi. Ríkisstjórn Framsóknarflokksins var í meira lagi dugleg við að taka erlend lán og varð 1930 metár í þeim efnum. Það ár tók ríkissjóður erlend lán fyrir 15 milljónir króna og jók með því skuldir landsins um rúman helming, en alls námu skuldir ríkisins 40 milljónum 1931.36 Auk þess að stofna til nýrra lána hafði stjórn framsóknarmanna skrifað upp á nokkrar ríkisábyrgðir sem sumar hverjar voru af pól- itískum toga. Til dæmis hafði Jóhannes Jósefsson fengið ríkisábyrgð til að standa straum af kostn- aðinum við að byggja Hótel Borg árið 1930 fyrir Alþingishátíðina sama ár. Jóhannes átti vildarvini í Fram- sóknarflokknum og var oft sakaður um að njóta góðs af þeirri vináttu. Virðist þetta sanna hið fornkveðna að hægara er að ráða öðrum heilt en að bæta eigin breytni. Það vekur sérstaka athygli við lestur umræðnanna, hvaða áhrif fram- sóknarmenn töldu að ríkisábyrgðin hefði á lánstraust þjóðarinnar. Mátti helst skilja af orðum þeirra að lánstraust ríkja væru fasti - ákveðin krónutala sem minnkaði sem næmi hverri ríkis- ábyrgð.37 Þannig var enginn greinar- munur gerður á neyslulánum eða lánum til framkvæmdar á borð við Sogsvirkjun sem enginn andmælti að væri hagkvæm. Þótt því verði ekki á móti mælt að of miklar ríkisábyrgðir hljóti fyrr eða síðar að draga úr lánstrausti ríkja, verða þessi rök framsóknarmanna að teljast full einhliða. Verið var að afla lánsfjár til að koma upp öflugu orkukerfi á þéttbýlasta svæði landsins. Stofnanir á borð við fjarskipta-, samgöngu- og orkukerfi eru af mörgum taldar hornsteinar öflugs efnahagslífs og því viðbúið að slík framkvæmd yrði til að styrkja efnahaginn og jafnvel auka lánstraust þjóðarinnar. Á hitt ber að líta að í árslok 1930 var ríkissjóður aðeins í ábyrgð fyrir rúmum ellefu milljónum króna í erlendum lánum. Þar af voru fimm milljónir vegna lána Landsbankans, tvær og hálf vegna Reykjavíkurbæjar og ein og hálf vegna Fiskiveiðasjóðs. Með frumvarpinu var verið að fara fram á að ríkisábyrgðir væru auknar um meira en 60%.38 Var því ekki að undra þótt ýmsum þætti nóg um. Afdrif frumvarpsins 1931 urðu þau að það koðnaði niður á báðum þingum og svipað frumvarp fékkst ekki rætt ári síðar. Á þinginu 1933 voru valdahlutföll hins vegar orðin önnur eftir að ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Ásgeirs Ásgeirssonar, hafði tekið við völdum. Fékkst málið þá afgreitt sem lög eftir stuttar umræður, fólust þær í karpi Sjálfstæðismanna og Alþýðuflokksmanna um það hvor fylkingin hefði unnið því meira gagn og ætti meira lof skilið. BORGARSTJÓRI Á FARALDSFÆTI Þegar lögin um Sogsvirkjun höfðu fengist samþykkt, réð bæjarstjórn þegar í stað viðurkennda ráðunauta frá Noregi, A. B. Berdal og Jakob P. Nissen til að gera tillögur um hag- kvæmustu virkjunarframkvæmdir í Soginu. Töldu þeir að vænlegast myndi vera að virkja Ljósafoss með fimm vélasam- stæðum, öllum jafnstórum, samtals 17.500 kW þegar full- virkjað væri.39 Samþykkti bærinn að hverfa að ráði þessu og var virkjunin boðin út haustið 1934 með tveimur vélasamstæðum, 4.400 kW hvorri. Jafnframt var Jóni Þorlákssyni borgarstjóra 42 Stefán Pálsson 19 18 - 1 99 8 SAGNIR ‘ 98 Lagskiptur mokstur, einn mokar upp á pall - sá næsti mokar af pallinum í fötu. Með frumvarpinu var verið að fara fram á að ríkisábyrgðir væru auknar um meira en 60%. Var því ekki að undra þótt ýmsum þætti nóg um.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.