Sagnir - 01.06.1999, Blaðsíða 20

Andrew Wawn
Sagnir 1999 19
nemar tiltölulega lítið til Íslands – Ísland
var sem draumaland. Árið 1978 kom ég
loks til Íslands, stutta pakkaferð, eina viku.
Þetta var í september og komið haust, það
var skítkalt og rigning. Þannig fannst mér
að veðrið ætti að vera á Íslandi, mér fannst
þetta veður frábært, a.m.k. fyrir ferðafólk-
ið. Rigningin er rómantísk — jafnvel
„Wagnerísk.“ Það er ekkert gaman hér í
„bullandi sólskini.“ Úr rigningunni leit ég
inn á Þjóðminjasafnið. Ég var að skoða
mig um þegar ég labbaði framhjá mynd af
Íslandsleiðangri John Thomas Stanley
1789. Það var sem bjalla hringdi í hausn-
um, ég var alinn upp í Hoylake, sjávar-
plássi þar sem mátti finna Stanley Road,
Stanley Hotel, jafnvel hverfiskráin var
kennd við Stanley. Ég kom strax aftur til
Íslands 1979, og áður en ég snéri aftur til
Englands keypti ég Víga-Glúmssögu í
fornbókaverslun. Bókin var gefin út í
Kaupmannahöfn á 18. öld og var merkt
John Thomas Stanley. Bjallan hringdi aft-
ur! Þegar ég fór heim athugaði ég hvort sá
Stanley sem ég þekkti úr mínum heima-
högum væri Íslands-Stanley og svo reyndist vera. Þegar ég fór
að skoða þetta betur fann ég svo allskonar heimildir um
Stanley og Ísland. Fæðingarstaður minn var því menningar-
lega tengdur Íslandi, og uppfrá því fór ég að rannsaka þessi
tengsl. Eftir að hafa verið ráðinn háskólakennari í Keele tók
ég að mér kennslu í forníslensku. Smám saman fór ég að lesa,
læra, hugsa og skrifa um Ísland. Það má segja að sérfag mitt
hafi komið til fyrir tilviljun, en í dag rannsaka ég bókmennta-
og í raun öll menningartengsl Íslands og Bretlands á 19. öld.
Þú rannsakar meira á
Íslandi en í Bretlandi?
Já, ég er búinn að vera að rannsaka óbirt handrit. Af þeim er
nokkuð til í Bretlandi en samt sem áður miklu fleiri í Lands-
bókasafninu, enda er ég búinn að vera góður
viðskiptavinur hjá þeim í mörg ár. Núna er
aðstaðan í Þjóðarbókhlöðunni ótrúlegur lúx-
us en mér var hlýtt til gamla Safnahúsins, að-
staðan þar var öðruvísi lúxus, ég er af þeirri kynslóð sem var
þarna niðri í bæ. Það er miklu þægilegra fyrir mig að koma
hingað heldur en að vinna í Bretlandi, heimildir eru meira og
minna allar hér á landi og allar á sínum stað. Í Bretlandi er þær
dreifðar út um allt, það er þægilegra að vinna í Þjóðarbókhlöð-
unni, þar sem starfsfólk er hjálpsamt og vingjarnlegt. Efnið er
á Íslandi og að vinna í Þjóðarbókhlöðunni sparar sporin, and-
rúmsloftið er afslappaðra þar en í London. Á Íslandi er líka
fjöldinn allur af fræðimönnum til að spjalla við. Ég er farfugl
á Íslandi, sem lætur sér stundum ekki nægja sumarvist heldur
ílengist jafnvel yfir haust og vetur, þegar ég fæ rannsóknar-
leyfi.
Bretar á Íslandi -
Íslendingar í Bretlandi
Ég skrifaði bók sem tengdist þessu fræðisviði og fyrir valinu
varð Þorleifur Repp, íslenskur philologist sem vann mörg ár í
Bretlandi. Ég var vanari að rannsaka Breta á Íslandi en ekki
öfugt. Repp var sláandi, erfiður og skapríkur en samt áhrifa-
mikill í Edinborg í byrjun 19. aldar. Málin þróuðust þannig að
ég fór að rannsaka hvort tveggja, Breta á Íslandi og Íslendinga
í Bretlandi. Ekki bara mennina heldur einnig hvaða áhrif bæk-
urnar höfðu á þá og viðbrögðin, „viðtökufræði,“ en ég vissi
ekki um neitt slíkt kenningarlegt orð, en í dag er þetta vinsælt
fræðisvið. Þessa dagana er ég niðursokkinn í prófarkalestur á
nýjustu bók minni sem fjallar um þetta efni, The Vikings and
the Victorians. Efnið segir sig sjálft, þetta er um frægt fólk,
höfunda á borð við William Morris, Sir Walter Scott sem og
óþekkta en áhrifamikla fræðimenn sem
fóru í ferðalag til Íslands og fóru svo heim
til Bretlands og sögðu frá. Í bókinni er fjall-
að um skáldsögur, kvæði, barnabækur,
þjóðsögur, ferðabækur, óbirt bréf, skjöl, tímarit o.s.frv.
Hver voru áhrif norrænnar
menningar á Breta 19. aldar?
Sumir Bretar fengu þá hugmynd að allt gott í Bretlandi væri
byggt af norrænum mönnum og á norrænni menningu. Þessar
bókmenntir voru nær óþekktar í Bretlandi fram til 1850–60 en
þá fer þetta smá saman að breytast. Fleiri þýðingar koma fram
og svo verða ferðalög Breta til Íslands tíðari, það varð hálf-
gerður ferðamannastraumur. Þegar að ferðamennirnir komu
svo heim og voru boðnir í matarboð þá þýddi ekkert að hafa
Rigningin er rómantísk
— jafnvel „Wagnerísk.“