Jökull - 01.12.1988, Blaðsíða 90

s
Aætluð verkefni í
jöklarannsóknum Orkustofnunar
ODDUR SIGURÐSSON
Orkustofnun
Grensásvegi 9,108 Reykjavík
Jöklamælingar af ýmsu tagi hafa lengi verið
stundaðar á Orkustofnun og þá einkum á vatnamæl-
ingadeild. Er þar meðal annars til að taka þau verk,
sem Sigurjón Rist hefur haft með höndum á vegum
Jöklarannsóknafélagsins. Það er í fyrsta lagi að
halda saman mælingum á jökulsporðum víðs vegar
um land og koma þeim upplýsingum á prent. I öðru
lagi hafa Vatnamælingar fylgst með jökulhlaupum,
sem eru að sjálfsögðu mikilvægur hluti vatnamæl-
inga almennt. Snjór hefur verið mældur reglulega á
nokkrum stöðum á hálendinu og nokkrum sinnum á
jöklum uppi. Enn er að nefna þátttöku ýmissa starfs-
manna Orkustofnunar (áður Raforkumálastjóra) í
leiðöngrum til rannsókna á jökulhlaupum, jökul-
þykkt, jarðhita í jöklum og margs annars.
Þar sem jöklar eru stór og mikilvægur hluti vatna-
kerfis landsins er þörf á upplýsingum um þá til upp-
fyllingar í almenn vatnafræðigögn. Það eru þá fyrst
og fremst mælingar á ákomu og leysingu til að geta
reiknað afkomu jöklanna og skýrt þátt þeirra í
vatnafari hér á landi. Jöklar eru mjög næmir á
breytingar í loftslagi. Þeir eru síbreytilegir þótt ekki
sé alltaf auðvelt að sjá mun á þeim frá ári til árs.
Tök eru á að mæla ákomu og bráðnun á jökli allná-
kvæmlega og reikna með því breytingu á massa jök-
ulsins frá einu tímabili til annars. Sumir kalla þetta
mælingar á hvemig jöklinum búnast og því sé hér
um að ræða jöklabúskap. Ur afkomumælingum má
lesa langtímabreytingar á loftslagi, sem ekki fást
jafn greinilega úr öðrum veðurfarsgögnum. Hér er
að sjálfsögðu um langtímaverk að ræða og þar fást
raðir afkomumælinga á svipaðan hátt og rennslis-
raðir fyrir vatnsföll. Nú þegar era hafnar mælingar á
afkomu á norðanverðum Hofsjökli. A því var byrjað
síðla vetrar 1988 og hafa safnast gögn um ákomu
vetrarins 1987-1988 og svo sumarleysingu 1988.
Fljótlega ættu því að liggja fyrir upplýsingar um af-
komu Hofsjökuls á vatnasviði Héraðsvatna árið
1987-1988.
I öðru lagi verður haldið áfram að fylgjast með
jökulhlaupum hvarvetna á landinu. Jökulhlaup eru
forvitnileg fyrir margra hluta sakir. Víðast era þau
reglubundin og koma af svipaðri stærð með nokkuð
jöfnu millibili. Oftar en ekki era þau árviss. I sum-
um tilvikum eru þau um fimmtungur eða tíundi hluti
heildarrennslis vatnsfallsins og fer þá ekki milli
mála að þau skipta veralegu máli. Eitt er að mæla
rennslið í jökulhlaupum og annað að skilja eðli
þeirra og upprana. Fylgjast þarf með hvaðan hvert
jökulhlaup kemur og kanna hverjar líkur eru á að þar
sé breytinga að vænta því annars er hætt við að það
komi mönnum í opna skjöldu þegar síst skyldi.
I þriðja lagi þarf að koma upp jöklaatlas fyrir Is-
land. Nú þegar er til vísir að einum slíkum þar sem
bandarísku AMS kortin frá 1949 era. Þau eru byggð
á loftmyndum sem voru teknar á áranum 1945 og
1946 og mega því heita yfirlit íslenskra jökla á ein-
um tíma. Þar í vantar að vísu allmarga smájökla en
úr því ætti að vera hægt að bæta. Einnig eru til loft-
myndir af öllu landinu frá 1960 eða þar um bil og er
unnt að búa til kort af útbreiðslu allra íslenskra jökla
út frá þeim. Síðan 1960 hefur ísland ekki verið
myndað allt úr lofti í einu átaki en langt mætti kom-
ast með því að nota gervitunglamyndir.
88 JÖKULL, No. 38, 1988