Feykir - 14.12.2005, Blaðsíða 5

47/2005 Feykir 5
Lagarfoss við „Gömlubryggju" á Sauðárkróki, ótimasettmyndataka. Bátarnir sunnan á „Bryggjunni" eru frá vinstri: Aldan, erfórst
1935, Garðar og „Slefarinn".
Aftur í liðna tíð VIII - Hörður Ingimarsson skrifar
Áhlaupaveðrið
mikla 1935
Það var laugardaginn 14. desember árið 1935 fyrir nákvæmlega sjötíu árum, sem mikið
manntjón varð í Skagafirði í miklu norðan áhlaupaveðri, sem gerði um hádegisbil. Það
slcall saman sem hendi væri veifað og herti veðrið stöðugt. Um nónbil var orðið afspyrnu
slæmt en aftök undir kvöldið.
Dagana á undan hafði verið
einstök blíða, bæði til lands og
sjávar og í samtímaheimild er á
fimmtudeginum 12. desember
sögð „sama milda hlákan” og
föstudaginn 13. desember
„sama þíðan, hæg og mild”.
Spáin á föstudagskvöldinu gaf
vart tilefni til að óttast mjög
slæmt veður. Helgi í Salnum
Guðmundsson heyrði þó spána
þennan dag um kvöldmatar-
leytið, en hann tók veðrið
venjulega undir suðurveggnum
á Aðalgötu 17 þar sem Jón
Björnsson deildarstjóri í Gránu
bjó. Jón hagaði því svo til, að
hafa vel opinn glugga svo Helgi
gæti „tekið veðrið” því á þeirn
tírna hafði hans heimili eldd
útvarp. Þetta var þegjandi
samkomulag milli Jóns í Gránu
og Helga í Salnum að hafa
þennan háttinn á. I kjölfar þess
að Helgi „tók veðrið” þetta
kv'öld snaraðist hann í beitu-
skúrinn til Sigurðar bróðir síns,
Sigga í Salnum, og hefur uppi
mikinn munnsöfnuð að ekki
skuli róið á Blíðfara, sem í
daglegu tali var kallaður
„Bjarnagrænn”, því það verði
vitlaust veður.
„Skammastu með síldina
straxí fiystihúsið afturhelvítis
bölvaður asninn þinn,” sagði
Helgi og mun hafa lagt hendur
á bróðir sinn, svo hann skæri
ekki síldina. „Hvað er þetta
maður, það er besta veður -
blíða,” svaraði Siggi bróðir
Helga og sem oft fyrr og síðar
Veðurkort er sýnir veðrið kl. 5 síðdegis þann 14. desember 1935. Magnús Jónsson Veðurstofustjóri vann kortið, sem byggir á gögnum
Veðurstofunnar. Veðrið versnaði til muna er leið á kvöldið. Þéttleiki þrýstilina er mikill.
lét í minnipokann fyrir bróðir
sínurn. Helgi var sá sem ferð-
inni réði að jafnaði. Það varð
áhöfn Blíðfara vafalaust til lífs,
því langt hefði verið sótt.
Aðfaranótt 14. desember
uppúr lágnættinu réru bát-
arnir af Króknum í blíðskap-
arveðri. Það voru Aldan um 4
tonn, Bjarni Sigurðsson for-
maður 34 ára og fimm barna
faðir, yngsti sonurinn óskírður.
Hásetar Ásgrímur Guðmunds-
son Fagranesi 52 ára, Björn
Sigmundsson frá Hofsósi 29 ára
hálfbróðir móður Bjarna, og
Magnús Hálfdánarson frá Hól-
koti á Reykjaströnd 32 ára.
Báturinn Njörður 3-4 tonn,
Sigurjón Pétursson formaður
30 ára. Hásetar Sveinn Þor-
valdsson 26 ára og Margeir
Benediktsson 25 ára. Allir þeir
sem nefndir eru hér að framan
fórust þennan örlagaríka laug-
ardag.
Það fréttist að Aldan og
Njörður hefðu róið á Skerja-
grunnshornið vestur af Málmey
og það sást þaðan til bátanna
unr morguninn. Þetta eru mið í
hánorður frá Drangey og höfðu
gefið góðan afla dagana á
undan. Það risu mildir sjóir og
brimskaflar er veðrið skall á
með öskrandi hríð og frosti.
Það hefúr verið mikil sigling á
Öldunni að komast undir
Austurlandið næstum inní
fjarðarbotn. En báturinn
brotnaði í tvennt á Hólmatagl-
inu norðan Elínarhólmans.
Framhluta bátsins rak í Brim-
nesgil með líki Ásgríms. Það var
vetrarmaður hjá Sigurmoni í
Kolkósi, sem fann hin líkin
rekin í Brimneskrók og tók
hann það mjög nærri sér. Björn
Sigmundsson fannst með
stýrissveifina í hendinni, en
hann var harðger og rammur af
afli. Björn var nýfluttur til
Sauðárkróks er þetta gerðist
ásamt unnustu sinni Elísabet
Þórhallsdóttur. Bjarni heitinn
sá ævinlega um að halda vélinni
gangandi ásamt formennsk-
unni. Ekld hefúr sigling
Njarðar verið minni, en talið
er að báturinn hafi gengið
undir norðaustur af Innsta-
landsskerjunum. Strax um
kvöldið þann 14. desember rak
úr bátnum kassa utanaf
áttavitanum, þar sem flakið af
gamla Víkingi var lengi, beint
austur af bifreiðaverkstæðinu
Áka. Síðar um nóttina rak
lóðabelgi og stampa og fleka úr
botni Njarðar. Lík skipverjanna
fúndust aldrei.
Björgvin, bátur Lárusar
Runólfssonar, varð fyrir
vélarbilun og hélt því til lands
án þess að leggja línuna og
slapp við veðrið. Með Lárusi
voru Guðjón Jósafatsson og
Ásgrímur Einarsson síðast
kenndur við Ártún. Mikill og
reyndur sjósóknari. Sveinn
Sölvason réri hálffi stundu eftir
óttu á Baldri ásamt Kristjáni
bróðir sínum og Þorsteini
Sigurðssyni, ævinlega kallaður
Steini mótoristi. Þeir drógu línu
sína eftir stutta legu og lentu í
upphafi veðursins og máttu
þakka fýrir að ná landi urn hálf
tvöleytið án áfalla.
Leiftursmenn réru stundu
eftir miðnættið og lögðu línu
sína norðaustur af „Diskn-
um” norðvestur Sandinn í
stefhuna á Selvík. Leiftrið var
norðaustur af þeim á Baldri og
sjálfsagt með lengri lóð, en þeir
virtust langt komnir að draga er
Baldur tók stímið heint. Leiftrið
lenti í miklum hremmingum er
norðvestan veðrið skall á. Línan
slitnaði, vélin jós uppá sig og
drap þegar á sér og fór ekki í
gang eftir það. Og bátinn hálf
fýllti af sjó. Það tókst að þurr-
ausa eða því senr næst og segla-
búnaður settur upp senr hvarf
svo til strax útí buskann. Bátur-
inn hrakktist stórskipaleið inn
fjörðinn og eitt andartak sást í
Nesvitann og það dugði Pálma
og félögum að sigla að
„Bryggjunni” á fokkunni einni
saman. Þar var olíu hellt á sjó-
inn og fiskurinn seilaður í land.
Brimið og veðurhamurinn var
svo mikið að bátinn bar hátt yfir
sjálfa „Bryggjuna” enda lá við
borð að báturinn færist en það
tókst að bjarga honum á land
með snarræði. Á Leifti voru
Pálmi Sighvats á „Stöðinni”
formaður, Björn Jóhannesson,
enn á lífi háaldraður, Sigurður
Tómasson og Friðrik Árnason.
Hálfdán Sveinsson er annar
af tveim á Iífi þeirra sjómanna
sem réru þennan örlagaríka
dag fyrir sjötíu árum. Hann
fór á sjó við fjórða mann á
vélarlausum bát, fjögurra
manna fari, og réru þeir á
vesturbrúnina í Álnunr vestan
Hegranessins. Með Hálfdáni
voru Árni Rögnvaldsson og
Magnús Sigurðsson Jósafats-
sonar. Ekki man Háltidán lengur
hver var fjórði maðurinn. Það
gerði talsverða undiröldu í
upphafi veðursins, það gekk
sem sé í sjóinn, sem var fýrirboði
versnandi veðurs. Þeir náðu
landi áfallalaust í þann mund
er snöggversnaði um hádegis-
bilið og voru góðri stundu á
undan Baldri.
Það fór sem eldur í sinu unt
Krókinn er veðrið brast á, að
margir bátar væru á sjó. Mann-