Iðjuþjálfinn - 01.12.1997, Blaðsíða 14

IÐJUÞJÁLFUN VERÐUR
ÍSLENSK FRÆÐIGREIN
STAÐA OG ÞRÓUN - NÁM Á IÐJUÞJÁLFUNAR-
BRAUT HÁSKÓLANS Á AKUREYRI
Guðrún Pálmadóttir.
Grein þessi er byggð á erindi
fiuttu af höfundi á ráðstefnudegi
heilbrigðisdeildar Háskólans á
Akureyri þann 27. september
1997. Ráðstefnudagurinn var
haldinn í tiiefni af 10 ára afmæli
deildarinnar, en heilbrigðisdeild
var önnur tveggja deilda, sem
tóku til starfa við stofnun Há-
skólans á Akureyri fyrir 10 árum
síðan. Viðfangsefni þessarar
greinar er tvíþætt.
í fyrsta lagi er fjallað um stöðu
og þróun iðjuþjálfunar, bæði á
heimsvísu og á íslandi. í öðru
lagi er rifjaóur upp aðdragandinn
að stofnun háskólanáms í iðju-
þjálfun á íslandi og uppbygging
og skipulag námsbrautarinnar
viö Háskólann á Akureyri kynnt.
Frá hugsjón til vísinda
Rætur iðjuþjálfunar má rekja næstum
því þrjú hundruð ár aftur í tímann.
Iðjuþjálfun varð til vegna þess að það
voru einstaklingar sem trúðu því að
það sem fólk hefði fyrir stafni dags
daglega hefði áhrif á heilsufar þess
og almenna líðan (Reed, 1993). Fyrir
miðja 18. öld ruddi sú hugmynd sér
til rúms bæði í Evrópu og Ameríku að
nota mætti störf og tómstundaiðju til
að flýta fyrir bata geðsjúklinga (Reed,
1993). Þessi hugmynd grundvallað-
ist á mannlegri visku, þar sem litið
var á manninn sem heild og iðjuþjálf-
un þessa tíma taldist til hugvísinda.
Þetta var blómatímabil iðju með stað-
fastri trú á að maðurinn hefði þörf fyr-
ir virkni og að iðja hefði lækninga-
mátt. Hlutverk iðjuþjálfa var að gefa
honum tækifæri til að stunda iðju (Cl-
ark & Larson, 1993; Reed, 1993). í
fyrri heimsstyrjöldinni var þessi
sama aðferð notuð til að bæta líðan og
flýta fyrir bata slasaðra hermanna og
tengsl mynduðust rnilli iðjuþjálfunar
og læknavísindanna. Upp úr því var
iðjuþjálfun skilgreind sem heilbrigð-
isstétt undir yfirráðum lækna (Reed,
1993).
Þörfin fyrir iðjuþjálfa jókst gífur-
lega á tímum síðari heimsstyrjaldar-
innar og eftir það breiddist iðjuþjálf-
un ört út um heiminn. Miklar fram-
farir urðu í líkamlegri endurhæfingu,
sem varð til þess að hugsjón gömlu
spekinganna hvarf í skuggann og
iðjuþjálfar gáfu fyrirmæli um athafn-
ir er beindust að ákveðnum sjúk-
dómseinkennum (Reed, 1993; Clark
& Larson, 1993). Iðjuþjálfar þessa
tíma aðhylltust smættarhyggju og
urðu sérfræðingar á afmörkuðum
sviðum. Oft var því erfitt að sjá mun-
inn á iðjuþjálfun og öðrum fræðigrein-
um. Þetta var tímabil kreppu í faginu
þar sem toguðust á þörfin fyrir heild-
arhyggju og iðjusýn annars vegar og
þörfin fyrir vísindalega viðurkenn-
ingu hins vegar (Clark & Larson,
1993; Kielhofner & Burke, 1977).
Undanfarna tvo áratugi hafa iðju-
þjálfar verið að endurskoða viðhorf sitt
til iðju. Þeir fóru að skrifa, gera rann-
sóknir og þróa kenningar og á þann
hátt hefur þeim tekist að sanna gildi
hinna upprunalegu viðhorfa og að-
ferða í iðjuþjálfun án þess að missa
niður alla þá þekkingu og reynslu
sem stéttin öðlaðist á tímum smættar-
hyggjunnar (Clark & Larson, 1993).
Afraksturinn er að orðið hefur til ný
grein innan félagsvísinda, iðjuvís-
14 IÐJUÞJÁLFINN 2/97