Tölvumál - 01.07.2007, Blaðsíða 10

1 0 | T Ö LV U M Á L
Í þessari grein velti ég vöngum yfir því hvar greina megi einkenni þessarar
þróunar í veflægri hugbúnaðargerð og hvaða lærdóm íslensk hugbúnaðargerð
geti dregið af henni. Veflæga hugbúnaðargerð kýs ég að skilgreina frekar vítt
sem alla hugbúnaðarþróun þar sem viðmót hugbúnaðarins er veflægt, þ.e.
hannað til að vera aðgengilegt gegnum vafra. Veflægum hugbúnaði má svo
aftur skipta í tvennt; hugbúnaði sem notendur geta rekið á eigin vefþjóni
og þeim sem einungis er rekinn sem miðlæg þjónusta. Sem dæmi um fyrri
flokkinn má taka vefaðgang að tölvupósti sem mörg fyrirtæki hafa sett upp,
en Gmail frá Google heyrir til þess seinni.
Skilgreiningu á „Web 2.0“ sæki ég í grein eftir Tim O’Reilly frá 2005, þar sem
hann telur upp sjö lykileinkenni á þeirri þróun sem hugtakinu sé ætlað að
lýsa. Það er of langt mál að fjalla um öll einkennin sjö, heldur ætla ég að grípa
til þeirra sem best eiga við viðfangsefnið; veflæga hugbúnaðargerð.
Til að nefna áþreifanleg dæmi af stærðargráðu sem á betur við íslenska
markaðinn heldur en Google tek ég dæmi um tvö fyrirtæki; Atlassian gefur út
hugbúnað sem er ætlaður til að reka á eigin vefþjónum, en 37signals einbeitir
sér að miðlægum þjónustum sem seldar eru með áskriftarfyrirkomulagi.
Vefurinn sem verkfæri
Veflægur hugbúnaður byggir á þessari nálgun og miðast frá upphafi við að
nota vefinn (með sínum kostum og göllum) sem rekstrarumhverfi. Ef til vill má
segja að sjálf hugmyndin um veflægan hugbúnað sé einmitt ein af forsendum
þeirrar þróunar sem orðið hefur í vefnotkun á undanförnum árum: Vefurinn
er ekki lengur aðeins birtingarmáti fyrir texta og myndir, heldur síkvikt og
gagnvirkt verkfæri.
Breytingar í smáskömmtum
Þegar hugbúnaði er einungis dreift í formi niðurhals eða miðlægrar þjónustu
geta hugbúnaðarfyrirtæki gefið út nýjar útgáfur þegar þeim hentar, og ekki er
þörf á að safna saman breytingum í eina stóra útgáfu. Fyrir vikið er hægt að
gefa setja nýjungar í rekstur smám saman og komi upp vandamál þeim tengd
eru þau af viðráðanlegri stærðargráðu. Atlassian hefur t.d. þá stefnu að gefa
út uppfærslur á wiki-kerfi sínu á 6 vikna fresti og 37signals gefa út viðbætur
og breytingar á sínum kerfum nærri vikulega.
Þekkingarsamlegð
Eitt lykileinkennið sem O’Reilly nefnir og er kannski það áhugaverðasta í
þessu samhengi er sú sameiginlega þekking sem veraldarvefurinn heldur
utan um og gerir aðgengilega. Honum verður tíðrætt um blogg, en undir
þetta einkenni heyra einnig wiki-lausnir og sjálf hugmyndin að baki opnum
hugbúnaði (e. open source).
Wiki kerfi eru upplagður vettvangur fyrir sameiginlega mótun og skráningu
hugmynda þar sem miðilinn er auðveldlega aðlagaður eðli hvers
viðfangsefnis, í stað þess að þvinga sköpunarferlið í ákveðinn farveg eins
og vill verða í fastmótuðum verkefnastjórnunaraðferðum og hefðbundnum
hópvinnukerfum. Wiki-lausnir eiga sífellt meiri vinsældum að fagna í hvers
kyns þekkingariðnaði, sem sést ef til vill best á því að í nýjustu útgáfum
virðulegra hópvinnukerfa er farið að bjóða wiki-virkni í viðleitni við að elta
þróunina.
Opinn hugbúnaður gegnir stóru hlutverki í nútíma hugbúnaðargerð,
sérstaklega í tilviki veflægs hugbúnaðar. Nú má finna allar helstu
grunneiningar vefhugbúnaðargerðar ókeypis á vefnum, jafnt vefþjóna,
forritunarumhverfi, gagnagrunna eða lausnir á sértækum viðfangsefnum.
Það er því engin þörf á að byrja frá grunni, heldur er hægt að velja þær
undirstöður sem henta og byggja ofan á þær.
Eitt einkenna opinna hugbúnaðarverkefna er þörf fyrir gegnsæi
verkefnavinnunnar. Oft eru þátttakendur að sinna þeim í frítíma sínum,
hver í sínu lagi og víða um heim. Það er því mikilvægt að hafa aðgengilega
stöðu verkefna; yfirlit yfir hnökra sem verið er að lagfæra og ábendingar
um lausn vandamála. Það færist reyndar í vöxt að rótgrónum opnum
hugbúnaðarverkefnum sé viðhaldið af launuðum starfsmönnum, en innlegg
grasrótarinnar eru áfram mikilvæg.
Nálganir Atlassian og 37signals
Útbreiddustu notkunarskilmálar opins hugbúnaðar gera ekki kröfur um að
afurðir sem byggja á þeim séu opnar, heldur er hugbúnaðarfyrirtækjum frjálst
að markaðssetja og verðleggja sínar lausnir eftir eigin höfði. Þannig byggja
bæði Atlassian og 37 Signals sinn hugbúnað á opnum undirstöðum en
markaðssetja hann að mestu sem einkaréttarhugbúnað.
Þegar rætt hefur verið um þróun veraldarvefsins undanfarin ár hefur hugtakið „Web 2.0“ oft
borið á góma, þótt erfitt virðist vera að festa fingur á því nákvæmlega hvað átt sé við. Ef spurt er
um helstu einkenni þessarar „annarrar útgáfu vefsins“ nefna sumir gagnvirka tækni á borð við
Ajax, aðrir blogg, wiki og samfélagsskapað efni og enn aðrir tískustrauma í grafískri hönnun.
Áhrif „Web 2.0“