Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Blaðsíða 38

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 201034
Anna María Ólafsdóttir og Lilja Ásgeirsdóttir, annamo@landspitali.is
FASTA FYRIR SKURÐAÐGERÐ
„ekkert eftir miðnætti“ – gömul klisja
Fasta er mikilvægur hluti af undirbúningsferli sjúklings fyrir skurðaðgerð og liður
í að auka öryggi hans. Með föstu er átt við að sjúklingur neyti hvorki matar né
drykkjar meðan á föstutímabili stendur. Notkun tyggigúmmís, brjóstsykurs og
tóbaks er jafnframt bönnuð.
Sú hefð að fasta frá miðnætti, aðfaranótt
aðgerðardags, á sér langa sögu en árið
1946 fjallaði Mendelson um hve hættulegt
bakflæði magainnihalds ofan í lungu getur
verið. Í kjölfar þess var farið að styðjast
við þá vinnureglu að aðgerðasjúklingar
skyldu fasta frá miðnætti og var sú
regla viðhöfð að minnsta kosti næstu
50 árin eða þar til ný þekking kom fram.
Með nýrri þekkingu var sýnt fram á að
langvarandi fasta er ekki nauðsynleg líkt
og talið var en þrátt fyrir þá vitneskju
hefur víða reynst erfitt að innleiða nýtt
verklag um styttri og breytta föstu.
Höfundar kynntu sér þetta efni í diplóma­
námi sínu og vakti það áhuga okkar vegna
þess misræmis sem greinilega er á því
vinnulagi sem tíðkaðist á okkar vinnustað
og í fræðunum. Í þessari grein verður
fjallað um vinnuleiðbeiningar varðandi
föstu fyrir skurðaðgerð sem gefnar voru
út árið 1999. Við segjum frá könnun á
einni legudeild Landspítala Hringbraut og
hvernig unnið hefur verið að því að breyta
verklagi að frumkvæði hjúkrunarfræðinga
með innleiðingu nýrra leiðbeininga um
föstu sjúklinga fyrir skurðaðgerð.
Fasta fyrir skurðaðgerðir
Upphaf föstuleiðbeininga Mendelson
byggðust á rannsókn hans á 44.016
konum sem fóru í keisaraskurð í svæfingu.
Í ljós kom að ásvelging magainnihalds
ofan í lungu varð hjá 66 konum eða
hjá 0,15% þátttakenda. Í rannsókn sinni
lýsti Mendelson því hversu hættulegt
það getur verið að magainnihald berist
ofan í lungu og í kjölfarið festist það í
sessi að sjúklingar voru hafðir fastandi frá
miðnætti aðfaranótt aðgerðardags ( Levy,
2006). Þessi regla var viðhöfð næstu
50 árin eða þar til Samtök bandarískra
svæfingalækna, (ASA), gáfu árið 1999
út klínískar vinnuleiðbeiningar um föstu
fyrir skurðaðgerðir. Þær byggðust á
gagnreyndri þekkingu þar sem niðurstöður
yfir 1.000 rannsókna sýndu fram á að
fasta á tæra vökva þarf ekki að vera lengri
en tvær klukkustundir.
Mælt er með styttri föstu fyrir svæfingu
en tíðkast hefur þar sem lágmarksfasta
á tæran vökva (vatn, ávaxtadjús,
kolvetnisdrykki, hreint te og svart kaffi) sé
tvær klukkustundir, fasta á brjóstamjólk sé
fjórar klukkustundir og sex klukkustundir
fyrir þurrmjólk, kúamjólk og létta máltíð (t.d.
te og ristað brauð). Sé um venjubundna
eða þunga máltíð (t.d. steiktan og fituríkan
mat) að ræða er ráðlagt að fasta í átta
klukkustundir. Fullorðnir mega drekka allt
að 150 ml af vatni með lyfjaforgjöf allt að
einni klukkustund fyrir svæfingu og börn
allt að 75 ml. Vinnuleiðbeiningarnar eiga
bæði við um börn og fullorðna. Þær eru þó
ekki ætlaðar konum í fæðingu, sjúklingum
með kvilla sem áhrif hafa á magatæmingu
eða sjúklingum sem á einhvern hátt hafa
afbrigðilega loftvegi (ASA, 1999; Søreide
o.fl., 2005; Søreide og Lungqvist, 2006).
Talið hefur verið að með því að fasta frá
miðnætti, aðfaranótt aðgerðardags, á bæði
vökva og fasta fæðu sé stuðlað að betri
magatæmingu og þar með auknu öryggi
sjúklings í svæfingu. Ferli magatæmingar
á fasta fæðu og vökva er hins vegar ekki
það sama. Föst fæða er horfin úr maga
fimm klukkustundum eftir inntöku en tær
vökvi hverfur á innan við hálftíma. Tær
vökvi, sem drukkinn er meira en tveimur
klukkustundum fyrir svæfingu, ætti því að
vera algerlega tæmdur úr maganum þegar
að aðgerð kemur (Klemetti og Suominen,
2008; Levy, 2006; Maltby, 2006; Schreiner
o.fl., 1990). Með inntöku tærra vökva, allt
að tveimur klukkustundum fyrir aðgerð, er
jafnvel stuðlað að aukinni magatæmingu
því inntaka örvar magahreyfingar og þar
með tæmingu magans. Fasta er einnig
talin hafa víðtækari áhrif á líkamann en
ýmsum óþægindum sem talin eru tengjast
langvarandi föstu fyrir skurðaðgerð
hefur verið lýst. Þau eru til að mynda
höfuðverkur, þreyta, slappleiki, svimi
og þorsti (Madsen o.fl., 1998; Castillo­
Zomora o.fl., 2005; Nicolson o.fl., 1992 og
Schreiner o.fl., 1990). Það er því enginn
ávinningur fyrir sjúkling að hann sé hafður
fastandi lengur en vinnuleiðbeiningar ASA
segja til um, þvert á móti getur langvarandi
fasta leitt til margvíslegra lífeðlisfræðilegra
einkenna sem valda sjúklingum verulegum
óþægindum.
Breyttar vinnuleiðbeiningar
innleiddar
Þrátt fyrir að gagnreynd þekking varðandi
föstu fyrir skurðaðgerð sýni að langvarandi
fasta er hvorki nauðsynleg né sjúklingnum
til bóta hefur víða gengið erfiðlega að festa
Tafla 1. Vinnuleiðbeiningar bandarískra
svæfingalækna (ASA, 1999).
Fasta Klst.
Tær vökvi 2
Brjóstamjólk 4
Þurrmjólk, kúamjólk, létt máltíð 6
Þung máltíð 8