Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 60

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 201056
Útdráttur
Tilgangur: Að rannsaka upplýsingahegðun Íslendinga á sviði
heilsu og lífsstíls sem og heilsuhegðun þeirra.
Efniviður og aðferðir: Notað var 1.000 manna slembiúrtak
frá Þjóðskrá á aldrinum 18 til 80 ára. Gagna var aflað með
póstkönnun vorið 2007, svarhlutfall var 47%. Klasagreining
(k­meðalgildisaðferð) var notuð til að skipta þátttakendum í
fjóra klasa: óvirkir, miðlungsóvirkir, miðlungsvirkir og virkir,
út frá því hversu oft þeir leituðu upplýsinga um heilsu og
lífsstíl af ásetningi í 22 heimildum. Heimildirnar voru flokkaðar
í fjóra upplýsingamiðla: fjölmiðlar, sérfræðingar, internet og
persónuleg samskipti. Einþátta ANOVA eða veldisvísagreining
voru notaðar við að greina hversu oft klasarnir rákust á
upplýsingar í fjölmiðlum, frá sérfræðingum og á internetinu,
hversu áreiðanlegar og gagnlegar upplýsingarnar töldust vera,
sem og heilsuhegðun klasanna hvað varðar neyslu á ávöxtum
og grænmeti, og hreyfingu.
Niðurstöður: Klasarnir voru frábrugðnir hverjir öðrum
varðandi upplýsingahegðun og einnig var heilsuhegðun þeirra
mismunandi. Hegðun meðlima í þeim klösum, sem leita oftar
að upplýsingum, var heilsusamlegri.
Ályktun: Niðurstöðurnar benda til að karlmenn með litla
menntun séu hópur sem huga þurfi sérstaklega að við miðlun
fræðslu um heilsueflingu.
Lykilorð: Heilsuefling, hreyfing, mataræði, upplýsingahegðun.
INNGANGUR
Vel er þekkt að óhollt líferni hefur skaðleg áhrif á heilsu
fólks. Töluvert hefur verið rætt um áhrif óholls mataræðis og
kyrrsetu (Hólmfríður Þorgeirsdóttir o.fl., 2005; Mackenbach,
2006). Bent hefur verið á að neysla Íslendinga á ávöxtum
og grænmeti nái ekki ráðlögðum dagskammti (Laufey
Steingrímsdóttir o.fl., 2002), þeir neyti grænmetis sjaldnar en
hinar Norðurlandaþjóðanna og Eystrasaltsþjóðirnar og neysla
ávaxta sé minnst meðal þeirra, að Lettum einum undanskildum
(Nordic Council of Ministers, 2003). Miklu skiptir að auka
heilbrigðisvitund fólks og hvetja til heilsueflingar en heilsuefling
er skilgreind sem ferli þar sem einstaklingum er gert kleift að
ná betra valdi yfir eigin heilbrigði og efla það (World Health
Organization, 1986).
Hjúkrunarfræðingar starfa á öllum sviðum heilbrigðiskerfisins
og gegna veigamiklu hlutverki varðandi miðlun fræðslu um
heilsueflingu. Eftir því sem meiri vitneskja er um upplýsingahegðun
þeirra sem ætlunin er að hvetja til heilsueflingar því betur
standa hjúkrunarfræðingar að vígi við það (Evans, 2006). Tvær
aðferðir hafa einkum verið skilgreindar til að auka skilvirkni
við miðlun upplýsinga. Annars vegar er leitast við að greina
ýmis einkenni mismunandi þjóðfélagshópa til að geta komið á
framfæri við hvern hóp fyrir sig upplýsingum á því formi og eftir
þeim leiðum sem honum hentar best (Kreuter og Wray, 2003).
Hins vegar eru greind einkenni ákveðins einstaklings til að
geta sniðið upplýsingarnar og miðlunina betur að þörfum hans
(Kreuter og Wray, 2003).
Lítið hefur verið vitað um upplýsingaöflun og upplýsingahegðun
mismunandi hópa Íslendinga um heilsusamlegt líferni.
Upplýsingahegðun er skilgreind sem öll mannleg hegðun
í tengslum við upplýsingar. Hún nær yfir upplýsingaleit af
ásetningi, sem einkennist af því að einstaklingur bregst
við þekkingarskorti með því að leita upplýsinga, og einnig
upplýsingaleit sem einkennist af því að fólk rekst á upplýsingar
af tilviljun án þess að hafa ætlað að leita þeirra. Undir
Ágústa Pálsdóttir, Félagsvísindasvið Háskóla Íslands
UPPLÝSINGAHEGÐUN ÍSLENDINGA VARÐANDI HEILSUEFLINGU
ENGLISH SUMMARY
Palsdottir, A.
The Icelandic Journal of Nursing (2010), 86 (5), 56-63
ICELANDER´S INFORMATION BEHAVIOUR IN
RELATION TO HEALTH PROMOTION
Aim. To investigate the health and lifestyle information
behaviour among Icelanders as well as their health behaviour.
Data collection and research method. The sample consists
of 1.000 Icelanders, aged eighteen to eighty, randomly
selected from the National Register of Persons in Iceland.
The data were gathered by means of a postal survey during
the spring 2007, response rate was 47%. Cluster analysis
(k­means) was used to draw participants in four clusters,
passive, moderately passive, moderately active and active,
based on their purposive health and lifestyle information
seeking in 22 sources. The information sources were grouped
into four information channels: media, health specialists,
internet and interpersonal sources. One­way ANOVA or binary
logistic regression were used to analyse how often the clusters
encountered information in the media, from health specialists
and on the internet, how reliable and useful they considered
the information, as well as the clusters health behaviour
concerning the consumption of fruit and vegetables and
physical exercise.
Results. The information behaviour of the clusters differed and
also their health behaviour. The members of the clusters who
sought information more often had a healthier lifestyle.
Conclusion: The results indicate that men who have received
less education is a group that needs particular attention when
information about healthy behaviour is disseminated.
Key words: Diet, health promotion, information behaviour,
physical exercise.
Correspondance: agustap@hi.is