Iðjuþjálfinn - 01.05.2003, Blaðsíða 15

IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2003 - 15
Óhætt er að fullyrða að iðjuþjálfar hér á
landi fylgist almennt vel með nýjungum,
þróun og þekkingu innan fags og fræða. Sá
hópur iðjuþjálfa sem starfar með börnum
og ungmennum fer stækkandi. Öflugt fag-
legt starf og áhugi á að leita símenntunar
hefur verið leiðarljós faghóps IÞÍ um iðju-
þjálfun barna um árabil. Meðal annars
hefur verið ráðist í þýðingar og staðfæring-
ar á matstækjum í samstarfi við náms-
braut í iðjuþjálfun við Háskólann á Akur-
eyri og stofnanir sem hafa iðjuþjálfa inn-
an sinna raða. Einnig hafa iðjuþjálfar
unnið frumkvöðlastarf á nýjum vettvangi
og átt þátt í aukinni samvinnu þeirra sem
koma að málefnum barna. Þannig má
segja að á síðustu árum hafi skapast tæki-
færi til að fara nýjar leiðir og stuðla að
áherslubreytingum í þjónustu iðjuþjálfa,
börnum og fjölskyldum sem hennar njóta
til hagsbóta. En betur má ef duga skal. Eft-
irfarandi vangaveltur eru ætlaðar til að
örva umræðu um stöðu iðjuþjálfunar
barna hér á landi og hvernig hugsa má til
framtíðar.
Börn og ungmenni eru í eðli sínu iðjuverur, fullaf áhuga á að taka virkan þátt í daglegu amstriog vilja hafa áhrif á umhverfi sitt. Þau vilja stan-
da sig vel og upplifa það að ráða við dagleg viðfangs-
efni sem þau standa frammi fyrir hverju sinni.
Vellíðan barna hvílir meðal annars á færni þeirra til
að taka þátt í iðju s.s. eigin umsjá, leik, bóklegu og
verklegu námi að því marki sem þau sjálf kjósa eða
ætlast er til af þeim. Þar sem samspil barnsins, iðj-
unnar og umhverfisins er eins og best verður á kosið
eflist færni og það ýtir undir þroska barnsins og
vellíðan (Kramer og Hinojosa, 1999). Börn sem búa
við minni færni en jafnaldrarnir, vegna þroskarask-
ana eða fatlana eiga oft í erfiðleikum með að mæta
væntingum um frammistöðu í skóla og heima fyrir,
þar eð líkamlegir, vitrænir eða félagslegir þættir hin-
dra fulla þátttöku í námi og öðrum daglegum at-
höfnum. Börn geta átt erfitt með að koma þekkingu
sinni til skila á skýran máta í skólastarfi til dæmis í
skriflegum prófum. Sum þeirra skortir félagsfærni til
að eiga jákvæð samskipti við jafnaldra eða hafa ekki
náð leikni í ýmsum hreyfileikjum sem hafa félags-
lega þýðingu í hópnum, eins og að hjóla, leika með
bolta eða renna sér á línuskautum. Umhverfið,
menning, gildi og viðhorf geta skapað ýmis tækifæri
og ýtt undir það að börn auki færni sína. Þessir þætt-
ir geta einnig falið í sér hindranir og þannig dregið
úr frammistöðu og færni. Til að hægt sé að draga sem
mest úr þeim vanda sem börn mæta er mikilvægt að
leggja mat á hvar hindranirnar er að finna og leita
síðan leiða til lausna (Coster, Ludlow og Mancini,
1999).
Þjónusta iðjuþjálfa - fagleg nálgun
Íhlutun iðjuþjálfa sem starfa með börnum mótaðist
lengi vel af þroskakenningum sem gerðu ráð fyrir því
að þroski barna fylgdi fastmótuðu ferli þar sem efri
þrep og áfangar byggðu ávallt á þeim neðri. Lögð var
áhersla á ýmsa eiginleika og forspárgildi þeirra fyrir
nám og aðlögun. Undirliggjandi vandi, til dæmis í
tengslum við skynúrvinnslu eða stjórn hreyfinga átti
samkvæmt þessu að spá fyrir um eðli og umfang
þeirra erfiðleika sem barnið myndi mæta í skólan-
um. Algengt var að áherslan væri lögð á einstaklings-
bundna meðferð þar sem unnið var með skynhreyfi-
þætti og þjálfun fínhreyfinga eða sjónúrvinnslu, sem
átti að skila sér í betri árangri við skólatengd verk-
efni. Oftast fór íhlutunin fram í aðstæðum sem voru
ólíkar skóla eða heimili. Þetta einkenndi þjónustu
fagmanna og gerir að mörgu leyti enn. Matstæki
voru hönnuð með þetta að leiðarljósi en þrátt fyrir
ágæti staðalbundinna prófa, þá segja þau fátt um
færni í dagsins önn og gagnast ekki sem skyldi ef
meta á árangur af íhlutun sem miðar að því að auka
færni (Coster o.fl., 1999; Law, 2003). Síðustu ár hef-
ur gagnrýni á þroskafræðilega nálgun farið vaxandi
enda benda rannsóknir til að þessar íhlutunarleiðir,
sem oft eru kostnaðarsamar leiði ekki endilega til
aukinnar færni (Vargas og Camilli, 1999). Reynslan
hefur einnig sýnt að oft reynist erfitt að yfirfæra
ýmis þjálfunaratriði á dagleg viðfangsefni barnsins
heima og í skólanum (Snæfríður Þóra Egilson og
Þóra Leósdóttir, 1997; Snæfríður Þóra Egilson, 2001).
Mat á færni og þjónustu
Á síðustu árum hafa, hér á landi og erlendis þróast
breyttar áherslur hvað varðar mat á þroska og færni
Iðjuþjálfun barna og ungmenna
- Þjónusta á tímamótum?
SIGRÍðUR KRISTÍN
GÍSLADÓTTIR
IðJUþJÁLFI Á
MIðSTÖð HEILSU-
VERNDAR BARNA,
GREININGARTEYMI
ÞÓRA LEÓSDÓTTIR
IðJUþJÁLFI Á
GREININGAR-
OG RÁðGJAFASTÖð
RÍKISINS, FAGSVIðI
EINHVERFU OG
MÁLHAMLANA
Til að hægt sé að draga sem mest úr þeim
vanda sem börn mæta er mikilvægt að leggja
mat á hvar hindranirnar er að finna og leita síð-
an leiða til lausna.