Iðjuþjálfinn - 01.05.2003, Blaðsíða 28

28 - IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2003
Tilgangur rannsóknarinnar var að
afla upplýsinga um þarfir nemenda
með hreyfihömlun fyrir aðlögun á
skólavettvangi og um notagildi mat-
stækisins Upplifun nemenda á
skólaumhverfi (UNS). Notuð var eig-
indleg rannsóknaraðferð sem gefur
þátttakendum tækifæri á að tjá eigin
upplifun og reynslu. Þátttakendur
voru 10 nemendur á aldrinum 10-15
ára og allir töldu þeir að þörfum
þeirra væri ekki fyllilega mætt í
skólaumhverfinu á einu eða fleiri
sviðum. Mestir erfiðleikar komu fram
við að skrifa og taka þátt í íþróttum
en þau verksvið höfðu jafnframt verið
minnst aðlöguð. Mest hafði verið að-
lagað í sambandi við próftöku. Fæstir
höfðu þörf fyrir aðlögun í kennslu-
stofu eða við að komast um innan og
utan skóla. Meirihluti viðmælenda
tók ekki virkan þátt í félagslegu sam-
neyti með skólafélögum og fáir áttu
nána vini. Matstækið kom að góðum
notum við að fá fram upplýsingar um
það sem vel reyndist og það sem betur
mátti fara í skólastarfi að mati nem-
enda, þ.m.t. þörf þeirra fyrir aðlögun.
Lykilhugtök:
Upplifun nemenda á
skólaumhverfi
Nemendur með líkamlega
skerðingu/hreyfihömlun
Aðlögun
ÍLögum um grunnskóla (nr. 66/1995),29. grein, VI kafla, segir að í skólastarfisé skylt að leggja áherslu á að efla sjálfs-
vitund og félagsvitund nemenda. Einnig
skuli miða að því að námið nýtist nemend-
um í daglegu lífi, frekara námi og starfi og
búi þá undir virka þátttöku í samfélaginu.
Nemendur skulu fá sem jöfnust tækifæri til
náms þegar samin er aðalnámskrá og nám
og kennsla skipulögð. Enn fremur sé brýnt
að koma í veg fyrir aðgreiningu. Samkvæmt
aðalnámsskrá (Menntamálaráðuneytið,
1999) er grunnskólanum skylt að mennta
öll börn á árangursríkan hátt og taka við
öllum börnum, hvernig sem á stendur um
atgervi þeirra til líkama og sálar, félagslegt
og tilfinningalegt ásigkomulag eða mál-
þroska. Þar segir jafnframt að skólinn skuli
leitast við að haga störfum sínum í sem fyll-
stu samræmi við eðli og þarfir nemenda og
stuðla að heilbrigði og menntun hvers og
eins.
Nemendur með líkamlega skerðingu
standa hins vegar andspænis fjölmörgum
hömlunum sem torvelda þátttöku þeirra í
ýmsum viðfangsefnum í skólanum. Hætt er
við því að takmörkuð þátttaka í skólastarfi
geti haft margvíslegar afleiðingar á daglegt
líf þeirra og líðan (Law, Haight, Milroy,
Willms, Stewart og Rosenbaum, 1999;
Hemmingsson og Borell, 2000 og 2002;
Prellwitz og Tamm, 2000).
Fjölmargir þættir í umhverfinu geta ým-
ist stuðlað að eða torveldað þátttöku nem-
enda með hreyfihömlun, svo sem viðhorf,
stjórnsýsluþættir og félagslegir hópar (Law
og fl., 1999; Simeonsson, Carlson, Hunt-
ington, McMillen og Lytle Brent, 2001).
Einnig er töluvert samspil milli ólíkra um-
hverfisvídda. Lög og reglur ráða því t.d.
hvaða úrræði og þjónusta er í boði fyrir
nemendur sem aftur getur haft áhrif á þátt-
töku þeirra við ýmsar aðstæður í skólanum
(Snæfríður Þóra Egilson, 2003). Margir
nemendur þurfa á aðstoð að halda við að
komast um í skólastofunni og skrifa glósur,
eða vegna félags-legrar þátttöku (Skär og
Tamm, 2001, Hemmingsson, Borell og
Gustavsson, 2003). Í rannsókn Snæfríðar
Þóru Egilson (2003) kemur fram að hlut-
verk aðstoðarmanna íslenskra nemenda
með hreyfihömlun er oft óljóst og ekki er
nægilega vel skilgreint hvers konar aðstoð
skuli veita nemendum né við hvaða að-
stæður. Hið sama kemur fram í sænskri
rannsókn Hemmingsson og félaga (2003)
sem telja að aðstoðarmenn geti stuðlað að
þátttöku nemenda við ýmsar aðstæður í
skólanum en torveldað hana við aðrar. Til
að samvinna nemenda og aðstoðarmanna
skili árangri er mikilvægt að hinir síðar-
nefndu virði nemendur og einblíni ekki um
of á skerðingu þeirra. Þá skiptir miklu að
hlutverk þeirra séu vel skilgreind og að þeir
séu næmir á óskir nemenda og þarfir.
Samvinna og samþætting vinnubragða
þeirra fagmanna sem að málum koma er
mikilvæg fyrir þátttöku og frammistöðu
nemenda með líkamlega skerðingu í skól-
anum (Barnes og Turner, 2001). Því er brýnt
„Mig langar soldið
til þess að geta gert svipað
og aðrir krakkar“
- Upplifun og reynsla nemenda með líkamlega skerðingu á skólaumhverfi sínu
og notagildi íslenskrar staðfæringar á matstækinu Upplifun
nemenda á skólaumhverfi (UNS).