Skólavarðan - 01.12.2008, Blaðsíða 18
18
FAGMENNSKA KENNARA
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 8. ÁRG. 2008
Um 300 leikskólakennarar sóttu ráðstefnu
RannUng og Félags leikskólakennara sem
haldin var í húsnæði Háskóla Íslands
við Stakkahlíð þann 1. desember sl. á
mikilvægum tímamótum og bar það tákn-
ræna heiti Að marka spor.
Ráðstefnan tókst í alla staði ákaflega vel.
Menntamálaráðherra Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir ávarpaði samkomuna í upphafi
og gerði að umtalsefni ný lög um menntun
og ráðningu kennara og lögverndun starfs-
heitis leikskólakennara. Hennar skilaboð
voru þau að á erfiðum tímum í efnahagslífi
landsins væri mikilvægt að forgangsraða
í þágu menntunar, rannsókna og vísinda.
Margt var sér til gamans gert, sýnd
myndskeið úr leikskólastarfi, sungið og
trallað og kennarar sem útskrifuðust
fyrir þrjátíu árum rifjuðu upp í veglegu
söngatriði þær breytingar sem orðið hafa á
starfsvettvangi og námi leikskólakennara á
þessu tímabili. Fyrirlesarar á ráðstefnunni
voru þau Arna H. Jónsdóttir, Jón Torfi Jónasson,
Guðrún Alda Harðardóttir, Kristín Karlsdóttir
og Þórdís Þórðardóttir. Þau fjölluðu út frá
ólíkum sjónarhornum um fagmennsku leik-
skólakennara og viðhorf til barna, náms og
leikskólastarfs.
Fagmennska leikskólakennara
Skólavarðan fékk góðfúslegt leyfi Örnu H.
Jónsdóttur lektors við menntavísindasvið HÍ
til að birta nokkur brot úr stórmerkilegum
fyrirlestri hennar - við munum leita fanga hjá
öðrum fyrirlesurum síðar. Fyrirlestur Örnu bar
yfirskriftina Fagmennska leikskólakennara:
Stöðug eða stöðugt að breytast?
Hugtakið fagmennska og sérhæfður
fagmaður kom líklega fyrst fram á
miðöldum og átti þá við kirkjunnar menn
sem menntaðir voru innan kaþólskra skóla.
Heilsu síaukins fjölda evrópskra lénsherra og
höfðingja var síðan sinnt af læknum á meðan
lögfræðingar og embættismenn komu að
mótun stjórnskipulags ríkjanna (Crook,
2008). Allar götur síðan hefur verið litið til
lækna, lögfræðinga og presta sem fyrirmynda
og fullgildra sérfræðihópa (e. professions) og
fagmennska sjálfkrafa verið talin fylgja því
að uppfylla ákveðin skilyrði um fagvæðingu
eða fagþróun (e. professionalisation). Að
uppfylla þessi skilyrði fullgilds sérfræðihóps
var álitið meginhlutverk hinna ýmsu faghópa
til að öðlast viðurkenningu og virðingu
samfélagsins. Innan félagsfræðinnar er
þetta sjónarhorn nefnt virknihyggja (e.
functionalism). Samkvæmt þessari skil-
greiningu er notað hið hefðbundna,
stöðuga, óumbreytanlega sjónarhorn bæði
á sérfræðihópa og samfélagið. Litið er svo
á að hinir fullgildu sérfræðihópar viðhaldi
hefðbundnum samfélagsgildum og þar með
stöðugleika samfélagsins, ekki síst þegar
þessi gildi eiga undir högg að sækja. Sér-
fræðihóparnir taki almannaheill fram
yfir sérhyggju og öðlist við það virðingu
samfélagsins (Parsons, 1968).
Harold Wilensky (1964) talar um hina
náttúrulegu sögu fagþróunar og hefur
skilgreint stigbundið þróunarferli sem fag-
hópur gengur í gegnum í þessari röð til að
öðlast stöðu fullgilds sérfræðihóps, og er
þá átt við hinn hefðbundna skilning. Fóstru-
félag Íslands notaði framangreint þróunar-
ferli Wilenskys á níunda og tíunda áratug
síðustu aldar til þess að rökstyðja baráttu
sína fyrir því að stofna fagstéttarfélag og flytja
menntun leikskólakennara á háskólastig.
Þróunarferli Wilenskys kveður á um eftir-
farandi:
1) Starfið verður skuldbundið, fullt starf;
það breytist úr ólaunuðu hugsjónastarfi
í launað starf stéttar á vettvangi.
2) Formlegri menntun er komið á.
3) Menntunin flyst á háskólastig.
4) Staðbundin og síðar landssamtök
eru mynduð og helstu starfsskyldur
skilgreindar til aðgreiningar frá starfs-
hópum sem sinna tengdu eða sam-
bærilegu starfi.
5) Opinber skilgreining á starfssviði og
lögverndun tekur gildi.
6) Mótaðar eru siðareglur starfsstéttar-
innar.
Þær starfsstéttir sem ekki uppfylltu þessi
skilyrði voru skilgreindar sem hálfgildings
fagstéttir eða semi- sérfræðihópar (Etzioni,
1969). Með nýjum lögum hafa leik-
skólakennarar uppfyllt öll þessi skilyrði. Er
takmarkinu náð?
Norræni leikskólinn á rætur að rekja
m.a. til barnagarða Fröbels sem hann
stofnaði í Þýskalandi 1840. Fröbel kom
einnig á menntun fyrir leik-„pedagoga“
(Johansson, 2004) í tengslum við starf-
rækslu barnagarðanna og taldi að konum
hentaði mjög vel að vinna þar, sem stað-
genglar mæðra. Mér finnst Eva Balke orða
þetta mjög vel þegar hún segir að þar með
hafi Fröbel umbreytt móðurhlutverkinu í
formlegt starfshlutverk (Balke, 1990).
Konur voru því í lykilhlutverkum við
þróun leikskólans, sem móðurstaðgenglar,
fátækar mæður og vinnandi mæður og
tilurð leikskólans nátengd þjóðfélagslegri
stöðu kvenna í hinum vestræna heimi.
En hver er orðræða leikskólakennara um
starfsvettvanginn í upphafi 21. aldar? Í
nýlegri rannsókn þar sem talað var við
enska kennara á öllum skólastigum (Moreau
o.fl., 2005) töluðu leikskólakennarar, grunn-
skólakennarar á yngsta stiginu og kennarar
í stúlknaskólum um starf sitt sem kvenna-
starf, kvenvinsamlegt og fjölskylduvænt.
Viðmælendur í rannsókninni töldu aðalkost
Frábær ráðstefna RannUng og FL
Að marka spor
Mynd frá Kolbrúnu Mjöll Hrafnsdóttur