Félagsbréf - 01.02.1959, Blaðsíða 43

FELAGSBREF
41
Grænlundshrakningum 1406—1410 eru
einnig mjög athyglisverðar, og þar dreg-
nr dr. Jón fram í dagsljósið inörg tor-
skilin atriði og greiðir úr flækjunni eftir
því sem auðið er. Hann rekur liina sögu-
legu Grænlandshrakninga og telur, að
sainband Grænlendinga við umheiminn
liafi rofnað, er Þorsteinn Ólafsson og
förunautar lians fóru þaðan. í grcininni
„Skállioltsför Jóns biskups Arasonar
1548“ sannar dr. Jón, að Jón Arason
hafi cinungis farið einu sinni til Skál-
holts sumarið 1548, og lirekur skoðanir
fyrri sagnfræðinga, að Jón biskup liafi
komið þar tvisvar sinnum bæði fyrir og
eftir ulþingi. í ritgerðunum er dr. Jón
fyrst og fremst að glima við torleystar
gátur sagnfræðinnar, vega og meta heim-
ildirnar og greiða úr flækjum. Enda
þótt hinar sagnfræðilegu gátur væru
tíðum viðfangsefni dr. Jóns, var liann
litið fyrir getgátur, og vildi ógjarnan
hrúa inilli heimilda með því að geta í
eyðurnar.
Hann var óvenju traustur sagnfræð-
ingur, sem forðaðist að' berja í brestina
nteð málalengingum eða innihaldslitlu
orðagjálfri. Saga hans er í því fólgin
að rekja samhengi orsaka og afleiðinga,
freniur en að lýsa einstaklingum og skrá
S(*gu þeirra. Hún er því þróunarsaga,
en ekki persónusaga. Persónurnar verða
líkt og peð á taflborði, sem rás timanna
fterir til, en ekki uppistaða eða burðar-
ásar.
^leð þessu fær sagan nýjan svip, heild-
arsynin verður gleggri. Persónan lendir
1 skugga atburðarins í slað þess að liann
'erði í haksýn hennar. Allir dómar eru
kveðnir upp af liófsemi og gætni. Dr.
Jón gætir alltaf fyllsta hlutleysis. Vilj-
andi vill hann ekki livika frá því, sem
hann veit sannast og réttast, en liins
vegar er ljóst, að Iiann liefir takmarkað
dálæti á sumum þeirra nianna, sem liann
hafði samneyti við gegnum heimildirnar,
en slíkt verður að lesa milli linanna.
Málfar dr. Jóns er mótað af þessari
hófsemi og gætni. Hann ritar ákaflega
ljóst og skýrt, en án þess að vefja sögu
sína í einliverjar glitslæður villandi stíl-
töfra. Stillinn fellur því vel að efni og
framsetningu. Iiann er stuttorður og
gagnorður, og alltaf sjálfum sér sam-
kvæmur.
Almenna bókafélagið hefir gefið út
báðar bækurnar og ekki látið sitt eftir
liggja, að sem bezt væri frá öllu gengið.
Margar myndir prýða bókina. Tilvitnan-
ir til lieimilda eru neðanmáls og nafna-
skrá fyrir hæði bindin er aftast i síð-
ara bindinu. Frágangur er allur liinn
vandaðasti. Prentvillur fáar eða engar í
síðara bindi og þar eru leiðréttar þær,
sem komið liafa í leitirnar í fyrra bindi.
Það ósamræmi er í efnisskrá síðara bind-
is, að þar stendur: Breytingar, sem urðu
á stjórnarsA'ránni við lögtöku Járnsíðu
og Jónsbókar, en inni í hókinni lieitir
kaflinn: Breytingar, sem urðu á stjórn-
skipuninni o. s. frv.
Hér verður nú látið staðar numið, en
það er trú min, að íslendinga saga Jóns
Jóhannessonar verði lengi talin örugg-
asta verkið um sögu þeirra tíma, sem
hún fjallar um, að íslendingabók Ara
fróða einni undanskilinni.
ASalgeir Kristjánsson.
*
GuSmundur Steinsson:
MABlUMYNDIV
Almenna bókajélagiS 1958.
Guðmundur Steinsson er ungur Reyk-
víkingur, 27 ára gamall, sem að þessu