Félagsbréf - 01.03.1960, Blaðsíða 45

FÉLAGSBRÉF
43
frá settu marki. SkapgerS hans átti og
þátt í baslinu, („það var erfitt að vera ég“)
og er ekki að furða þó honum þyki síðan
lítið til þeirra koma, sem hvika á leiðinni,
setjast niður og hvíla sig eða fara í krók-
um og áföngum. Enda hefur margur mað-
urinn látið heillast og gengið i björg,
aldrei komizt á leiðarenda. Það hvarflaði
líka að Kristmanni, einkum ef honum
leið vel, en hann missti aldrei sjónar á
markinu og sneri ávallt við áður hamav-
inn lokaðist. Frá barnæsku var hann til-
litslaus og vék helzt ekki út af brautinni,
nema hliðargatan lægi i rétta átt, en ekki
lái ég ættingjum hans, þó þeim þætti hann
latur og kærulaus. Því enginn þeirra, að
afa hans látnum, renndi grun í hversu
„erfitt það væri að vera ég.“ Til fárra
ber hann kala, þó meðferðin væri olt
ómjúk, og er það sæmandi.
Þrátt fyrir niðurlægingu og eymd fór
hann aldrei í skítinn. Var þar sama aflið
að verki og það, sem þyngdi honum göng-
una: hann var nefnilega stoltur í smæð-
inni, hofmóðugur í aumingjaskapnum og
drambsamur í ófyrirleitninni. Hann glúpn-
aði ekki fyrir neinu nema hjartagæzkunni.
Hann kunni ekki að vera aumingi, dingla
rófu eða sleikja hendur. Og vopn hans
gegn lítilsvirðingunni var mikillæti og
bros, þó hjartanu blæddi og annar hvor
bróðirinn, hungur- eða hvítidauði, biðu
á næsta leiti.
Sagan er sögð af látleysi og hreinskilm.
Ástarlýsingar eru nokkrar í bókinni, en
mjög í hóf stillt og hvergi vtarlegar. Er
það í samræmi við allan stil bókarinnar.
Þar er stiklað á stóru og dramatiskir
atburðir jafnan fluttir á svið hversdagsins.
Fer .vel á því í ævisögu.
Þeir, sem ekki skildu Kristmann áður,
ættu að lesa bók hans nú. Það er stór
persóna að baki þessu verki, sem er eins
vel ritað og það, sem Kristmann Guð-
mundsson hefur bezt gert, og er þá mikið
sagt.
Jón Dan.
Edward Weyer:
Frumstœðar þjóðir.
Snæbjörn Jóhannsson íslenzkaði.
Almenna bókafélagið.
Desemberbók 1959.
Almenna bókafélagið heldur upptekn-
um hætti um útgáfu vandaðra fræði-
bóka við hæfi almennings. Þegar „Heirn-
urinn okkar“ kom út fyrir ári hafði
jafn glæsileg og iburðarmikil alþýðu-
fræðslubók i náttúrufræði ekki komið út
áður hérlendis. Ári seinna keppir bókin
„Frumstæðar þjóðir" við systur sina um
þennan heiðurssess.
Bókin fjallar um mannfræði eins og
nafnið bendir til. Höfundur hennar, Ed-
ward Weyer, er bandarískur prófessor i
mannfræði og kunnur fræðimaður. Hún
hefst á inngangi, sem fjallar um grund-
vallaratriði mannfræðinnar, en þá taka
við fjórtán kaflar um einstaka mann-
flokka, sem hafa verið valdir með það
fyrir augum, að lesandinn beri úr být-
um eins fjölbreyttan og alhliða fróð-
leik um þetta vífeðma efni og unnt er
að láta í té á 167 blaðsíðum.
Orðið frumstæður er ekki mjög gamalt
í íslenzku máli, og hefur merking þess
ekki ætíð verið sem ljósust notendum þess.
Hér er það notað um þjóðflokka, „sem
lifa i nánum tengslum við náttúruna og
undir sterkum áhrifum forsögulegs upp-
runa síns.“ í augum nútíma mannfræðinga
eru hugtökin „siðmenntaður" og „villtur"
eða „frumstæður" ekki einhlít (absolut),
heldur viðhorfsbundin (relativ) og langt í