Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 56

52
FÉLAGSBRÉF
hans lifandi. Einkum birtast þessi vandkvæði
af sambandi þeirra Ármanns sem engan veg-
inn er ljóst eða skiljanlegt; þótt heimilis-
kreppu Stefáns sé allvel lýst verður tónlist-
ardraumur hans alltof fjarlægur og ósenni-
legur til að persónan í heild geti kallazt
trúverðug — eða örlög hennar átakanleg.
Ármann er að vísu sjálfur heilleg persóna
eins og Greta að sínu leyti, en afstaða Stefáns
til þeirra beggja er alltof óljóst mörkuð. Hvers
á hann að vitja hjá þessu fólki, hverjum rót-
um stendur áhrifavald þeirra yfir honum?
Þeim spurningum s\arar leikurinn ekki, eða
þá mjög óljóst, og að mínu viti veldur þetta
mestu um að hann mistekst að nteginefni.
Umhverfislýsingin í Gauksklukkunni et
mjög af sömu ætt og gamanleikir Agnars
Þórðarsonar, og sá þáttur verksins lánast
bezt. Höfundur kann orðið öll skil á ný-
ríkum smáborgurum Reykjavíkur og lýsir
þeim af háðskum og þó næstum góðlátleg
um skilningi. Glæframaðurinn Ebbi er í senn
kunnuglegur úr samtímalífi og bráðlifandi
persóna í leiknum. (Miklu góðfúsari lýsing
samskonar persónu er Goggi í Spretthlaup-
aranum; og þar er séra Tryggvi af Stéfáns-
ættinni. En í því verki er öllum „harmleikn-
um“ snúið upp í brennivinsmál, kvennafar
og annað létt grin.) Bezt virðist mér höf-
undi takast þar sem þessi lýsing fær að
njóta sín án þess þó að verða einráð, svo sem
í veizluatriðinu með Vernharði bankastjóra;
þar er iblandað saman gamni og alvöru,
sársauka og háði i alveg réttum hlutföllum.
En sú hætta virðist blasa við sýn að í flutn-
ingi leikritsins séu gamanmálin undirstrikuð
óhóflega á kostnað hins alvarlega inntaks
þess. Og það væri nánast að kæfa erindi
höfundar í fæðingunni.
Bygging Gauksklukkunnar ber því vott að
höfundur kann góð skil á leikhúsi og leik-
sviðsverkum. Tviskipting þess lánast vel og
brýtur hvergi í bága við raunsæiskröfur:
tvimenningarnir, Natan og Finna, sem eng-
an beinan þ.átt eiga í ytri atburðarás verks-
ins, hafa þar e.k. kórhlutverk, skapa leikn-
um þann liugblæ ósigursins sem hæfir.
Leiknum mun ekki hafa verið tekið meira
en miðlungi vel þegar hann var á sinum tíma
sýndur í Þjóðleikhúsinu. Engu að siður virð-
ist Gauksklukkan tvímælalaust heillegasta og
alvarlegasta leiksviðsverk Agnars Þórðarson-
ar til þessa, það vottar enn stöðu hans, sem
hagasta leikskálds okkar í dag. Viðleitni hans
að skapa íslenzku sviði alvarlegan samtið-
argamanleik er allrar virðingar verð þrátt
fyrir þau vandkvæði sem á hefur verið bent;
og maður hlýtur að vænta þess að Gauks-
klukkan sé honum enginn áfangi á þeirri
leið, aðeins fyrsta skref í átt til veigameiri,
innviðasterkari verka. Ó. J.
Gísli J. Ástþórsson:
Brauðið og ástin.
Almenna bókafélagið. Bók mánað-
arins, ágúst 1962.
JJrauðið og ústin er fyrsta skáldsaga Gisla
J. Ástþórssonar, ritstjóra. Áður hefur
hann skrifað allmargar smásögur og stutta
þætti, ærið misjafna að gæðum og enga veru-
lega minnistæða. Það var því með hálfum
liuga sem ég opnaði þessa nýju skáldsögu.
Misheppnan höfundar hlýtur að vera þvt
meiri sem hann tekur sér stærra verkefni.
Það er skemmst frá að segja að Gísla hef-
ur tekizt að skrifa góða og skemmtilega
skáldsögu. Sýnilega lætur honum skáldsögu-
formið miklum mun betur en smásagnaform-
ið og nýtur sín miklu betur á því srdði.
Brauðið og ástin er skopsaga í léttum dur
og er ckki ætlað að vera annað þótt sögu-
sviðið hafi fram að þessu gefið flestum rit-
höfundum tilefni til alvarlegrar íhugunar:
kreppuárin fyrir stríð, stéttalmrátta, verklvðs-
mál. Gísli notar þetta sem baksvið fynr
ástarsögu blaðamanns við íhaldsblað og
stúlku í fiskvinnslustöð sem er í fararbroddi