Forspil - 01.12.1958, Blaðsíða 4
J7 órar IjóÓabœkur
Arnjriður Jónatansdóttir:
Þröskuldur hússins er þjöl.
Heimskringla 1958.
Hvílu hef ég rejdda
í brjósti mér.
Búið hef ég þér rauða sæng.
Arnfríður Jónatansdóttir he£-
tir margt lært af gömlum kveð-
skap á íslandi: Eddukvæðum,
dönsum og rímum. Það notfærir
hún sér — stundum vel og stund-
um miður.
Versið sem tilfært er hér á und-
an er úr sjötta ljóði bókarinnar,
Þrá. Ljóðið er vel gert en þó sér-
staklega þetta eina vers. Þess svip-
ar mjög til hinna gömlu dansa að
efni og formi:
Runnu uþp a£ leiðum þeirra
lundar tveir
upp af miðri kirkjunni
mættust.þeir.
Andstæðuna — þar sem skáld-
inu hefur miður t^kizt er að
finna litlu aftar á bls. 20. Þar seg-
ir í kvæði sem nefnist Rímustef:
Létti ýti læt úr vör þegjanda —
í kurli geisla liáru r höndum fleyta
fleyi, og kinnung blaka
— kinnung blaka.
Hér eru líka áhrif frá gömlum
skáldskap, en ekki hefur vel tek-
izt. Tungutakið er myrkt og
meiningin vandfundin. Ljóðið
snertir mann ekki því að orðin
hafa gengið fyrir ætternisstapa.
Einn Ijóðabálkur er í bókinni
og nefnist hann Læstir dagar.
Hann byrjar gullfallega:
Ég vildi hafa sagt: Ó sjáið! Nóttin!
. hefst frá brúnaskútum fjallsins
eins og vættur rís af svefni.
Þetta er fagurt; en hvers vegna:
Ég vildi hafa sagt?
Síðast versið í sama ljóði er
enn betur gert og það eitt hefði
nægt til að réttlæta útgáfu bók-
arinnar:
Augu mín læt ég renna undan hallanum
til þorpsins á sléttunni,
þorpið greiðir reyki sína vindum
eins og konan greiðir hár sitt einum
í leiknum.
Ljóðabálkur þessi er góður
skáldskapur nema tvö síðustu
Ijóðin. Þar rennur hann því mið-
ur út í sandinn.
Til Þingvalla nefnist annað
víðáttumesta ljóð bókarinnar.
Skáldið ætlar að reisa níðstöng
hinum „þrjátíu og sjö pentskúf-
um“ sem svívirtu íslenzku þjóð-
ina árið 1949. Þetta ljóð er vel
meint en ekki nógu vel gert. Hér
ríkir hið hérvillingslega tungu-
tak sem fyrr getur og sama mistr-
ið:
Fjær hrauni fossi, fylg þú
að hylnum — hylnum svarta
nótt, fleyga nafri þínum
kristal — bláljósi
kristaíl brotinn gleymi lögun — tali
lágum niði fossins.
Síðasta ljóð bókarinnar heitir
Vor:
E£ maðkur 'fer yfir votan stíginn
þá hef ég leitað orða oft og lengi
gaumgæft hvert og eitt
eins og garðyrkjukona tíndi þroskuð blóm
og að stundu fyndi drjúpandi blóm
á ungs manns gröf.
Hve oft hef ég þá brúað fjarlægð
brum — fellt orð að orði
og öllu hrundið hljóð í ryk.
Þrútið brum — þá hef ég liringsólað oft
eins og hann sem þekkir ekki orð
Iveit ekki hvers né hvar skuli leita.
Eins og gleði daufdumbs viti
“ hvað hún heitir?
— Að hún heitir gleði?
Loks — ef maðkur fer yfir votan stíginn.
Þetta ljóð og litla versið sem ég
til færði úr Læstum dögum er
það bezta í bókinni.
Hér er heiðríkja yfir myndum
og tungutaki; orðin gilda það
sem þau eru skráð, gengislækkun
orðanna hefur ekki náð til
þeirra.
Ari Jósefsson.
Dagur SigurOarson:
Hlutcibréf í sólarlaginu
Helgafell, Reykjavík 1958
Þessari bók er skipt í tvo kafla.
í fyrri kaflanum eru ljóð mótuð
af dvöl höfundar í útlöndum, tvö
þeirra lieita t.d. Ljóðabréf frá út-
löndum, önnur Haust í útlönd-
um og Dvöl í Stórborg. Þegar
Dagur minnist Vínarborgar segir
hann:
Loftslagið í Vín
heitt einsog f víti
en ívið mollulegra
Hvort Dagur hefur komið í
víti á reisu sinni get ég ekki
dæmt um, en þetta er sterk lík-
íng og það verður ekki alltaf
spurt um sterkar líkíngar hvort
þær séu upplifaðar, aðalatriðið er
að þær komi á óvart. • Stefið í
þessu ljóði er: Lángar mig heim
til Lellefs. Hér mun vera átt við
kaffihús í bænum og væri ekki
nema sjálfsagt að Dagur yrði
gerður heiðursfélagi þess eftir
þessa ágætu auglýsíngu. Þetta
sýnir að Dagur er nútímamaður,
hann lætur sér ekki lynda gamlar
líkíngar heldur smíðar sér nýjar
í samræmi við sína lífsskynjun.
Haust í útlöndum byrjar á ósköp
venjulegan hátt:
Tær og heit voru litbrigði
föllnu laufanna í gángstéttarrykinu
en endar skemmtilega kaldrana-
lega:
Ég hugsaði: Væri ég skáld
skrautritaði ég ljóð
um fegurð sumarsins og ástarinnar
um grimmd haustveðranna
á öll þessi litríku lík
og betrekkti lierbergið okkar með þeim
í þessum kafla eru líka nokk-
ur sérkennileg ástarljóð. Gelgju-
skeið er vel gert, þar hefur Degi
tekist að túlka viðhorf únglings-
ins eftirminnilega, ég gæti líka
nefnt Kvenmannsleysi. Þar eru
þessar línur:
Mig vantar félaga og förunaut.
Blóð mitt er geislavirkt.
í lendum mínum
fara fram kjarnorkuspreingíngar.
Eitt ljóð virðist þó hafa villst
inn í þennan kafla, það er róm-
antískt ljóð: Lundurinn græni. í
því koma fram hin klassísku við-
horf til ástarinnar.
Herbergi Alfreðs Flóka, heitir
annað kvæði. Það byrjar á orðinu
kaos og reyndar er ekki hægt að
finna heppilegri orð urn ljóðið,
þetta er bölvað kaos frá upphafi
til enda. Það er einginn frum-
leiki fólginn í því sem þar kem-
ur fram, frumleiki er stundum
það að gera klám að sjálfsögðum
hlut, þá hættir það að vera klám.
Degi hefur ekki tekist það, það
virðist ekkert fyrir honum vaka
annað en klám, þessvegna fellur
ljóðið dautt til jarðar.
Sem einkunnarorð fyrir seinni
kafla bókarinnar liefur Dagur
valið þessi: Vopn mitt er penn-
inn/bleki drifinn. í þessum kafla
eru eingaungu ádeiluljóð, Vallar-
Ijóð og íslenzkt landslag um her-
setuna, Þjóðhátíð um 17. júní.
Sjómennska, lokakvæði bókar-
innar, er snjöll lýsíng á lífi tog-
arasjómanna, ádeila sem hittir í
mark. Eftir að hafa lesið þetta
kvæði hljótum við að fagna út-
komu þessarar bókar, þrátt fyrir
alla galla hennar, það er eitthvað
hressilegt við hana sem ekki læt-
ur að sér hæða, eitthvað skemmti-
lega karldranalegt eins og ég
sagði um eitt ljóðið hér að fram-
an.
Jóhann Hjálmarsson.
Sigurður A. Magnússon:
Krotað í sand, Ijóð
Bragi Ásgeirsson gerði kápu
Helgafell, Reykjavík 1958
Oftast er talað um að bækur
komi á óvart þegar þær eru góð-
ar, um þessa verður að segja að
hún komi á óvart fyrir hið
gagnstæða. Höfundur hennar
Sigurður A. Magnússon hefur
vakið athygli fyrir skrif sín um
bækur, reyndar eru skoðanir
manna skiptar um þau skrif, en
það sannar aðeins að eitthvað er
í þau spunnið. Mér finnst Sigurð-
ur hafa tapað á þessari bók, álit
hans sem gagnrýnanda hlýtur að
minnka, þegar hann sýnir slíkt
agaleysi við sjálfan sig og þar
kemur fram. Menn bjuggust við
einhverju frá Sigurði, sumir töl-
uðu um að hér kæmi bók sem
sýndi úngum mönnum hvernig
ætti að yrkja, réttlætíng á ýmsu
því sem hann hefði sagt um þá.
En annað kemur í ljós.
Bókinni er skipt í þrjá kafla.
Sem dæmi um fyrsta kafla má
taka ljóðið Örvun:
Sé hjarta þitt heitt
og hugur þinn ferskur
þá hræðstu ekki hót
þó heimur þér storki
en kveddu það kaldur
sem kom þér í huga
og berðu boðin
sem býður þér hjartað. ,
Kulnaðar glæður
kuldann ei lina
Staðnir brunnar
stilla ekki þorstann ‘
Ég hélt að svona væru menn
hættir að yrkja fyrir laungu,
Davíð gamli væri búinn að
tryggja sér einkaleyfi fyrir slíku.
Meyja — Missir heitir annað
kvæði í þessum kafla, það er eins
og Örvun þurrausinn brunnur,
sem einginn notar leingur til
annars en að pissa í, þetta kjaft-
æði urn hina einu sem menn fá
aldrei að njóta, og um allar hinar
sem þessvegna eru einskis virði,
við vitum þetta, það er búið að
segja okkur þetta svo oft.
En ekki tekst höfundi betur
upp þegar hann vill verða frum-
legur, Andinn sem hvarf er lýs-
íng á því er hann skundar bakvið
klett á síðustu stundu og gefur
4 FORSPIL