Orð og tunga - 01.06.1990, Blaðsíða 43

Orð og tunga - 01.06.1990, Blaðsíða 43
JÓN Hilmar JÓNSSON Að snúa orðum á íslensku Um orðabókaþýðingar Orðabókagerð og þýðingar Orðabókagerð og þýðingar eru nátengd starfsemi. Hvor tveggja iðjan beinist að því að umorða merkingu eða hugsun sem fólgin er í orðum í því skyni að greiða fyrir skilningi, helst með orðum eða orðalagi sem stendur lesendum nær en þau orð eða orðalag sem umorðunin beinist að. Skýringar í eins máls orðabók eru reyndar oftast af þessum toga og eru þannig eðlisskyldar þýðingum þótt skyld- leiki þýðinga við skýringar tveggja mála orðabóka sé vitaskuld miklu auðsærri. I því samspili mun uppruna orðabókagerðar reyndar vera að leita. I upphafi var orðabókum einkum ætlcið að þjóna þeim sem fengust við að snara texta úr einu máli á annað, fyrstu vísarnir voru eins konar minnislistar, glósur, með orðahrafli úr erlendu máli sem skrifaðar voru við samsvaranir á móðurmálinu. Orðabækur af þessu tagi, þar sem orðaforði eins máls er skýrður á öðru máli, eru komnar til sögunnar löngu áður en mönnum dettur í hug að skýra orðin á þeirra eigin máli (sjá m.a. Landau 1989: 35 o.áfr.). Eins máls orðabækur eru þannig síðara þróunarstig orðabókagerðarinnar og hvíla á þeim grunni sem áður var lagður við gerð tveggja mála orðabóka, eins og raunar má glöggt sjá þegar hefðbundnar orðabækur af þessum tveimur gerðum eru bornar saman. Þegar þessi náni skyldleiki er hafður í huga er eðlilegt að spurt sé hvernig hann nýtist hvoru tveggja til hagsbóta. Hvernig nýtast orðabækur í þágu þýðinga, og hvernig nýta menn þýðingar við orðabókagerð? Eg hygg að fleiri láti fyrri spurninguna koma sér við en hina síðari. Sú krafa er vissulega uppi að orðabækur nýtist þýðendum í starfi þeirra. Til þess hlýtur að vera ætlast að þeir sem semja orðabækur taki verulegt tillit til sjónarmiða þýðenda og hagi framsetningu sinni í samræmi við það. Það er svo annað mál að orðabækur koma þýðendum ekki alltaf að tilætluðum notum og kunna reyndir notendur frá ýmsu að greina í þeim efnum. Oft virðist þá mega varpa nokkurri sök á orðabókarhöfunda, sýna fram á að önnur þýðing eða haganlegri framsetning hefði dugað þýðandanum betur. En fráleitt er að komið verði í veg fyrir öll vonbrigði þýðenda af þessum sökum, einfaldlega vegna þess að orðabækur geta ekki leyst allan þýðingarvanda. Eg geri mér síður grein fyrir því að hve miklu leyti það viðhorf er uppi að þýðingar eigi að þjóna orðabókum og orðabókagerð, hvort þeir sem semja 21
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.