Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1996, Blaðsíða 32

Siv Oscarsson, hjúkrunarfræðingur hjá Heilbrigðisráðgjöf í fyrirtækjum
Vinnuvernd
í verki
Hvað er heilsuvernd
starfsmanna?
Nám fyrir hjúkrunarfræðinga f heilsuvernd starfsmanna
M arkmið fyrirbyggjandi starfs í
heilsuvernd starfsmanna er að reyna að
koma í veg fyrir að starfsmenn verði fyrir
heilsutjóni á vinnustað. Allt fyrirbyggj-
andi starf fer þess vegna fram á vinnu-
stöðunum sjálfum, f nánu samstarfi við
starfsmenn og vinnuveitendur. Þetta starf
verður ekki unnið af einni starfsstétt.
Slarfið byggisl á því að safna upplýsing-
um, skilgreina yfirvofandi heilsuvá, setja
markmið, lýsa leiðum til úrbóta og meta
árangur. Gífurlegur fjöldi og breytileiki
vinnustaða kallar á þverfaglegt samstarf
til þess að sem bestur árangur náist.
Starf hjúkrunarfræðinga við heilsuvernd
starfsmanna er mjög fjölbreytt. Því er ef
til vill best lýsl með kynningu á námi þvf
er undirrituð stundaði við Vinnu-
umhverfisstofnun Svíþjóðar (Arbetslivs-
institutet) í Stokkhólmi veturinn 1993-
94. Heildamámstíminn var eitt ár.
Námið skiptist í fimm tveggja vikna
tímabil. Tfminn á milli kennslutímaliila
var notaður til verkefna heima fyrir.
Fyrirkomulag námsins gerði því ráð fyrir
að námsmaður væri starfandi við
heilsuvernd starfsmanna. Þverfaglegt
innihald námsins kom skýrt fram í
samsetningu kennarahópsins: hjúkmna-
rfræðingar, sálfræðingar, læknar, ýmsir
ráðgjafar innan heilsuverndar starfs-
manna, starfsmenn vinnueftirlits,
vinnuvistfræðingar, sjóntækjafræðingar,
efnafræðingar, lífeðlisfræðingar, lög-
fræðingar og fulltrúar atvinnulífsins.
Grundvallaratriði námsins vom
eftirfarandi:
• Markmið, skipulag og starfs
aðferðir við heilsuvernd
starfsmanna
• Starf lijúkrunarfræðinga í
heilsuvernd starfsmanna
• Félagssálfræði
» Vinnuvistfræði (Ergonomi),
vinnuh'feðlisfræði (arbetsfysio
logi), stoðkerfi og vinnustellingar
• Atvinnusjúkdómar og
heilbrigðisfræði (yrkeshygien)
• Hóprannsóknir og faraldsfræði
Við kynntum okkur lagalegar
forsendur starfsmannaheilsuverndar. Á
íslandi eru það Vinnuverndarlögin - Lög
um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum nr. 46/80.
Skoðað var það sem kallað er
„Innra eftirlit“vinnustaða. Þetta er
vinnuaðferð sem þróuð hefur verið fyrir
fyrirtæki til að ná og viðhalda sem bestu
starfsumhverfi; n.k. gæðaeftirlit hvað
varðar starfsmannaheilsuvemd. „Innra
eftirlit“ gengur út á að skilgreina og
flokka starfsumhverfið, athuga hverju
þarf að breyta, hvernig og hvenær.
Faraldsfræðin miðaði að því að
auka skilning nemenda á rannsóknum,
rétlmæti þeirra og áreiðanleika og
kynntar vom helstu aðferðir
hóprannsókna.
Bókasafn Vinnuumhverfisstofn-
unarinnar er útbúið gögnum er við koma
heilsuvernd starfsmanna. Mikið var lagt
upp úr því að við undirbyggjum vinnu
okkar þar með gagnasöfnun, áður en
farið væri út á vinnustaði.
Stómm hluta fyrirlestra um
atvinnusjúkdóma var varið í að kynna
okkur mismunandi efni í starfsumhverf-
inu og áhrif þeirra á líkamann. Mikil
áhersla var einnig lögð á stoðkerfi,
líkamsbeitingu og mikilvægi réttra
vinnustellinga.
Mælingar og mat á vinnustöðum
vom veigamiklir þættir í náminu. Farið
var í kembileit á starfsmönnum og
vinnustöðum, hávaða- og heyrnarmæl-
ingar og sjón- og birtumælingar.
Hjúkrunaiiræðingar framkvæma slíkar
kembileitir og mælingar á vinnustöðum,
ásamt fræðslu til starfsmanna og stjórn-
enda. Þekking á lífeðlisfræði er eitt af
gmndvallaratriðum þess að geta mælt
starfsgetu. Slíkar mælingar em mjög
mikilvægar við greiningar atvinnu-
tengdra sjúkdóma. Sá hluti námsins
skiptist í fyrirlestra og vinnu á
rannsóknastofum þar sem mæld var
lungnastarfssemi, súrefnisupptaka, þol
og vöðvavinna.
í fyrirlestmm um veikindi, fjarveru
og viðvem á vinnustað var mikið rætt um
starfsanda og vinnuábyrgð. Fjallað var
um það hvernig hægt væri að koma til
móts við starfsfólk þegar vinnustaðir eru
lagðir niður, skipulagsbreytingar eiga sér
stað eða starfmönnum er sagt upp. Farið
var yfir réttindi og skyldur varðandi
atvinnuleysi, veikindi og atvinnu-
sjúkdóma.
í félagssálfræðinni var mikið íjallað
um það hvenær og hvers vegna fólk
tekur áhættur í lífinu og vinnuslys
skilgreind út frá því. Skoðaðar vom
mismunandi aðferðir við að koma af stað
atferlisbreytingu hjá einstaklingum eða
hópum. Einnig var kennd áfallahjálp.
Síðast en ekki síst var rætt um
heilsueflingu, það hvernig koma eigi af
stað heilbrigðishvatningu innan fyrir-
tækja og auka ábyrgð starfsmanna á
heilsu sinni og umhverfi. Mikil áhersla
var lögð á sameiginlega ábyrgð starfs-
manna og atvinnurekenda á starfs-
umhverfinu. Samhliða fyrirlestmm var
unnið að tveimur stómm verkefnum.
Annað var sjálfstætt verkefni sem myndi
nýtast í starfinu heima. Hitt verkefnið
var hópverkefni þar sem gerð var úttekt
á vinnustað. Kennslan miðaði að því að
gera okkur hæf til að vinna sjálfstætt að
heilsuvernd starfsmanna.
Mikil endurskijjulagning hefur átt
sér stað varðandi námið og er það í dag
tengt háskólanum í Svíþjóð. Nú byggist
námið upp af eftirfarandi námskeiðum:
Einingar
Heilbrigði og heilsuvernd 10
Heilsuvernd, innra eftirlit
og gæðastjórnun 10
Félagssálfræðilegar vinnu-
aðferðir og vinnuskipulag 5
Vinnuh'feðlisfræði, vinnu-
vistfræði og atvinnusjúkdómar 10
Frjálst val (lungnalífeðlisfræði,
faraldsfræði, leiðbeinenda-
námskeið í fyrstu hjálp,
hávaðavamir, heilsueílingar-
aðferð) 5
152
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 3. tbl. 72. árg. 1996