Norðurslóð - 17.12.1979, Blaðsíða 3

Norðurslóð - 17.12.1979, Blaðsíða 3
Haustið 1953 hafði verið heldur rysjótt, sérstaklega til sjávarins. Þetta haust var ég stýrimaður á v/b Bjarma EA 760, sem var 50 tonna bátur. Bjarmi var gerður út á línuveiðar og róið héðan heimanað. Nokkra daga af þessari vertíð fórum við þó með smásíldarnót inn á Eyjaíjörð en fengum lítið og var þeirri veiði hætt fljótlega og byrjað með línu aftur. En svo óstillt var að aðeins eina vikuna komumst við fjóra róðra í röð, án þess landlega yrði á milli. 10 dögum áður en róður sá var farinn sem ég ætla að segja frá varð stórslys á Grundarfirði þegar v/s Eddu hvolfdi, þar sem hún lá fyrir föstu í SV roki og fórust af henni 9 menn af 17. Edda var 182 tonn að stærð. Hún náðist upp aftur seinna en það er önn- ur saga. Eins og áður er sagt vorum við á línuveiðum á Bjarma. Við komum úr róðri með 5 tonn miðvikudaginn 25. nóvember og var róið strax aftur. Veður var SV kaldi og veðurspá: lægð vestur af landinu á hreyfingu NNA. En seinna kom í ljós að lægðin hreyfðist SSA og gekk veður í NA i staðinn fyrir SV. Ég vil geta þess áður en lengra er haldið að áhöfn á Bjarma voru fjórir menn: Jóhannes Jónsson skipstjóri, Sigvaldi Stefánsson I. vélstjóri, Stefán Stefánsson II. vélstjóri og ég. Allt voru þetta þaulvanir menn og á besta aldri. I þennan róður var farið aftur á sama stað og línan lögð, en það var á fremra Skaga- grunni. Við fengum gott við að leggja línuna en á baujuvakt- inni fór áð kalda NA. Eitthvað mun skipstjóri hafa verið var um sig, því byrjað var að draga fyrr en áætlað hafði verið. Byrjað var að draga í myrkri eins og venja var og var þá dregið og unnið við ljós. Þar á meðal var svokallaður hundur þ.e. færilampi hafður utan á borðstokknum, framan við lín- una sem dregin var, svo gogg- maðurinn sæi fiskinn betur er hann kom upp á línunni og betra væri fyrir þann sem and- æfði upp línuna að sjá til við sitt starf. Hundur þessi var settur í samband niður í lúkar og lá snúran þaðan í lampann. En því lýsi ég þessu svo vel að hvarflað hefur að mér o.fl. hvort þessi hundur hafi ekki orðið okkur töluverður örlagavaldur. Línudrátturinn gekk vel hjá okkur en í birtingu var komið vonsku veður. Kl. rúmlega 11.00 f.h. lét Jóhannes okkur hætta að draga og var þá skorið á línuna, en þá áttum við eftir sex bjóð sem við slepptum og sáust þau vitanlega aldrei meir. Strax þegar hætt var að draga var gert klárt á dekki og sett á fulla ferð til lands. Þegar bjart var orðið var hundurinn tekinn Anton Guðlaugsson: Baríst við eld um borð í Bjarma haustið ’53 og farið með hann ofan í lúkar og í þetta skiptið varð Sigvaldi til þess og hafði hann þá bæði sett hann í samband og gengið frá honum í þessum róðri - ann- ars gerðum við það eftir því sem á stóð hjá okkur. f þessum róðri var þetta það eina sem komið hafði verið í lúkarinn frá því róður hófst, því við héldum þrír til káetu og Jó- hannes í sínum klefa aftur af stýrishúsi. Ferðin til lands gekk vel þar til búið var að keyra 26 sjóm., þá kom hnútur á bátinn sem gerði smá rask hjá okkur, svo slegið var af og lónað á hægari ferð eftir það. Dýptarmælir var bilaður, en dýpi urðum við helst að hafa að minnsta kosti öðru hvoru, svo við urðum að hand- lóða en það var erfitt því jafn- framt storminum var mikill sjór. Ég lóðaði og fannst mér það mikill ábyrgðarhluti því ef mað- ur var ekki viss um leið og lóðið snerti botn þá hélt sífellt áfram að renna út í kvikunum. Gæti þá orðið erfitt að ákveða rétt dýpi og veit ég að eldri sjómenn þekkja þetta vel. Á 70 föðmum NA úr Siglufirði var látin út ljósbauja og andæft við hana. Þá heyrðum við í bátum sem börðust við að ná landi og öðr- um sem héldu sjó. Við Jó- hannes skiptumst á um að andæfa við baujuna og mátti ekki af henni líta til að tapa henni ekki. Veðrið var eins og áður 8-10 vindstig, stórsjór svo og snjókoma og náttmyrkur. Þeir Sigvaldi og Stefán höfðu nóg að gera á sinu sviði og skiptust þeir einnig á um það. Um kl. 22.00 vildi ég reyna að fara fram í lúkar og hita okkur kaffi því allir vorum við orðnir hálfblautir og slæptir, en Jó- hannes biður mig þá að andæfa ofurlitla stund áður, hann ætli að hvíla sig. Um kl. 22.30 erum við Sigvaldi í stýrishúsi og finn- um þá reykjarlykt. Meðan á þessu stóð hafði hlaðist krap á gluggana svo ég ' opna einn þeirra og sá þá að reykjarmökk- ur stóð upp um loftventla sem voru á lúkarnum og greinilega kviknað í þar niðri. Mitt fyrsta verk var að kalla í Jóhannes sem brá fljótt við og tók við stjórn. Við hinir byrjuðum á því að byrgja alla ventla svo loft kæm- ist sem minnst niður. í stýris- húsi var stórt slökkvitæki sem Jóhannes rétti okkur út á dekk. Þetta tæki var þannig að slá þurfti á takka sem braut aftur flösku inni í tækinu og vann það þá sjálfkrafa. Við Sigvaldi for- um með tækið fram að lúkars- dyrum sem hann hélt opnum meðan ég braut flöskuna. Þetta tók stuttan tíma en nóg til þess að þegar loft komst niður þá kom blossinn upp í lúkars- dyr. Við hentum þá tækinu sem farið var að virka niður í lúkar- inn og skelltum hurðunum í lás. Eftir smá stund dró niður í vélunum (aðalvél og ljósavél) og var það vegna loftleysis. Hafði reykur og kolsýra komist aftur sogið. Méðan á þessu stóð hafði Jó- hannes náð sambandi við Siglu- fjörð og beðið um aðstoð ef hægt væri. Á Siglufirði var strandferðaskipið Hekla að leggja að bryggju og var eitt band komið í land þegar óskin um aðstoð kom og var þá ekki að sökum að spyrja, skipunin þar var að sleppa þessu eina bandi og full ferð áfram. Skipstjórinn á Heklu var þessa ferð Grímur Þorkelsson sem annars var I. stýrimaður. Einhver kurr hafði verið i sum- um farþegunum sem bjuggu sig undir að fara í land á Siglu- firði en á það var víst lítið hlustað. Um borð í Bjarma biðum við eftir að sjá hvort slökkvitækið hefði unnið á eldinum, en þegar við.fundum að það hafði ekki orðið þá var lúkarinn opnaður og reynt að dæla sjó niður og höfðum við til þess slöngu sem ljósavélin dældi í gegn um. Við sáum eld í einni kojunni og þangað gátum við ekki beint slöngunni úr dyrunum. Ég fór því niður með slönguendann en vegna reykjarsvælu og eitur- lofts frá slökkvitækinu mátti ég ekki anda á meðan ég stoppaði, enda varð stansinn ekki langur í hverri ferð. Til öryggis hafði verið bundinn um mig strengur svo hægt væri að draga mig til baka ef illa færi. En þetta gekk vel og eftir tvær. ferðir niður var eldurinn dauður. Stuttu seinna kom Hekla til okkar. Ég var þá staddur niður í lúkar í eftirlits- ferð. í lúkarnum var ljóslaust því rafmagn var tekið úr sam- bandi þangað og fannst mér hálf óhuggulegt að vera þar niðri í myrkrinu, ekki síst þar sem sía í gólfinu hafði stíflast svo sjórinn sem við höfðum dælt niður hafði ekki náð að renna út og slettist þarna til eftir hreyfingum bátsins, sem voru miklar. Samkomulag varð um það milli Jóhannesar og skip- stjórans á Heklu, að við kæm- um á eftir þeim til Siglufjarðar. Við fórum því í kjölfar Heklu. Var olíu dælt í sjóinn frá henni og eins frá okkur enda gekk allt vel inn að bryggju. Þegar þangað kom var kl. 01.30 að- faranótt föstudags. Á bryggjunni stóð Sveinn Þorsteinsson, gamall kennari okkar Jóhannesar - mun hann fyrstur hafa heyrt kallið frá Bjarma og látið síðan loftskeyta stöðina vita, sem náði svo aftur sambandi bæði við Bjarna og Heklu. Sveinn dreif okkur heim með sér og þáðum við hjá þeim hjónum góðar veitingar, en sváfum um borð það sem eftir var nætur. Strax er við komum í land, talaði Jóhannes heim við Jón Stefánsson og lét vita um okkur. Sími var hafður opinn vegna ástands hjá bátum frá ýmsum höfnum héðan norðan- lands. Heim hafði fréttst um hvernig ástatt var hjá okkur og var það enn til að auka óhugnað og álag á þorpsbúa. í símanum fréttum við að trilla hefði farist heimanað með tveim mönnum á besta aldri og munu margir minnast þessa atburðar. Aðrar trillur höfðu lent í erfiðleikum en náð landi. Kl. 13.30 daginn eftir fórum við frá Siglufirði áleiðis heim. Þá var búið að gera við dýptar- mælinn. Var nú vindur orðinn hægur en stórsjór. Ferðin heim gekk þó vel og heim komum við kl. 17.00. Þar með var þessi róður á enda. Þessi sjóferð, þó söguleg væri, er svo sem ekkert eins dæmi, því mörg skipshöfnin hefur lent í erfiðari aðstöðu en þessari og þá gengið á ýmsu, sumir unnið en aðrir tapað því stríði. En ég minntist á örlagavald í sambandi við færilampann eða hundinn. Það skýri ég þannig að þegar Sigvaldi fór niður með hann; sagðist og hafa hent honum upp í kojuna sem í kviknaði áður en hann tók hann úr sambandi, að þá hafi peran brotnað og neistað úr henni og ef til vill er skýringin á brun- anura komin þar. Margir hafa hildi háð, á hafi og nærri sandi. Sumir farist, fleiri náð, farsællega að landi. Bretar skríða eins og lýs um fjöllin. Kveðja til Svarfdælinga frá enskum jöklarannsóknarmönnum Gamli Svíþjóðar-Bjarmi. Hann kom til Dalvíkur vorið 1946, nýsmíðaður í Helsö í Svíþjóð. - Myndina tók Hörður Björnsson sem nú er skipstjóri á Ólalí Magnússyni. í október voruð þið svo vin- gjarnlegir að birta í blaði ykkar mynd af Gljúfrárjökli, sem ég tók í Norður-íslands - leiðangri Exeter háskóla, þegar hann vitjaði jökulsins íjúlímánuði. Þrátt fyrir þokuveður lukk- aðist okkur að rannsaka nú- verandi jaðar jökulsins og vonumst til að geta gengið frá korti, sem sýnir víðáttu hans árið 1979. Þar sem leiðangrar frá okkur undanfarin ár hafa búið til slík kort, ætti það að gera okkur kleift að meta, hvernig jökullinn breytir stöðu sinni. Svo virðist sem hann sé enn á undanhaldi, en hraði undanhaldsins sé nú hægari með þeirri afleiðingu að skrið- jökultungan verður brattari fremst. Við tókum einnfremur nokk- ur snið þvert yfir jökulinn til þess að sjá hvernig heildarlögun hans er að breytast og með því að setja þessi snið niður á kort og staðsetja ákveðna púnkta á yfirborði íssins ætti að verða mögulegt á komandi árum að fá nákvæmari mynd af hegðun hans. Auk þessa starfs á ísnum athuguðum við líka dreifingu plantna fast við jökulröndina. Með því að merkja vaxtarstaði þeirra á kortið vonumst við til að geta séð hvernig dreifingin breytist í framtíðinni. Við þessa vinnu okkar í Skíðadal nutum við þess öll í ríkum mæli að mega dveljast í svo fögru umhverfi og við erum afar þakklát fyrir að hafa fengið að búast um og starfa þar óáreitt. í því raka vetrarveðri, sem við búum við núna hér í suðvestur Englandi, er okkur það sönn ánægja að minnast þessarar skemmtilegu lífs- reynslu og að láta okkur dreyma um að heimsækja þess- ar slóðir aftur síðar meir. Chris Caseldine, Robin Cull- ingford kennarar, Kate Car- michael, Paul Kirby, Jenette Edwards, Kathryn Padgham og Sue Viner stúdentar allir frú jarðfrœðideild háskólans í Exeter NORÐURSLÓÐ - 3

x

Norðurslóð

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðurslóð
https://timarit.is/publication/1253

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.