Norðurslóð - 15.12.1987, Blaðsíða 21

Bæjarvísur Jóns á Karlsá
Jón Hallgrímsson hét maður, fæddur á Dæli árið 1772, dáinn á Skálda-
læk 1851. Hann bjó á Karlsá 1810-1849 og stundaði jöfnum höndum
landbúskap og sjósókn eins og allir aðrir búendur á Upsaströnd. Jón
var hagyrðingur góður á þeirrar tíðar mælikvarða og orti bæði margt
og mikið, bændavísur, formannavísur, tíðavísur o.m.fl. Fæst af því ef
nokkuð mun til á prenti.
Hér eru skráðar bæjavísur hans, ortar 1830 um alla 89 búendur í
Svarfaðardal að viðbættum tveimur lokavísum. Handritið er fengið að
láni hjá Pálma Jóhannssyni í Odda. Það hefur hann skrifað upp eftir
Önnu heitinni Stefánsdóttur frá Gröf, en hún hafði lært vísurnar af
Jóhanni Sigurðssyni fræðimanni í Skriðu, d. 1933.
Margar af þessum vísum Jóns á Karlsá er að finna í ritinu Svarfdæl-
ingar. Hef ég borið þær saman við syrpu Pálma og hvergi séð misræmi.
Verður að álykta, að Anna hafi lært þær hárrétt hjá Jóa í Skriðu og
Pálmi komið þeim óbrengluðum á blað. Ritstj.
Vallasókn
Situr á Hálsi siðugur
sveitarbyrjun vorri,
léttsinnaður liðugur
laufabrjótur Snorri.
Hrísum byggir hringaver
hreppstjórinn allfrægur,
Sigurður heitir seimagrer
síglaður og þægur.
Upp að Hamri eg þá fer
ýta mærðar stefi.
Pægðarmaður Porsteinn er,
þó hann lítið gefi.
Hamarkoti halur býr,
henn er engin kreima.
Jónas heitir járntýr
jafnan situr heima.
Örvabjóður aídraður
er á læknum Skálda.
Gildur bóndi Gunnlaugur,
gerir frá sér nálda.
Sökku býr hún Sigurlaug,
sú er í ekkjustandi.
Orðstír bezti af henni flaug
áður í hjónabandi.
Hánefsstöðum önnur er,
ástand líkt er svanna.
Etíná sú heitir hér
hranna geisla nanna.
Ölduhryggnum er gamall
auðarlundur skrítinn.
Porgeir heitir þessi kall
þykir nokkuð ýtinn.
í Uppsölum er hann Jón,
efnasmár þótt vinni.
Kætist hann við kærleiksfrón,
kemst úr landsskuldinni.
Völlum býr og vel um sér
vafinn bezta rómi,
séra Stefán afbragð er,
einnig prestablómi.
Jón í Brautarhóli hér
Halldórs gott afsprengi.
Hann í bónda efni er,
efhann býr þar lengi.
I Gröfinni býr hann gamli Jón
gjörir ei búi skaða.
Endilangt um ísafrón
einatt gjörir vaða.
Hofi býr og heldur vöm,
hrósar dýrum auði.
Málmastýrir bóndinn Björn,
bæði á kýr og sauði.
Bröndungsklæða buðlungur,
búskaps vanur starfi,
Hofsá ræður Rögnvaldur,
raunsnarmaðurinn þarfi.
Skeggsstöðum ég kenna kann
karlinn Jón þar búa,
samheldinn og sjóndapran
sízt á gott til hjúa.
Jón í koti-Hofsár hér
hann er snar á fæti,
rekur saman, rífur og ber,
rakar, slær og tætir.
í Skriðukoti skrýtið bú,
skýri ég frá í bögu,
Sölvi býr og Sigfús nú
saman í einni þvögu.
Ytra-Hvarf er hann Jón
efnamaður valinn.
Mörgum gefur mola og spón,
með þeim skárri talinn.
Syðra-Hvarfi situr frí
Sigurður og lengi var.
Meðan blakta augun i
hann er og hefur verið þar.
Hinumegin Halldór minn
hefur bús að gæta.
Alvanur við prmóð sinn,
úr honum trautt má bæta.
Hjaltastöðum heitir Páll
hrungnisorða gætir,
ungur bóndi og forsjáll
ábatanum sætir.
Oft er sagt hann Oddur sé
efnalega náinn.
Sífellt þó í Sælunni
hann situr lífs og dáinn.
Jón á Hnjúki heldur bú,
horskur bóndi talinn.
Ágætasta ómafrú
undir hann er valin.
Jón á Blængshól bugar hryggð,
bændum með þó talinn.
Innan skamms fær aðra byggð
upp við himnasalinn.
Blængshólskoti býr hann Jón
bjargarlaus að kalla.
Hleypur eins og hungrað Ijón
hann um bæi alla.
Holárkoti hnífagrér
heitir bóndinn Pétur.
Hrossakjöti hjálpar sér
hverjum manni betur.
Ólafur í flokknum fremst
fram í Gljúfurárkoti,
eftir vonum áfram kemst,
oft í kúaþroti.
Síðan kemur Sveinsstaður,
sauðir þangað snúa.
Gjafalítill Guðmundur
gjörir þar að búa.
Pá kemur hann Porkell minn
þar á bændalínu.
Krosshól byggir karlfuglinn
og kemur áfram sínu.
Ásmundur á Hverhól kann,
kúrir um þessar tíðir.
Lítið er að lesa um hann,
lifir og deyr um síðir.
Storðalundur, stjörnutýr
stilltur, fylltur sóma,
Kóngs-á-stöðum Stefán býr,
stundar lundu fróma.
Urðasókn
Þverá hefur lengi lúrt,
laraður bús af starfi.
Par hefur liðið sætt og súrt
Sigurður Hallgríms arfi.
Más á syðri mjög forsjáll,
minn svo greinir óður,
handverksmaður, heitir Páll,
hægur og lyndisgóður.
Á þriðjungnum er hann Jón,
oft hefur smátt að éta.
Matar-gleðst við-mola og spón,
má því nærri geta.
Porsteinn Ytir-Más á mið,
margt býr vel í haginn.
Fylgir honum forstandið
fram og inn um bæinn.
Góins flóa geymir skýr
greitt sem margur hæli,
ránar mána reynir býr
Rögnvaldur í Dæli.
Annars vegar er hann Jón
óms á sagðrí kvinnu,
kostgæfinn um flóð og frón
fylginn sér að vinnu.
Felli-búa-tungu tveir
týrar hnúa sunnu,
Óddur nú og Porkell þeir.
Prátt þeir lúa unnu.
Melum byggir maddaman
með forstandi ólinu.
Heiðursverða Halldóran,
hrósar gæflyndinu.
Á Búrfelli Árni minn
þó aðtoð missi vina,
fylgir honum frómleikinn
fram í eilífðina.
Sigurður hraður hússtjórn í
Hæringsstaði situr.
Efnamaður og eftir því
örlundaður og vitur.
Sunnu reiða bóla bör
bóndi af skárra tagi,
Jón á Skeiði fýls um för
fylginn sér og laginn.
Eyðir skaða aldraður
efna-sízt í-þroti,
gerðarmaður gæflyndur
Guðmundur í Koti.
Hels í rúmi raun sem ber
reirður listum hröðum,
Porkell heitir þornaver
þar á Atlastöðum.
Arngrímur, sem eflir dáð,
er á Porsteinsstöðum.
Sjálfur á hann sína láð,
sóma beitir hröðum.
Situr á ánni sandanna
sára lúma beitir.
Hagur vel til handanna,
Halldórs nafni fleytir.
Göngustöðum Gísli greitt
gáir að sauðkindonum.
Ber hann stundum bakið þreytt
bjargast eftir vonum.
í Kotinu hýrist hreppstjórinn
heitir Jón vel slyngur.
Vel af sm'ður vandræðin,
veit hann hvað hann syngur.
Klaufa-býr á-brekkunum
bóndinn Jón að heiti,
varla rír í verkunum,
vænn, að mörgu leyti.
Bergur rólar Kotið kring,
kynnir sig þar vera.
Hann er eins og hugrenning,
hvað sem ber að gera.
Auðnum tarfa er talað tól
trygg að mörgu leyti.
Fenjustarfa situr sól
Sigríður að heiti.
Sigfús Hóli situr á
sárt þó heltin meiði.
Mönnum flestum mætir sá
máls á fríu skeiði.
Porleifsstöðum Bjarni býr,
brögnum myndar yndi.
Suðra lætur súðadýr
syndda í rindar vindi.
Eflir dáð um ormafrón
Urða láðið situr.
Sæmdum þjáður Sveinsson Jón
semur ráðin vitur.
Ellimóður yrkir frón,
æfin dregst að þroti.
Hefur lengi hýrzt hann Jón
í Hreiðarsstaðakoti.
Hirðir bauga horskur á
Hreiðarsstaða veldi.
Er Gunnlaugur, ég vil tjá
undan margt þó felldi.
Svo kemur hann Sigfús minn
sitt ei vanta lætur.
Pverá byggir hálfa hinn,
heitir Jón, ágætur.
Tjarnarsókn
Steindyrum er stálabur
starfs við glaumur tamur,
það er hann gamli Porleifur,
þráfallt gamansamur.
Bóndinn hýr í bragði skýr
Bakka stýrir ranni.
Magnús fíra móðutýr,
mörgu snýr að gamni.
Guðmund skýri ég greitt sem býr
gómavíra flapur.
Auðnan flýr frá örvatýr,
er hans rýr búskapur.
Uppí Gerðum Ólafur
til afrekanna stríður.
Veifir góma valangur,
víst a báðar síður.
Sóma gæddur sveigir fleins
Syðra-Garðshorn heldur,
góðmenni og öllum eins
er hann Jón geðfelldur.
Ytra-Garðshorns yrkir lönd
Arinbjörn hinn prúði.
Mörgum réttir hjálparhönd,
hangantýs á brúði.
Grund er sú sem gæðin ber,
þótt grjótið á hana hrynji,
Þorlákur þar alltaf er,
þótt ellimóður stynji.
Jón í Brekku er mætur mann
minnstar fremur slægðir.
Greina flestir gott um hann
gerir mörgum þægðir.
Jón í koti-Brekku býr.
búskaps vanur stangi.
Oft hefur sá örvatýr
örðugt átt í fangi.
Niðrí á Jarðbrú býr hann Björn,
blíður við að tala.
Myndað getur málakvörn
og mikinn fagurgala.
Tjarnargarðshorns Björn bóndinn
býr við gamla siðinn.
Greiðamaður góðvikinn
guðhræddur og iðinn.
Tjarnarslóðum telja ber,
trú ég þar skuli vera
höfðinglegur höklaver,
heitir Arni séra.
Uti í Koti auminginn
allir mega sjá hann.
Hangir Jón við húsganginn,
hann er þegar á hann.
Guðmundur, sem orku ann
Ingvörum til varna.
Furða hvernig fleytist hann
fjölda meður barna.
Syðra-Holt um gota geim
gefur arð ósmáan.
Býr hann Jón á bænum þeim
betra mörgum á hann.
Ytra-Holti fleygir fleins
til flestra verka tamur,
er hann Jón og öðrum eins
ástundunarsamur.
Upsasókn
Á Hrafnstöðum Einar má
allra fyrstan telja.
Marga hefur máltíð sá
mörk úr dregið skelja.
Benjamín, sem Asdís ann
er á téðu setri.
Trautt mun þurfa að tyggja í hann
tel ég þann kostinn betri.
Rögnvaldur þar ofaná
efnasmár að vonum.
Gefst mér ekki glöggt að sjá
hvað gæfan ætlar honum.
Árgerði er engjalaust,
er þar snöggur mórinn.
Vinnur Bjarni vor og haust,
vænn er honum sjórinn.
Á Böggvisstöðum býr hann Jón
bragnar þar um glósa,
að enginn maður um ísafrón
hefur öðru eins láni að hrósa.
Brims-á-nesi búandi
baugaver óstaður.
Sagt er það af Símoni
hann sé til verka hraður.
Upsum ræður ágætur
ei með gáfur slakar,
séra Baldvin siðprúður,
saman fénu rakar.
Lækjarbakka lúrir Jón
lítil efni viður.
Árla rís að seggja sjón
seint þó leggist niður.
Miðkots-Jón ég met ei hót
meira en fisk á trönum.
Sára lítil sveitarbót
sýnist mér að hönum.
Efstakoti Rannveig rær,
ræðst ei um við marga.
Úti hefur hún allar klær
einni sér að bjarga.
Mærðarskráin minnist á
meiðir bráins hneita,
Gísli Háagerði frá
gerir á fáa leita.
Hóll er jörðin happaslyng
hér við rastarmiðin.
Guðrún býr þar, göfugt þing,
guðhrædd, fróm og iðin.
Jón á Karlsá ekki er
almenningi þægur.
Á hann mikið illt í sér
en er þó jafnan hægur.
Sauðanesi Sigurð má
setja bús til hölda.
Mikið klýfur maður sá
með sinn barnafjölda.
Ennþá skýrir óðarkvörn
orða-sízt í-þroti,
með sæmd órýra situr Björn
Sauðaness-í-koti.
Ólafi meðan endist fjör
unir { Sauðakoti.
Á hann þar við örðug kjör
oft í hafnarþroti.
Par er brim og boðaföll
og bratt að ríða um grundir.
Par við glymja skerjasköll,
skelfur tíðum undir.
Par hefur Fjalars ferjan lent
furðanlega heppin.
Nú hef ég Kjalars krumma sent
kring um allan hreppinn.
Þakkarávarp
Hjartans þakkir til allra vina og ættingja,
sem glöddu mig á 70 ára afmælinu 6. desember sl.
með heimsóknum og rausnarlegum gjöfum,
sýndu mér vináttu oggerðu mér daginn ógleymanlegan.
Guð gefi ykkur öllum gleðileg jól.
HJALTI HARALDSSON.
t
Þökkum auðsýnda samúð, tryggð og vinarhug, við
andlát og útför eiginmanns míns, föður, tengdaföð-
ur, afa og langafa
Árna Guðlaugssonar
frá Miðkoti Dalvík.
Þórgunnur Þorleifsdóttir,
Svanhildur Árnadóttir, Vigfús R. Jóhannesson
barnabörn og barnabarnabörn.
NORÐURSLÓÐ 21