Norðurslóð - 22.02.1989, Blaðsíða 4

4 - NORÐURSLÓÐ
Bleikjueldi - Framtíðarbúgrein?
Undanfarið hafa bændur þurft að draga saman framleiðslu í hin-
um hefðbundnu búgreinum. Samhliða þessu hafa þeir hafið leit
að nýjum atvinnutækifærum og leiðum til að nýta þá möguleika
og þau verðmæti er kynnu að vera á jörðum þeirra. Fiskeldi er
einn af þeim möguleikum sem nefndur hefur verið. Bæudur í
uppsveitum og aðrir fjarri sjó hafa ekki inöguleika á laxeldi og
svo er nú komið að ekki er lengur hægt að fá fjármagnsfyrir-
greiðslu til laxaseiðaeldis. Vöntun er því á eldistegund er hentað
gæti þessum aðilum. Bleikja er ein þeirra tegunda sem til
umræðu hefur verið sem hugsanleg eldistegund, við fyrrgreindar
aðstæður. A síðastliðnu ári kom í Ijós mikill áhugi á bleikjueldi
um allt land. Greinar um bleikjueldi í nokkrum blöðum og tíma-
ritum gáfu mönnum ástæðu til verulegrar bjartsýni í þessum
málum.
Hér á eftir fara nokkrar hug-
leiðingar undirritaðs um bleikju-
eldi og hvernig standa mætti að
þeim málum svo vel takist til.
Bleikja (Salvinus alpinus) er
fer að leka. Fréttist að fennt hafa
tryppi yndir Bakkabjörgum og
heyskaðar í Skíðadal.
6. október. Ég er veikur í rúm-
inu. Kom Jón í Klaufabrekkna-
koti og Laugi (sonur hans) með
honum (Gunnlaugur Melum
Dalvík, faðir Björns og
Halldórs). Verður Jón hjá mér í
nótt.
7. október. Fór Jón frá mér kl.
11 f. m. Því kverkameinið sprakk
þennan morgun og fór mikið út
af greftri, sem gekk út um munn-
inn allt að kvöldi. Þrautir horfnar
en bólga eftir til muna. Hreppa-
skil í dag, skilaði minni tíund til
hreppstjóra, og annan seðil við-
víkjandi Birni Snorrasyni sem
hér hefir dvalið frá 30. júní þ. á.
Kom Árni Friðriksson á Grund
hingað í bráðipa, en verður hér
að hirða fé frá veturnóttum og fer
eftil vill ofan til róðra ef til stillir.
10. október: Kom Jói v.m.
heim í gærkvöldi hefir fengi besta
afla síðan ofan kom, kippað aftur
og fram á bátnum í gær, voru
undan Sauðakoti og sumir hér á
víkinni fengu ágætt. Ég er smá-
batnandi af hálsbólgu, þó ekki
hress að fullu.
15. október. Var skotið hér á
fundi og samningur gerður um að
taka lán 500 kr. upp á ábyrgð
sveitarfélagsins til að borga efnið
til brúnna á árnar til kaupstjóra
Chr. Hafsteen. Var lán þetta tal-
ið hér út úr Sparisjóði Svarfdæla.
21. október. í dag skift pönt-
unarvöru á Böggvisstaðasandi.
Fór ofan með 3 hesta undir reið-
ingi. Orðið illt að fara yfir árnar
vegna skara, komin saman fram á
Sökku-hólma en ekki geng. Tók
á móti pöntunarvöru og skifti út á
meðal minna reikningsmanna.
Fór Rögnvaldur á Skeggsstöðum
heim með hesta og mitt dót að
kvöldi. Ég gisti á Böggvisstöðum,
afli góður.
9. nóvember. Sigurður á
Kóngsstöðum sagði að björgunar
skipið norska hafi verið að sækja
ýmislegt í Hrísey af því sem
Stamford (skipið sem strandaði
3. október) tilheyrði. í nótt bar
Skrauta hvítum kvígukálfi.
10. nóvember. Frétti að ungl-
ingur frá Kjarna í Möðruvalla-
sókn hafi slasast á bát á sjó,
þannig að skot hljóp ur byssu í
fótinn á honum og beið dauðan
af því tilfelli áður en læknir kom
til.
11. nóvember. Kom Halldór á
Melum og tafði lengi.
18. nóvember. Fóru þeir Fúsar
frá Krosshóli og Holárkoti, annar
inn á Sand en hinn ofan á Sand.
Fúsi Krosshóli gisti hér í bakaleið
sagði aflalítið og beitulítið og
útlit með þess háttar ekki gott.
Fór Jói héðan ofan (Jói vinnu-
maður) og margir fleiri.
arktísk tegund og finnst aðallega
í löndum umhverfis norðurpól-
inn. Hún er sérstök að því leyti
að hún finnst á þessu svæði í mis-
munandi formum eða gerðum.
frh.
19. nóvember. Reknar ær upp
á Miðbrún. Sauðir suður undir
Græntó.
20. nóveinber. Fórum við Árni
með sauði suður í Katlabrekku,
svo gekk ég suður á milli brúar-
stólpa að Tungufelli.
26. nóvember. Kom drengur
frá Berghyl í Fljótum var sendur
eftir kindurn á Þelamörk.
28. nóvember. Komu piltar og
stúlkur frá Nautabúi í Skagafirði,
sögðu dáinn Sölva Helgason hinn
alkunna umrenning frá Sléttu-
hlíð.
11. desember. Kom Guðjón á
Hreiðarsstöðum (faðir Friðriku
og Laufeyjar og tengdasonur
Jóns) með brúarjárnið frá Jósep
smið, sem ég borgaði ágjöf á 7.
þessa mánaðar 1200 kr. í pening-
um.
12. desember. Norðaustan
bleytuhríðarslettingur. Kom
Gísli (faðir Hallgríms Bjarna-
stöðum afi Guðrúnar og Jónasar)
á Sandi eftir mjólk.
19. desember. Kom Jóhannes í
Skriðukoti innan af Sandi alfar-
inn heim frá sjó og hætt róðrum.
21. desember. Komu 2 Hóla-
piltar, gista hér. Tjáðu mér frá
Hermanni að ég gæti fengið
svart-tlekkóttan hrút undan for-
ustu-Surtlu hans, er Flekkur nú á
1. vetri.
23. desember. Komu drengir
heim frá Möðruvöllum.
26. desember. Kom Gísli á
Hvarfi gerði við sleða með Jóa
fyrir mig. Við Sveinn járnuðum
Brún, og Hofsárkots Faxa fyrir
Stefán. Allt gert hér til yndirbún-
ings að sækja brúarviðinn á
morgun.
27. desember. Frost 10 gráður,
logn og heiðskírt, fóru kl. 6 á
stað 5 héðan. Ég, drengir báðir,
Jói v.m. Björn (líklega Sigurðs-
son). Líka fór Jóhannes Skriðu-
koti, með og Stefán með Faxa og
sleða.
28. desember. Var í alla nótt á
Klængshóli, mátti liða kálfinn
sundur en kvígan liftði. Fór heim
að kvöldi lasinn af þreytu og
áreynslu. Komu 2 piltar Björn og
Eggert frá Möðruvöllum að finna
drengi hér.
30. desember. Fóru drengir og
hinir 2 með til Möðruvallaskóla
snemma morguns. Er nú búið að
aka öllum trjávið til brúnna.
31. desember. í gærkvöldi kom
Litla-Árskógs hjónin, Stefán og
Lilja, gistu hér, svo gekk ég með
þeim suður að brúarstæði, síðan
heim. Síðan fórum við út í Velli á
aftansöng. Svo var margt fólk að
úti varð að standa. Yfir allan
jólatímann hefir verið stillt og
tunglsljós hið mesta og færi besta
í alla staði, snjólítið og sveilalög
mikil, þannig endar þetta bless-
aða ár 1895.
Aðalgerðirnar eru ferskvatns-
bleikja og sjóbleikja. Fersk-
vatnsbleikjan lifir allan sinn aldur
í ferskvatni en seiði sjóbleikjunn-
ar dvelja 2-7 ár í fersku vatni
áður en þau ganga til sjávar. Lík-
lega mun algengast hérlendis að
bleikjan nái sjógöngustærð á
þremur árum og er hún þá um 15-
25 cm.
Sjóbleikjan gengur í sjó að
vori en dvelur þar einungis 6-10
vikur og gengur þá á ný í ferskt
vatn. Þetta eru bæði ókynþroska
og kynþroska bleikjur. Ókyn-
þroska bleikjurnar eiga það til að
ganga í önnur vatnakerfi en þær
eru ættaðar úr en kynþroska
bleikjurnar ganga yfirleitt í sitt
heimavatnakerfi og hrygna þar.
Áður en sjóbleikjan gengur til
sjvar þarf hún að hafa öðlast
ákveðna sjóþolni til þess að geta
þrifist í söltum sjónum. Þessi
sjóþolni virðist vera árstíðabund-
in, varir í þessar 6-10 vikur sem
bleikjan dvelur í sjónum en síðan
tapar hún henni. Við tilraunir
hefur komið í ljós að ferskvatns-
bleikja verður einnig sjóþolin.
Hvað viðvíkur eldi á bleikju
má hugsa sér eftirfarandi fyrir-
komulag. Eldinu yrði skipt f tvö
stig, seiðaeldi og matfiskeldi.
Jarðhiti er nauðsynlegur í seiða-
eldinu og kemur þar að mestum
notum, styttir eldistímann, gerir
framleiðsluna hagkvæmari og
seiðin ódýrari. Mikilvægt er fyrir
framtíð bleikjueldis í landinu að
seiðaverðið verði lágt og sem
næst framleiðsluverði. Hvernig
má svo verða? Ef bleikj ueldis-
menn á ákveðnu svæði t.d. í ein-
um landsfjórðungi mynda með
sér samtök, gætu slík samtök átt
bleikjuseiðaeldisstöð eða gert
langtímasamning við einhverja af
þeim seiðaeldisstöðvum sem fyrir
eru á svæðinu um kaup á seiðum.
Náin samvinna yrði að vera milli
seiðaeldisstöðvar og hinna mis-
munandi áframeldisstöðva og
tryggja yrði að þær fengju bleikju
af þeirri stærð og á þeim tíma
sem hentaði á hverjum stað. Slík
samtök ættu einnig að skipu-
leggja framleiðsluna og slátrun-
ina í samvinnu við hugsanleg
hliðstæð samtök í öðrum lands-
hlutum. Þannig væri hægt að
tryggja jafnt framboð og gæði.
í matfiskeldinu er hægt að nota
hvort sem er ferskvatn eða sjó.
Þó eru kostir og annmarkar á
hvoru tveggja.
Bleikjan vex vel í sjó, meðan
sjóþol hennar er nógu mikið, en
þegar dregur úr því verða á henni
mikil afföll. Eins og fyrr er sagt
þá virðist sjóþolið vera tíma-
bundið en einnig virðist það háð
sjávarhita, þannig að bleikja sem
ekki er á hinu eiginlega sjóþolna
stigi virðist geta haldið eðlilegu
seltujafnvægi við 7-9° C í ein-
hvern tíma. Norðmenn hafa
reynt að framleiða bleikju í heils-
árseldi í sjókvíum en gengið illa.
Matfiskeldi á bleikju, eingöngu í
sjó með seltu yfir 2°/00 er því sem
stendur ekki vænlegt til árangurs.
En í eldisstöðvum þar sem
hægt er að stjórna seltu og hita-
stigi sjávarins eru skilyrðin til
framleiðslu á sjóbleikju góð. í
strandeldisstöðinni Smára í Þor-
lákshöfn er hægt að stjórna þess-
um þáttum. Sú stöð er sú eina
hérlendis er hefur framleitt eitt-
hvert magn af sjóbleikju. Þetta
fyrirtæki hefur flutt út nokkra
tugi tonna sjóeldisbleikju og hef-
ur fengið fyrir hana mjög gott
verð eða um 8 dollara meðalverð
á kg af slægðum fiski.
Matfiskeldi í fersku vatni er
öruggt að því leyti að þar reynir
ekki á sjóþol bleikjunnar. Til
eldisins mætti nota lindarvatn/
eða yfirborðsvatn, hvort sem er
úr ám eða vötnum. Best er þó ef
einhver jarðvarmi er til staðar,
því þó að bleikjan sé sú tegund
íslenskra laxfiska sem er best
aðlöguð lífi í köldu vatni er ljóst
að vaxtarhraðinn er meiri því
hærri sem vatnshitinn er, um
14° C. Munur á vaxtarharða með
hærra vatnshita fer þó minnkandi
eftir því sem fiskurinn verður
stærri. Nákvæmar tölur um vaxt-
arhraða íslenskrar bleiku af mis-
munandi stærð er ekki til en til-
raunir eru í gangi sem ættu að
gefa þessar upplýsingar innan
tíðar. Margt virðist þó benda til
þess að hægt sé að vera með arð-
bært bleikjueldi í vatni fjarri
jarðhita.
En því miður er ekki ennþá
vitað hvort markaðurinn geri
greinarmun á sjóeldis- og fersk-
vatnseldisbleikju og hvort sú síð-
astnefnda selst á eins góðu verði.
Þessar upplýsingar eru nauðsyn-
legar til þess að hægt sé að
ákveða hvort fara eigi í bleikju-
eldi í stórum stíl um land allt. Nú
er að hefjast markaðsverkefni á
vegum Búnaðarfélags íslands og
Markaðsnefndar Landbúnaðar-
ins í samvinnu við Útflutningsráð
ísjands og Landssambands Fisk-
eldis og Hafbeitarstöðva. Er von-
ast eftir því að einhver svör liggi
fyrir á þessu ári. Ef ferskvatns-
bleikjan gæfi lægra verð en sjó-
eldisbleikjan mætti hugsa sér þá
lausn, að hún yrði flutt í sjóeldi
síðustu tvo mánuði fyrir slátrun.
Bleikjan fengi á sig „sjóyfir-
bragð“ og yrði þá betri söluvara.
Þessi lausn þýddi að bleikjueld-
inu yrði skipt í þrjú stig þ.e.
seiðaeldi, matfiskeldi í fersku
vatni og „sjómörkun" í sjó. Ef
„sjómörkun" í sjó reynist nauð-
synleg til að fá viðunandi verð
fyrir bleikjuna, er hægt að fram-
kvæma hana á tvo mismunandi
vegu.
Annars vegar í sjókvíum í ein-
hverjum hlýjum firði. Ef, eins og
reikna má með að seiðin og fisk-
urinn hafa fengið náttúrulega
birtumeðferð er sjóþol bleikj-
unnar einungis 2-3 mánuðir og
takmarkast við sumarið. Ókost-
urinn við þetta fyrirkómulag er
að slátrunin er einskorðuð við
stutt tímabil, síðsumar og haust-
byrj un.
Hins vegar í strandeldisstöð
þar sem hægt er að stjórna seltu
og hitastigi eldisvökvans. Kostur-
inn er að við þessar aðstæður er
hægt að slátra allt árið en ókost-
urinn að stofnkostnaður er hærri
en í sjókvíaeldisstöðinni.
í þessu sambandi virðist eðli-
legt að samtök bleikjueldis-
manna ættu slíka „sjómörkunar-
aðstöðu".
Það er því margs að gæta, áður
en menn steypa sér í bleikjueldi.
Ég bind þó miklar vonir við
bleikjuna sem eldistegund í fram-
tíðinni og er bjartsýnn á að takast
megi að skapa henni þá ímynd á
mörkuðunum sem henni ber. Ef,
síðan kemur í ljós að matfiskeldi
án jarðhita reynist arðbært virðist
bleikjueldi vera möguleiki sem
ný búgrein á landsbyggðinni.
Hjá Búnaðarfélagi íslands er
starfandi fiskeldishópur er býður
alhliða ráðgjöf í fiskeldi, gerir
frumathugun á möguleikum til
eldis, leiðbeinir um staðarval.
vatnsöflun, um val á eldistegund
og eldisaðferðum, um tæknibún-
að og hönnun mannvirkja. Einn-
ig bjóðum við upp á heildar fram-
kvæmda- og rekstraráætlanir.
Auk þess önnumst við ýmsa fyrir-
greiðslu í sambandi við stofnun
stöðvarinnar.
Óskar ísfeld Sigurðsson er fiskeldis-
ráðunautur Búnaðarfélags Islands.
Dagbók Jóhanns