Norðurslóð - 13.12.1995, Blaðsíða 6

6 — NORÐURSLÓÐ
Hnjúkur í Skíöadal.
Að enduðum
Sigurður á Egg 25 ára.
níu áratugum
Það er um nónbil á miðju
vori. Yfir héraðinu liggur
gulbrúnt hitamistur. Sólin
yfir miðju Grísafellinu, sem stend-
ur sinn eilífa vörð norðan megin
Vatnsskarðsins, þrýstið og hnubb-
aralegt. Eg er að huga að hornum
mínum suður á klöppum og á ann-
ríkt, því að nú stendur á miðjum
sauðburði.
Eitt sinn er ég rétti mig upp frá
því að koma lambi á spena, sé ég
hvar maður kemur fram austur-
bakka Borgareyjar, ríðandi rauð-
um hesti og fer mikinn. Eg verð að
gefa mér tíma til þess að hlaupa
heim og láta vita að hann þurfi
ferju, hugsa ég. En hvað er nú
þetta? Maðurinn ríður fram hjá
ferjustaðnum, niður bakkann og
slær hvergi af ferðinni. Skyldi
hann ætla að leggja í kvíslina? Hún
er þó ekki árennileg, þar sem hún
veltur áfram bakkafull, straum-
þung og kolmórauð, eins og skolið
af sokkaplöggum heyskaparfólks-
ins, þegar það hefur verið að vaga
úr leirdrögunum yfir á Engjaeyj-
unni. Og það ber ekki á öðru. Hann
leggur án nokkurs hiks út í Suður-
kvíslina. Þessi maður hlýtur að
vera kunnugur staðháttum, því að
hann ríður út í kvíslina nákvæm-
lega á réttum stað: úr skarðinu í
bakkann, og þó geta hófsporin,
sem eiga að vera á sandinum í
skarðinu ekki verið honum nein
leiðbeining, því að þau eru nú á
kafi í korguðu jökulvatninu.
Hesturinn grípur sund strax við
suðurbakkann. Eg veit, að kvíslin
er þung á þegar hún er í svona
miklu flóði, og ég fer að hugsa um
hvort þeir félagar muni ná landi í
Eggjamestánni. Ef það tækist ekki,
gæti málið farið að vandast. En hér
sýnist engin hætta á ferðum. Hest-
urinn syndir hraustlega, teygir
snoppuna fram yfir vatnsborðið,
hrekur mjög lítið og öðra hvoru
gefur hann frá sér snögg fríshljóð,
sem berast til mín gegnum hlýja
kyrrðina. Það er auðséð að þarna
fara tveir sem ekki eru óvanir því
að svalka saman í Vötnunum. Þótt
heita megi hrokasund landa á
milli, þá þurfa þeir ekki á þrauta-
lendingu Eggjamestáarinnar að
halda, þeir taka land í hólmanum
austan við Tána. Þegar landi er
náð, fer ferðamaðurinn af baki,
strýkur hestinum um háls og bóga,
stígur á bak á ný, ríður yfir stokk-
inn milli hólmans og Eggjarness-
ins, sem nú tekur hestinum vel á
miðjar síður, þótt venjulega sé
hann því nær þurr, og heldur síðan
hvatlega út vesturbakkann þar til
hann hverfur sjónum mínum fyrir
Hrossatangann. - Seinna var mér
sagt, að þama hefði farið Sigurður
á Egg á Úlfi gamla.
Milli þessarar fyrstu minn-
ingar minnar um Sigurð
og dagsins í dag liggur
mikið haf margháttaðra, stórra og
örlagaríkra atburða: Heimskreppa,
heimsstyrjöld, þjóðstjóm, nýsköp-
unarstjóm, vinstri stjóm og við-
reisnarstjóm, svo getið sé ein-
hverra kennileita þessa umbrota-
sama tímabils. Og nú er Úlfur
löngu fallinn og Sigurður níræður
orðinn. Og þótt hann sé sennilega
hættur að sundríða, þá er hann
samt jafn hressilegur og hispurs-
laus í tali, jafn áhugasamur um al-
menn mál og hvers konar framfar-
ir, jafn vakandi yfir velfamaði
sjálfs sín og samferðmannanna,
bæði þessa heims og annars, og
ætíð áður. Og m. a. af þessum sök-
um og með því að níræður maður
kann frá mörgu að segja, er ég nú
sestur hér andspænis Sigurði til
þess að hripa niður fyrir Glóða-
feyki hrafl af því, sem á góma ber
eina októberkvöldstund.
- Þú ert Svarfdœlingur, Sigurð-
ur?
- Já, fæddur að Hnjúki í
Skíðadal, sonur hjónanna sem þar
bjuggu þá, Þórðar Jónssonar og
Halldóru Jónsdóttur.
- Viltu segja mér eitthvað frá
uppvaxtarárunum ?
- Eg veit nú ekki hvort ástæða
er til að fjölyrða um þau. Þau liðu
með líkum hætti og þá gerðist hjá
bömum og unglingum í sveit. Ein-
hverjar björtustu minningar mínar
frá bemskuámnum em tengdar
hjásetunni, félagsskapnum við
kvíaæmar. Þær voru um 100. Ekki
var ég nú neitt ánægður yfir því
starfi til að byrja með. Eg rölti af
stað á eftir þeim grenjandi og kom
heim með þær grenjandi. Soffía
systir var með mér þrjár fyrstu
næturnar til þess að setja mig inn í
starfið. Eitt sinn kom það fyrir, ég
held það hafi verið um það bil viku
eftir að ég byrjaði hjásetuna, að
yfir skall sótþoka. Eg fór samt með
æmar út í Hlíðina en hélt þeim þó
frá ánni, því að þar var hey. Æmar
lögðust um nóttina og þá skreið ég
upp á stóran stein, því að hvergi
var hægt að setjast í grasið fyrir
bleytu. Og þama á steininum sofn-
aði ég. Þegar ég svo hrökk upp
vom allar æmar horfnar. Eg reyndi
að rekja slóðimar í blautu grasinu,
en allt kom fyrir ekki. Sá ég fljót-
lega að útilokað var að ná þeim
saman með þessu móti, svo að ég
tók það til bragðs að siga hundin-
um út í þokuna eins og ég væri að
smala, og rölti svo þannig heim á
leið. Þegar heim kom kastaði ég
tölu á æmar og vantaði mig þá að-
eins tvær, Stórhymu og Síðklædd,
en þær vantaði líka kvöldið áður,
svo að ég hafði engum týnt í þok-
unni og þóttist heldur góður. Pabbi
var að klæða sig þegar ég kom í
bæinn. Hann spurði hvort æmar
væru allar. Eg svaraði sem var að
tvær vantaði. „Varstu kannski með
þær í Stekkjarhúsunum í nótt?“
spurði hann. Eg hálf-reiddist, því
að mér fannst í þessu felast að-
dróttun um að ég hefði svikist um
að halda ánurn til beitar, svo að ég
svaraði því, að hann skyldi líta inn
í húsin. Vissi sem var að ekki var
hægt að hýsa æmar án þess að það
sæist á húsunum.
V
r því ég er farinn að tala um
hjásetuna, má ég til með að
segja þér, - þú þarft ekki
að skrifa það, - að einhver ógleym-
anlegasta og fegursta sýn, sem ég
hef augum litið, bar fyrir mig þeg-
ar ég stundaði hana. Þegar ég fór af
stað með æmar um kvöldið var
ákaflega blítt veður. Ró og friður
hvfldi yfir öllu. Æmar dreifðu úr
sér, því að ég hnappsat þær aldrei.
Eg settist á lækjarbakka. Eg sat oft
við lækina. Þeir sungu svo vel.
Þeir sungu oft fyrir mig ljóðin hans
Kristjáns Fjallaskálds. Það var un-
un mín í einverunni á nóttunni að
heyra lækina syngja. Og þeir sungu
aldrei sama lagið. Það var annað í
kvöld en í gærkvöldi. Og þetta
kvöld fannst mér söngurinn fegurri
en nokkuru sinni fyrr. Það var í
honum meiri fögnuður. Þegar ég
taldi komið lágnætti fór ég að tína
æmar saman með aðstoð héppa,
sem var þægur, eftirlátur og hlýð-
inn. Brátt vom allar æmar lagstar
og ég tók að maula nestið mitt,
sem ævinlega var bæði nóg og
gott, ekki skorti það. Lagði mig
svo út af hjá einni ánni, sem hét
Mannýg, en svo var hún nefnd af
því að hún átti það til að hnippa
ónotalega í þá, sem ekki vildu
kjassa hana eða gæla við hana,
þegar hugur hennar stóð til þess.
Mannýg notaði ég venjulega fyrir
kodda, þegar ég lagði mig í hjáset-
unni. Líklega hef ég sofnað stund-
arkom, en það gerði ég stundum.
Það kom ekki að sök ef ég hafði
Mannýgi undir höfðinu, þá vakn-
aði ég alltaf þegar hún stóð upp.
Þegar æmar fóra aftur á kreik, rak
ég þær suður í Skipin, sem svo eru
nefnd, en þau era í Blængshóls-
landi. En samningar voru um það á
milli pabba og bóndans á Blængs-
hóli, að æmar þaðan mættu ganga
úti í Hnjúksfjalli gegn því, að sitja
mætti kvíæmar frá Hnjúki í Blængs-
hólslandi. I Skipunum var kjarna-
land og oft meira í ánum þegar þær
gengu þar. Þama var líka gott að-
hald af klettabeltum og því lítil
hætta á, að æmar rásuðu langt. I
Skipunum sat ég jafnan undir stór-
um steini, sem var í laginu eins og
skemma. Undir honum var alltaf
logn, af hvaða átt, sem hann blés.
Sagt var, að í steininum byggi
huldufólk, en ég hræddist það ekk-
ert og varð þess heldur aldrei var.
Þessa nótt háttaði veðri svo, að
blæjalogn var og heiður himinn, en
dalurinn var fullur af þoku, sem þó
lá ekki hærra en svo, að þegar sólin
kom undan Múlanum, var hún of-
an þokunnar. Skein þá umhverfið
allt og glitraði, en þokan í dalnum
leit út eins og gullið eldhaf. Svo
komu fuglamir í flokkum, settust á
steinana og sungu, og steinamir
sungu, klettamir sungu, öll náttúr-
an söng einn dýrðlegan lofsöng.
Aldrei hef ég orðið hrifnari né
glaðari af nokkurri sýn og það segi
ég satt, að ég hágrét af hrifningu
og óskaði þess, að í þessu um-
hverfi, við þessa sýn, mætti ég lifa
og deyja. Ekki veit ég hvað þetta
varaði lengi, því að ég gleymdi
öllu nema umhverfinu. En þegar
ég rankaði við mér, óttaðist ég að
hafa tapað ánum. Svo var þó ekki,
þær voru allar kyrrar í Skipunum.
Þegar bjart var sá ég á reyknum á
bæjunum, hvenær mál væri komið
til að halda heim á leið. En þegar
ekki sást til bæja fyrir þoku, eins
og nú, þá gat ég áttað mig á júgrum
ánna. Þegar þær voru orðnar troð-
júgra, var óhætt að síga af stað. Og
á því glöggvaði ég mig nú. En um
það bil er æmar hurfu mér inn í
þokuna, þá bar fyrir mig aðra dýrð-
arsýn. Það voru þrír friðarboðar,
hver yfir öðram, og á þeim sá ég
hvorki upphaf né endi. Sá innsti
var lang-minnstur og mér fannst
hann eins og lokast um mig. Eg átti
erfitt með að slíta mig frá þessu, en
þó varð svo að vera. Ég hélt á eftir
ánum inn í þokuna og kom með
þær heim á réttum tíma. Og hver
heldurðu að trúi svo þessari frá-
sögn?
Já, þessi þrjú sumur, sem ég
stundaði hjásetuna, eru ein-
hver bjartasti og skemmtileg-
asti tími ævi minnar. Mér leið
- Magnús H. Gíslason
spjallar við Sigurð á Egg.
Fyrst birt í Gióðafeyki,
10. og 11. hefti 1969 og 1970
- Fyrsti hluti -