Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 120

Á r n i Þ ó r S i g u r ð s s o n
120 TMM 2013 · 3
að halda því fram að sú umbreyting hafi náð til utanríkisstefnunnar og
sambúðarinnar við Vesturlönd og Bandaríkin sérstaklega með skýrum og
afdráttarlausum hætti. Hvort sem litið er til forsetatíðar Jeltsíns á 10. áratug
síðustu aldar, eða fyrstu tveggja kjörtímabila Pútíns, þá einkenndust bæði
tímabilin af „þíðu“ og „kulda“ þar sem megináhrifaþættirnir voru þróun
í alþjóðamálum og valdahagsmunir Rússlands gagnvart Bandaríkjunum,
ásamt stöðu efnahagsmála og raunar innanlandsmála almennt.16
Skipti Médvédév máli?
Dmítríj A. Médvédév var kjörinn forseti Rússlands í mars 2008 og tók við
embættinu tveimur mánuðum síðar. Pútín gat ekki gefið kost á sér þriðja
kjörtímabilið í röð, skv. rússnesku stjórnarskránni, og Médvédév sem verið
hafði forsætisráðherra, varð frambjóðandi flokks þeirra, Sameinað Rússland
(r. Jedinaja Rossija). Þegar ljóst varð að hann yrði frambjóðandi flokksins tók
hann að greina frá skoðunum sínum á utanríkismálum og stöðu Rússlands
í alþjóðasamfélaginu. Það gerði hann m.a. í ræðu sem hann flutti í janúar
2008 og bar yfirskriftina Áfram Rússland (r. Rossija vperjod) og það slagorð
átti hann eftir að nota alloft. Þar lýsir hann þeirri skoðun að Rússland þyrfti
að marka sér sína eigin stöðu, það væri sitthvað að taka þátt í sameiginlegum
ákvörðunum í alþjóðamálum eða að reka sjálfstæða utanríkisstefnu eins og
Rússland gerði. Hann lýsti því að Rússland myndi áfram þróast sem samfélag
sem væri opið fyrir samræðum og samstarfi í alþjóðasamfélaginu en jafn-
framt vera virkur og áhrifaríkur þátttakandi á alþjóðavettvangi.17 Þessu
viðhorfi átti hann eftir að halda á lofti, hann ætlaði að tryggja að Rússland
myndi viðhalda stöðu sinni í samfélagi þjóðanna. Í grein sem Médvédév
skrifaði í september 2009 undir heitinu Rossija vperjod (Áfram Rússland),
leggur hann áherslu á samstöðu, consensus, um utanríkisstefnuna í rúss-
neskum stjórnmálum og að langtímahagsmunir við nútímavæðingu lands-
ins ættu að stjórna stefnumótuninni en ekki fortíðarþrá (nostalgia). Enn á ný
er haldið fram efnahagslegum styrk Rússlands, kjarnorkuveldinu, og stöðu
landsins með fast sæti í Öryggisráði SÞ.18 Allt ber þetta að sama brunni. Hið
þunga vægi sem samstarf til austurs fær, við Kína og Asíu, BRIC-ríkin og
mið-Asíu ríkin (fyrrum Sovétlýðveldi) vekur athygli en þar er bersýnilega
dregið úr vægi samstarfsins við Bandaríkin og önnur vesturveldi.19 Þetta
er sumpart stefnubreyting frá forsetatíð Pútíns, en hana ber ekki endilega
að skilja sem ágreining milli þeirra tveggja forystumanna, miklu fremur að
pólitískar aðstæður í alþjóðamálum hafi knúið á um þessar áherslur.
En fólst einhver raunveruleg breyting á stefnu Rússlands í alþjóðamálum
með Médvédév á forsetastóli? Trauðla. Fræðimaðurinn Bobo Lo, sem hefur
verið framkvæmdastjóri málefna Rússlands og Kína við Centre for European
Reform, breskrar hugveitu á sviði alþjóðamála, hefur haldið því fram að
breytingin á utanríkisstefnunni milli þessara forseta hafi fyrst og fremst