Bjarki


Bjarki - 16.06.1900, Blaðsíða 3

Bjarki - 16.06.1900, Blaðsíða 3
95 samt, því það ber öllum saman um, að öldúngis ókleift sje að flytja efnið yfir dalinn að vetrinum og hefur herra Tulinius þar auðsjáan- lega haft við ráð kunnugra manna og þekkir líka sjálfur til. Því einu verður hann að hafa glöggar gætur á, ef flutníngurinn upp yfir í sumar skyldi reynast tor- veldari en menn ætla, að draga þá ekki of leingi að flytja norður á Sanda það sem eftir kann að verða,’ og leingur en til Agústbyrjunar má ómögulcga fresta því, því ella gæti farið svo, að efnið kæmist þar ekki á land og brúargerðin tefðist þann- íg um heilt ár til ómetanlegs skaða fyrir Hjeraðið. Þó ugglaust þurfi ekki að gera ráð fyrir þessu, þá þykir rjett að benda á það nú þegar að hjer þarf 1 í t i ð út af að bera til þess að m i k i ð geti orðið í hófi. Nýir fjárkaupmenn enskir ætla í haust að kaupa hjer á landi fje á fæti fyrir penínga, eins og þeir Slimon og Coghill áður gerðu. Verslunariiúsið, sem ætlar að byrja þessa vcrslun, Parker & Frasen í Liverpool og Birkenhead, kvað vera einna öflugasta fjárverslunin á öllu Einglandi og hefur áður einkum rekið fjárkaup í Suður-Ameriku, en vegna fjárpestar, sem þar kom upp, er nú bannaður innflutníngur á fje þaðan til Einglands. 4. þ. m. komu umboðsmenn þessa verslunarhúss upp til Rvíkur og lögðu þaðan á stað í landférð austur í Arness- og Rángárvallasýslur til þess að kynn- ast hjer og undirbúa fjárkaup í haust. Með þeim er maðursemvanur er fjárkaupum hjer frá fornu fari, Alexander Ponton að nafni. Þeir kvað ráðgera að borga fjeð vel, en vilja ekki annað en sauði 2—4 vetra. Einnig ætla þeir að kaupa eitthvað af hrossum, en aðeins til reynslu í sumar til þess að leita fyrir sjer eftir markaði ytra. Vænta svo ef vel geingur að byrja hrossa- verslun hjeðan í stórum stíl á næsta sumri. Það er Ásgeir Sigurðsson kaup- maður í Reykjavik og þeir fjelagar hans, Copland & Berrie í Leith, sem komið hafa þessari fjárkaupa- tilraun á gáng og hafa þeir unnið þar þarft verk landbændunum hjer á landi, því að líkindtim eiga fjár- kaup þessi að ná yfir alt land strax í haust. Seyðisfírði V e ð r i ð. Pd. -j- 8; kyrt; Md. -f 9; logn, þoka, Fd. -j- 10, sól, þokuslæð- íngur, utankui, Föd. -j- 9; !ogn, þoka, Lil. -j- 17; sól, logn, heiðskírt. Skip. 12. Snæfell, fiskigufuskip Garð- arsfjelagsins frá Einglandi. Með því kom Mr. Hewett; einn af eftirlitsrnönn- um Garðarsfjelagsins ti! þess að vera hjer á aðatfundi þess 14. þ. m. 13. Heimdallur. 14. Vesta norðan um land, fór næsta dag áleiðis til útlanda. Með henni voru auk vesturfaranna ýmsir farþegar, með- al þeirra Grímur Laxda! verslunar- stjóri; fór hjer í land og ætiar á Borg- arfj.uppboðið 18. þ. m. Vesta lá 8 klt. hjer útifyrir vegna þoku. S. d. Mjölnir á suðurleið. Hann lenti upp á sker í Borgarfirðinum í þokunni og var dreginn útafdönsku hvalveiða- skipi frá Vesturlandinu. Kafarar af Heimdalli skoðuðu skipið að neðan hjer á höfninni og gátu ekki fundið að það hefði laskast neitt við áreksturinn. A aðalfundi Garðarsfjelagsins 14 þ. m. var C. B. Herrmann, fyrv. fram- kvæmdarstjóri fjelagsins, að fullu og öllu rekinn frá og í stað hans kjörinn Hansen konsúll. Grafskrift. Nú er Sk. skinnið nár, skítmenni hann lifði og dó; hann er nú orðinn húðarklár í Helvíti og ber þar róg. Gáta. í landsöfðingja Iýgur hann, i lyfjasala m , . .. hann, að hverjum hundi hnígur hann og hollendínginn sýgur hann. Bygging Vattarness. Pað hefur talsvert verið rætt um þjóð- jarðasölu á síðari árum, byggíngu þjóð- jarða og erfðarjett. En ávextir af því sem um það má! hefur verið fjallað eru líka glöggir; því nú á síðustu þíngum hefur löggjafarvaldið hætt við að gefa út lög um sölu þjóðjarða, ábú.endur sumra þeirra alveg lagt niður að sljetta á þeim þúfurnar, eða bæta þær — en í þess stað flutt töðu og úthey burt af þeim og selt — og umboðsmenn þeirra sumir í skjóli amttnanna notað álitlegt útlit, að því er þeirra eigin hag og landssjóðsins snertir, til þess að herða á streingjum afgjaldsins og hækka það svo mikið sem hægt er. Hefur svo mikið kveðið að því hjer f Suður-Múla- sýslu, að umboðsmaðurinn hcfur hafnað álitlegustu bændaefnum, en í þess stað bygt mönnum, sem hanu hefur ekki haft meira traust á en svo, að hann hefur eigi trúað þeim fyrir greiðslu af- gjaldsins og sett því það byggíngar- skilyrði, að þeir fengju sjer ábyrgðar- menn fyrir afgjaidinu; það þykir varða mestu. Hitt minna um vert, þótt jarð- irnar verði fyrir þeim áhrifum, sem bú- skapur slíkra bænda hefur í för með sjer, ef hækkandi afgjald aðeins greið- ist, en afleiðíng þess er hrörnun jarð- anna og fátækir bændur, og verður slíkt ekki til að auka tekjur landssjóðs til leingdar. Eins og nú hagar löggjöf vorrt um þjóðjarðirnar, þá er það als ekki ofsagt, að byggíng þeirra og meðferð sje háð dutlúngum einstakra manna. Til sönn- unar því er byggíng umboðsmans á 1 /4 úr jörðunni Vattarnes; í Suður-Múla- sýslu, setn sagt var lausrj næstiiðið haust. Um jörð þessa sóttu Eiríkur bóndi Þórðarson, sem býr á t/4 þeirrar jarðar, eða á heimíng þjóðeignarinnar, og Stgurður borgari Malmquist á Búð- um í Fáskrúðsfirði. Eins og vant er að vera þegar um byggíngu jarða er að ræða, þá er ekkert sparað til að ná í hnossið, enda hefur eftirsókn jarða aukist, eftir því scm tómthúsum fjölg- ar og fiskiveiðar bregðast. Eiríkur bóndi Pórðarson hefur búið á horni úr nefndri jörð í 27 ár, fyrst í skjóli föð- ur síns, en seinna fjekk hann ábúð á helmíng þeirrar jarðar, sem faðir hans bjó á og hefur búið þar síðan á móti bróður sínum. Hann hefur ætíð þótt gildur bóndi, byrjaði búskap því nær fjelaus, en er einn þeirra manna, sem hefur hafið sig upp úr fátækt til góðra efna, auk þess sem hann hefur alið upp átta ' börn og aukið stórum og bætt tún sitt. Hinn umsækjandinn, Sigurður Malmquist, er efnilegur úngur maður, en óreyndur að því er verknað og verk- lega þekkíngu snertir. Hann hefur verið barnakennari, skrifari sýslumans, síðan verslunarþjónn citt ár og seinast kaupmaður á Búðum rúmt ár. Eigi er kunnugt að hann eigi ncin éfni, en hann á vel efnaðan föður og því í vændum arf. Fráfarandi jarðarinnar bað bróður sinn að kaupa að sjer íbúðarhúss sitt, ef hann segði jörðinni lausri, því hann áleit að Eiríkur mundi fá jörðina. Samdist þá svo með þeim, að Eiríkur keypti húsið fytir 1500 kr., ef hann feingi jarðarpartinn til ábúðat. Petta skrifar fráfarandi uraboðsmanni og læt- ur ekki í Ijósi neina óánægju yfir því að verð hússins sje of lágt. Pá kem- ur Sigurður Malmquist til sögunnar og býðst til að kaupa húsið fyrir 2000 kr. Gera þeir svo þann samníng með sjer, að Sigurður greiði fyrir húsið 2000 kr., en fráfarandi beitir auðvitað áhrifum sínum, að svo mildu leyti sem honum er hægt til þess að hann fái ábúð jarð- arpartsins. Þegar umboðsmaður fjekk þetta að vita, skrifar hann fráfaranda og Eiríki og segir þeim, að þeir verði að koma sjer saman um húskauj>in og senda sjer samníng um þau. Þeir gera nú vottanlegan sainníng um húskaupin, þannig að Eiríkur býður 1850 kr. fyrir húsið, ef hann fær jörðina. I’á býður Sigurður Malmpuist 2500 kr. fyrir það og er nú búinn til nýr samníngur bygð- ur á þeirri upphæð. Þegar umboðs- maður hafði feingið þann samníng, skrifar hann fráfaianda og biður hann ' að segja Eiríki að hann muni fá jörð- ina, ef hann gefi hæsta boð Sigurðar Malmpuists fyrir íbúðarhúsið. í’að vildi I Eiríkur ekki, enda var það alt of hátt verð fyrir húsið að hans áliti og margra fieiri. í sama brjefi segir umboðsmað- ur einnig, að Eiríkur verði að skuld- binda sig til að selja sjer húsið á sama verði, ef hann vilji sjálfur kaupa það síðar. Eiríkur skrifaði svo amtmanni og skýrði honum frá málavöxtum. Hann hefur eigi feingið svar frá hon- um og Sigurði Malmquist er bygð jörð- in, enda víldi umboðsmaður svo vera láta. í>að hefði líka óneitaniega verið harðleikíð af amtmanni að gera allar ráðstafanir umboðsmans að eingu, enda þótt hann sæi, að þær væru bæði ó'- sanngjarnar og órjettlátar. Þannig er þá byggíngarsögu þessari varið og s'ýnir hún Ijóslega hversu mjög má misbrúka vimþoðsvaldið, eins og hún líka ber þess Ijósan vott, hve mjög amtmaðut virðir a/S vettugi rök- studdar umkvartanir bænda, að því er þetta snertir. f'essi byggíngaraðferð er ennfremur Ijóst dæmi þess, hve iítið kostir umsækjanda hafa að þýða í aug- um umboðsmans, því hann var þeim umsækjanda fulikunnugur, sem ekki fjekk jörðina, og getur ekki borið á móti því, að það sem um hann er sagt hjer að framan sje satt. Hinn sern jörðina fjekk þekti hann ekki. Tað cr því eigi að undra, þótt það valdi megnri gremju hjá alþýðu og þó einkum hjá viðkomandi sveitarfjelögum, þegar þeim mönnum eru bygðar þjóðjarðirnar, sem síst skyldi, en hinum hafnað, sem. eru margfalt líkari til að sitja þxr vel og verða sveitarfjelagi sínu til styrktar. Tað hefur þó verið viðurkent af lands- höfðíngja á þíngi, að umboðsmenn skyldu aðeins taka tillit ti! kosta urn- sækjanda, enda ætti ekkert annað að ráða byggíngu jarðanna. Tvert á móti því hefur hjer ráðið h ú s fráfaranda. Tað hefði því upphaflega verið rjett áf umboðsmanni, að auglýsa Vattarnes fjórðapartinn þannig: »Sá sem býður best í hús fráfarandans af t/4 úr jörð- inni Vattarnesi, getur feingið partinn líka<. En það er einnig annað athugavert hjer. Fyrst gera þeir formlegan samn- íng sín á milli Sigurður Malmquíst og fráfarandi; þá kostar húsið 2000 kr. Seinna hækkar Sigurður sitt eigið boð um 500 kr., án þess annar byði jafn- hátt fyrra boðinu. Tað er grunsamt að hjer sje ekki alt með feldu, ekkí alt hreint; því hvað var það, sem gat komið þessum manni lil að bjóða boð ofan í sjálfan sig, sem munar <;oo kr.? Mjer dettur ósjálfrátt í hug gamía reglan, festan, sem goldin var fyrir- fram, þegar umsækjandi fjekk Ioforð fyrir jörð. Tó getur ekki verið að ræða um slíkt, því fráfarandi, sem hjer átti I hlut, hefur þó að öllum líkindum ekki átt ráð á byggíngu jarðarinnar. Skyldi hj.er þá .aðeins hafa ráðið örlæti umsækjanda, eða vinfeingi, éða vissi hann' að þetta háa boð væri nægilega stór búmanskostur í augum umboðs- mans, svo hahn feingi jörðina? Loksins kórónar umboðsmaður bygg- íngaraðferð sína með því að bjóða Ei- ríki Tórðarsyni ábúðina, cf hann bjóði hæðsta boð Sigurðar Malmquists í hús- ið. Með því gefur hann til kynna, að Eiríkur hafi kosti framar hinum og eigi að sitja í fyrirrúmi fyrir honum að byggíngunni. En þá er uppboðið á húsinu því til fyrirstoðu, að Eiríkur hljóú ábúðina, af því hann er ekki eins ör á fje til fráfaranda eitis og Sigurður. Iin þótt svo væri, sem ekki er, að Eiríkur hefði staðið nxr að búmanns- kostum til að fá þennan jarðarpart en Sigurður Malmquist, þá hefði hann þó átt að fá hann, vegna þess að hann er sonur bóndans, sem bjó á allri hálf- lendunni, því jeg veit ekki betur en það sje boðið umboðsmönnum að láta son bónda, —* er sækir um jörðu, er faðir har.s bjó_ á, — sitja fyrir öðrum, að jöfnum hæfileikum. Jafnframt þvi hafði það einnig hjer þann kost í för með sjer, að þá hefði jörðin sameinast aftur; því þó að þessi byggíng á Vatt- arnesi beri vott um það, að umboðs- maður og amtmaður álíti að smáarjarð- ir og litiir bændur sje landi og land- liúnaði hoit, þ4 mun sú raumn á verða að slíkt háttalag með ]>ióðjarðirnar. eigi drjúgan þátí t því að auka tatækt landsl ins og hjáipa illu árferð.i qg Vagentun- qm«tilþess að reka bör'n þess burtu. Bjarni Sigurðs3-n.

x

Bjarki

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bjarki
https://timarit.is/publication/28

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.