Fram - 11.09.1917, Blaðsíða 2

156
.1
FRAM
Nr 43
Iega yfirvegun ráða yfir hleypidóm-
um og heimskulegum vana.
Engin dirfist að mótmæla því að
ofdrykkja sé öllum skaðleg, og með-
an ofdrykkja á sér stað meðal þjóð-
arinnar, er henni full þörf á að
hömlur séu lagðar við því að þessi
vogestur þrífist og haldist við.
Bannlögin eru ekkert annað en há-
stig bindindisstarfseminnar — al-
þjóðarbindindi. Og mér finst ekki
hægt að saka forgöngumenn þeirra
fyrir neitt annað en það, að lögin
hafi komið alt of seint. Rjóðinni
var þörf á bannlögunum löngu fyr.
Hefði hún átt því láni að fagna, að
vera búin að starfa svo sem tvær
aldir undir áhrifum áfengisbannlag-
annna, myndi margt líta öðru vísi
út en nú er. En þrátt fyrir það að
lögin komu of seint, meigum við
vera stolt af því, að hafa orðið á
undan nágrönnum okkar. Peir koma
á eftir áður en mörg ár líða. Rað
er engin þjóð svo vel á vegi stödd
að alt það, sem stefnir að því að
bæta hag hennar, sé henni ekki kær-
komið, og það er einber fásinna
að snúast öndverður móti nýungum
þó þær brjóti bóg við gamla venju.
Rekur nokk-
ur nauðsyn til
bannlaga
brota.
Allir kannast
við málsháttinn:
»Nauðsyn brítur
lög.« Pað er að
skilja á þann veg,
að barátta einstaklings og þjóðar
fyrir tilverurétti sínum geti eigi lot-
ið þeim lögum sem leggja hömlur
á náttúrlegan þroska og velsæld.
Og þó munu allir gætnir menn sam-
mála um það, að öllum lögum beri
að hlýða, á meðan þau gilda. Séu
þau skaðleg, eigi að fá þeim breytt
í betra horf. Öll lagabrot séu órett.
En nú skulum við athuga, hvort
bannlögin standa velmeigun og
þroska þjóðarinnar að nokkru leyti
fyrir þrifum. Læknisvísindin segja
nautn áfengis skaðlega. Hagfræðing-
ar og siðameistarar eru á sömu
skoðun. Mikilmenni stórþjóðanna
segja áfengisnautnina baka þjóðun-
um meira böl, en kólera, berklaveiki
og taugaveiki til samans. F*að hefir
enginn reynt að sýna né sanna, að
bindindismaðurinn sé að nokkru
leyti vansælli en áfengisneytandinn,
og það er heldur ekki hægt
Eitt af því er andbanningar halda
hæst á lofti er það að bannlögin
skerði persónufrelsi einstaklingsins.
Sjálfsagt mun flestum finnast orðið
lítið úr persónufrelsi ofdrykkjumann-
sins, sem ekki er lengur sinn eigin
herra. Pessvegna hljóta andb. að
eiga þar við »hófdrykkjumennina«
svokölluðu; mennina sem kunna að
fara með vínið. Peir eiga að vera
frjálsir gjörða sinna. En þetta eraf-
káralegur misskilningur. Hófdrykk-
jumennirnir eru nú flestir — strangt
á litið — ofdrykkjumenn, þó þeir
séu ekki kallaðir það í daglegu tali.
Og það eru einmitt »hófdrykkju-
mennirnir« sem hafa mest spillandi
áhrif á meðbræður sína. Vínið er
skaðræðisgripur í höndum þeirra.
Við skulum taka tvö dæmi.
Margir kannast við söguna, sem
hefir gerst og gerist enn þann dag
í dag. Fjárglæframaðurinn, sem sjálf-
ur er í peningaþröng, þarf að fá
ábyrgð valinkunns manns fyrir stórri
fjársummu í bankanum. Enginn gæt-
inn maður kastar þeirri byrgði á sig
algáður. En leiðin er þekt. Aðferð-
in margreynd. Brallarinn býður þeim
«sterka» heim tjl sín, eða á eitthvert
«þekt» kaffihús. Vínið »hressir og
fjörgar,« vináttuböndin styrkjast um
stund. Veitandinn notar tækifærið og
«sá sterki skrifar upp á.» Rað hefði
hann aldrei gert, ef hann hefði ver-
ið allsgáður. Og langoftast eru
eftirköstin þau, að ábyrgðarm. verð-
ur að «borga brúsann.» Rjóðfélagið
á að takavínið af þessum mönnum.
Pá mun ekki öllum ókunnugt um
það, hvílíkt þarfameðal áfengið er í
höndum misindismannanna, sem
skaðlegastir eru fyrir æsku og sak-
leysi ungu stúlknanna. Skyldi vera
stór synd að taka áfengið af þeim.
Nei, syndabaggi «hófdrykkkjumann-
anna» er alt of þungur til að þjóð-
in álíti sig skylda til að bera hann
með þeim. Reir sem háværast láta
um skerðing persónufrelsis einstakl-
ingsins, eru oftast allra manna fljót-
astir til að selja samfæringu sína
og hugsjónafrelsi fyrir stundarhagn-
að. Vegna slíkra manna á þjóðin
ekki að líða bannlagabrot, eða kasta
bannlögunum frá sér. Það finst
engin knýjandi nauðsyn ti/
bannlagabrota.
En hvers-
vegna eru þá
bannlögin
brotin ?
Orsakirnar eru
margar. Afengis-
þosti ræður at-
höfnum sumra
lögbrjótanna, en
þó ekki flestra. Fjárgræðgi smúlar-
anna leiðir þá afvega. Sumirbrjóta
lögin af »fikti,« ef svo mætti að
orði komast, aðrir til að fara í kring-
um og storka lögreglunni og s.frv.
En aðalorsök brotanna er spiltur
hugsunarháttur æðri stétta þjóðar-
innar, sem kallaðar eru og þar af
leiðandi ánýtjungsháttur og deyfð
lögreglustjóranna. Undantekningar
eru þó hér eins og alstaðar annar-
staðar.
Mentaskólinn (latínuskólinn) þessi
aðal mentalind þjóðarinnar um lang-
an aldur, hefir árlega sent út frá
sér menn sem hafa lært að drekka
þar, jafnframt þyí sem þeir teyguðu
af bikar mentagyðjunnar. Háskólinn
í Kaupmannahöfn hefir svo tekið við
þeim og skilað þeim frá sér spilt-
um ofdrykkjumönnum, hafi þeir ann-
ars komist til háskólans. Og það
hafa ekki ætíð verið þeir óefnileg-
ustu, eða tossarnir, sem hafa farið
þessa leiðina. Þvert á móti. Pegar
þeir svo komu út á meðal þjóðar-
innar, settust í embætti, hafa þeir
gengið á undan öðrum og dregið
aðra inn á óheillabrautina. Hér
þarf eigi að tilfæradæmi og verður
ekki heldur gjört. Pau þættu máske
Erlendar símfréttir.
Khöfn 3. sept.
Nýjar kosningar eiga að fara fram í Þýskalandi og
eiga allir hermennirnir að kjósa.
Rússar hafa yfirgefið Riga og hörfa undan orustu-
laust.
Khöfn. 8. sept.
Rússar halda stöðugt undan.
Talið ólíklegt að Hindenburg muni hættaáað stefna
her sínum til Petrograð.
Fjöldi af tundurduflum hefir rekið við strendur
Noregs, og eru skipaferðir þar stöðvaðar fyrst um sinn.
Bandaríkin hafa bannað útflutning á gulli.
helsttil nærgöngul. Margir hafa af
þessu fengið þá ramvitlausu skoðun
að það væri »fínt« að drekka. Efna-
mennirnir, nánustu vinir^og jafningj-
ar embættismannanna væru sjálf-
sagðir að vera með. Kaupmanna-
stéttin hafði líka, til skamms tíma,
hagnað af dry!<kjuskap þjóðarinnar
og ýtti vel undir. Pó einn og einn
úr hópnum lægi dauður á hjarninu,
félli í ána, sofnaði undir hellisskút-
anum eða króknaði undir húsvegg-
num, var ekki verið að fástumþað.
»Sjá þú sjálfur fyrir því,« sögðu
vitru mennirnir í austurlöndum end-
ur fyrir löngu.
Regar svo meiri hluti þjóðarinnar
segir við þessa leiðtoga sína og
fyrirmyndir: Hingað og ekki lengra,
gægist úlfurinn út undan sauðar-
gærunni. Peir, meiri háttar mennirn-
ir, verða að sýna það, að þeirhafi
ekki verið á skakkri braut. En bann-
lögin eru samin, samþykt, staðfest
og komast í framkvæmd. Og hvað
skeður? Rað þekkja allir, sem hafa
opin augu fyrir því sem fram fer í
kringum þá.
Pá er lögreglan í landinu. Vand-
ræði að þurfa að minnast á þá stétt
í sambandi við þetta mál, eins og
fáni hennar liggur þar lágt. Hún er
líka alin upp mitt í spillingunni;
hefir nærst af sama spenanum og
hinir höfðingjarnir. Þessvegna ekki
mikils að vænta úr þeirri átt, enda
lítið um stórvirki í herbúðunum þeim.
Pað þykir ekki »passandi« að gjöra
»höfðingjana« opinbera að lögbrot-
um eða vítaverðu framferði. Steinn-
inn er til fyrir »ræflana,« síður við-
eigandi staður fyrir kjóla og lafa-
frakka. Svo er alt látið drasla. F*ó
einstaka maður gjörist svo djarfur
að klaga þá brotlegu, er hængurin
hjá, að draga málið á langinn þang-
að til alt er horfið í gleymskunnar
dá. Embættis- og efnamennirnir virð-
ast vera frumkvöðlar bannlagabrot-
anna og lögreglan í landinu fram-
kvæmdalaus.
Hvað á nú að gjöra? Afnema
Eftir skeytum til Rvík.
bannlögin, segja andbanningar. Herða
á bannlögunum segja bannmenn. Af-
nám bannlaganna kemur ekki til
mála, og ekki er einhlýtt að herða
á þeim — á pappírnum. F*að hlýtur
að standa yfir nokkurra ára barátta
ennþá. Öðru meigin stendur fjöld-
inn með kröfu um jafnrétti og þjóð-
arhagsæld. Hinu meigin dálítill hóp-
ur af mönnum blindum af vana,
sjálfsáliti, þrjósku eða lítilsvirðingu
fyrir meðbræðrunum. Svo koma
nágrannaþjóðirnar hver af annari og
gera áfengið landrækt hjá sér og
deilan um bannmálið hverfur úr
sögunni. Vilji þjóðin ekki bíða eftir
þessu, verður að koma hér á toll-
gæslu og reka suma lögreglustjór-
ana frá embætti. Skjót lagfæring á
þessu máli hlýtur að hafa þetta
hvortveggja í för með sér.
Og máske væri réttast að snúa
sér að því þegar í stað.
2. september 1917.
Halldór Friðjónsson
— frá Sandi. —
Spakmæli.
Hugsaðu um það, að þegar þú
fæddist voru allir glaðir, en þú grést
Lifðu svo, að allir gráti þegar síð-
I
asta stund þín kemur, og að þú
sért sá eini sem ekki hefir ástæðu
til að fella tár. F’á þarft þú ekki að
óttast dauðan hvenær sem þann
ber að.
Ed. Labonlaye.
Af þyrnum augnabliksins spretta
rósir minninganna.
Rasmus Nielsen.
Viljir þú snerta netlu, án þess að
brenna þig, þá taktu fast um hana.
F*egar eitthvað pínir þig, þá farðu
eins að, þá mun sársaukinn verða