Fram - 15.03.1919, Blaðsíða 1

Verslun
Sig. Sig’urðssonar
Siglufirði.
IfSPfSfTpf
m Gardínutau t
5 2 teg. hver annari fallegri ^
1 Friðb.Níelsson |
III. ár
Siglufirði 15. marz 1919.
11. blað.
M iðs vetrarfundur
var haldinn hér í gær, hafðihon-
um verið tvívegis frestað vegna ó-
veðurs og mannfæðar.
Sem vanalega gerðist lítið á þess-
um fundi, oddviti hafði einn orðið
°g gaf ýmsar skýringar, en alvöru-
mál hreppsins voru engin rædd. Er
það siðvenja hér að varpa áhyggju
sinni uppá hreppsnefndina og láta
hana eina ráða, og má vera að það
sé heppilegt.
Oddviti dvaldi um hríð við nokk-
rar greinar sem staðið höfðu í Fram
um raflýsingarmálið. Kvað hann
ranghermt hjá Sig. Kristjánssyni aö
engar mælingar hefðu farið fram á
vatnsmagn'i ánna fram í firðinum.
Vel má vera að rétt sé, að eitthvað
hafi árnar verið mældar, en það hef-
ir verið gert af mönnum er enga
faglega þekkingu höfðu, og tilheyr-
andi útbúnaður við mælingarnar hef-
ir verið algjörlega ófullnæjandi. Þýð-
ir ekkert að reyna að kasta ryki í
augu almennings í þessu efni. Um
vatnsmagn á Hvanneyrardal, sbr.
grein Flóvents Jóhannssonar, skal
ekki dæmt hér, ílla gert að efa orð
oddvita eða skýrslur þær er hann
gaf um vatnsmagnið, en geta má
þess að fleiri munu hafa vit á þeirn
málum en hann. Um grein er eg
hefi skrifað um þetta mál fórust
honum svo orð að hún væri ekki
svara verð. Líklega réttast fyrir hann
að reyna ekki að svara henni, en
halda mun eg fast við þá skoðun
að þegar saga raflýsingarmálsins á
Siglufirði verður skrifuð — verði
hún skrifuð af óhlutdrægum mönn-
um — mun hún hvorki verða odd-
vita né neinum er um það mál hafa
fjallað, til stórsóma, það er að segja
sá þáttur sem þegar er gjörður.
þá gat oddviti þess á fundinum
og virtist liggja honum þungt á
sinni, að komið hafði út í Fram
grein um þjófnað. Var sem komið
hef ði verið við hjartað í honum í nefndri
grein; og er í raun og veru ekki að
undra þó hann vilji ekki að sá Ijóti
sannleikur, er þar var sagður sé
borinn út um sóknarbörn hans —
líklega presturinn sem þar hefir talað
— sem hann samkvæmt almennum
skilningi ber ábyrgð á að miklu leiti.
Hitt getur tæplega borið sig, að
oddvitinn — eða presturinn — vilji
bera í bæti fláka fyrir þeim mönn-
um er á óleyfilegann hátt tileinka
sér eignir annara.
Mál, eins og þessi grein fjallar um,
er nauðsynlegt að tekin séu til op-
inberrar umræðu, er það alsiða um
allan heim að þeim sé hreift á op-
inberan hátt. Sýnir það þroskaleysi
hjá háttvirtum oddvita og presti, að
álíta að heppilegt sé að láta þetta
og annað eins liggja í þagnargildi,
og mun Fram framvegis haga sér
sem viðeigandi er án tillits til álits
oddvitans.
Annars er þetta ekki í fyrsta skifti
sem hann hefir gert árás á blaðið
og efni þess, en þær hafa enn sem
komið er reynst magnlausar og fall-
ið um sjálfar sig. Jafnvel það högg-
ið sem hæst var reist, málssóknin
sæla út af kolagreininni í fyrravetur,
hefir ekki fallið ennþá.
Hznnes Jónasson.
Henry Ford.
Margir hafa heyrt getið um amer-
iska automobilfabrikantinn og auð-
manninn Henry Ford, — bæði í
sambandi við bílana hans og sér-
staklega við friðarferðir um norður-
lönd 1915. — í Nationaltidende 11.
febr. s. I. skrifar danskur maður
Valdemar Galster, langa grein um
hann, og fer hér á eftir útdráttur
úr henni.
»Margir álíta mig aðeins automo-
bilfabrikant* segir mr. Ford, »en
það er ekki rétt, — reyndar renna
1500 bílar út af vélaverkstæði mínu
daglega, en þetía er aðeins aukaat-
riði. — aðalverk mitt er að skapa
menn. — Heitasta ósk mín er áð
gjöra aðra hamingjusama og það
borgar sig, líka peningalega, — því
við hverja nýja aðferð sem eg finn
upp til þess, streyma auðæfin jafn-
framt í vasa mína.«
Pað er auðvitað mikið torveldara
að reikna út árangurinn af velgjörða
starfi hans, heldur en auðæfi hans,
en víst er um það, að á verksmiðju
Fords þar sem 40 þús. manns vinna
daglega, er engin óánægja og flestir
vinnendurnir vinna þar ár frá ári.
»Þetta erekki verksmiðja« seg-
ir Ford við greinarhöf. heldur skóli,
fyrir fullorðna og börn.« Það er
talsvert hæft í þessu, vinnuaðferð-
in á verksm. hans er heimsfræg. í
gegnum allar deildir verksmiðjunn-
ar, rennur stöðugt járnkeðja með
jöfnum hraða og hverfur hún í jörð-
ina við dyrnar. — Innst í verksmiðj-
unni tekur hún með sér hina fyrstu
hluta bílanna frá járnsteypunni og
jafnótt og hún rennur gegnum hverja
deild, bætist við hvert stykkið eftir
annað; — hver vinnandi hefir sina
tvo metra eða þann tíma sem þeir
eru að renna framhjá, til þess að
inna sitt verk af hendi, — hinn síð-
asti hefir 2 mínútur til þess að láta
bensín á geymirinn og hleypa vagn-
inum út. — Hve nákvæmlega öllu
er niðurraðað sést best af því, að
aðra hverja mín. rennur nýr vagn
út af dyrunum.
Ford á aðra verksmiðju þar sem
búnir eru til landbúnaðarbílar, —
svolitlar grýtur sem kosta nokkur
hundruð dali, — en sem hægt er
að spenna fyrir plóginn eða þreski-
vélina eða því líkt, — eins og hest;
— einnig til aksturs.
Nei, þarna hentar ekki að standa
og masa en Ford borgar líka minst
6 dali fyrir 8 tíma vinnu og svo
part í ágóðanum.
»Næstu árin fyrir stríðið, fullviss-
aði eg mig um,« segir mr. Ford,
»að vinnufólkið mitt gat ekki lifað
af laununum sem það fékk hjá mér
— það gat n. 1. ekki bygt ofanyfir
sig eða trygt sér áhyggjulausa elli
eða lífsviðurværi sinna nánustu eftir
sinn dag, og þá ákváðum við að
láta það fá hlutdeild í ágóðanum.
Við greiddum verkafólkinu 10 milj.
dala fyrsta árið sem þeirra hluta af
ágóðanum og á því höfum við grætt
meira en á nokkru öðru; — verk-
smiðjan afkastaði svo mikið meira.«
Ford reynir ekki að telja verka-
mönnum sínum trú um að þessar
10 milj. sem nú eru seinustu árin
orðnar miklu fleiri, — séu gjöf til
þeirra, heldur þvert á móti; — þeir
eiga að vita það og skilja að þetta
eru vinnulaun þeirra. Engin fær
þessa »hlutdeild« greidda fyr en
hann hefir unnið 3 vikur á verk-
smiðjunni og á þeim sýnt að hann
færi vel með fé sitt, gjöri hann það
fær hann »hlutdeildina« einnig fyrir
þessar 3 vikur en fari hann illa með
fé sitt, er hann aðrar 3 vikur í skóla
hjá »eftirlitsmönnum« mr. Fords
sem kenna honum hvernig hann
eigi að nota féð þ. e. ganga vel til
fara, hafa gott fæði en drekka ekki.
' Fyrsta árið fengu 70% hlutdeild
í ágóðanuin en 30% ekki af því
þeir kunnu ekki að fara nieð fé, en
nú er það aðeins 1 af hverjum 200
manns sem álítst þess óverðugur.
Framh.
Hugleiðingar um atvinnu
eftir G. B.
Ekki er um annað meira masað
uú en það háa kaup, sem fólki er
boðið nú á komandi surnri, sérstak-
lega er mikið gumað af hvað kven-
þjóðinni er boðið hátt kaup fyrir
söltun á hverri síldartunnu sem al-
ment mun vera 1 króna á tunnu
þar að auk biðpeningar frá 6 til 10
kr. urri viku, þeim stúlkum sem eiga
hér heima eða hafa húspláss sjálf-
ar. En aftur eru víst minni eða
engir biðpeningar hjá þeim er verk-
gefandi lætur hafa frítt hús, Ijós og
hita allan. Fetta virðist fljótt á litið
að séu góð kjör, og getur orðið
góð atvinna ef afli yrði í meðallagi.
En bregðist hann, hvar er þá kven-
þjóðin, sem þessa atvinnu stundar,
stödd? Jafnvel þótt að einstöku at-
vinnuveitandi hafi bætt verkafólki
sínu upp að undanförnu að nokkru
leyti tap það, er það hefir orðið fyr-
ir vegna aflaleysis, þá eru þeir svo
fáir sem það mundu gjöra, að það
mundi verða hverfandi hlutur fyrir
allan þann fjölda sem síldarvjnnu
stunda. Reynslan hefir sýnt að und-
anförnu, þótt getu hafi haft til þess,
að fjöldinn af vinnuveitendum hafa
ekki bætt verkafólki sínu upp þótt
lítið hafi borið úr bítum fyrirvinnu
sína vegna aflaleysis. Fjöldinn get-
ur það ekki þótt vildu, því ekki eru
allir peningamenn sem eru vinnu-
veitendur við síldina, því bregðist
aflinn, eru þeir ekki betur farnir en
vinnuþyggjandinn.
Pegar maður nú athugar þetta
háa kaup sem nú er boðið síldar-
stúlkum, og ber það saman við það
sem borgað var árið 1912 og ’13,
þá nemur hækkunin nú um 100%,
en allflest af þeim nauðsynjavörum
er vér þurfum að brúka nemur
hækkunin um og yfir 300%. Geta
þá allir séð að í meðal aflaári eru
þessar stúlkur ver staddar í efna- f
legu tilliti en 1912 og ’13 og því
ver ef lítið aflast. Alt um það er
þetta háa kaup ginnandi lotterí fyrir
stúlkurnar, og er hætt við að það
hafi slæmar afleiðingar fyrir land-
búnaðinn, því þótt ótrúlegt sé er
hætt við að stúlkur gleypi við þessu
háa boði og færist úr sveitum til
sjávarsíðunnar, athugandi ekki það,
að síldarvinnan er lotterí sem getur
orðið eins til tjóns eins og til gróða
og eftir því sem eg hefi heyrt nú
að stúlkum væri boðið í kaup í
kaupavinnu til sveita 35 — 40 kr. á
viku og alt frítt, þá álít eg það
tryggara og betra með allri virðingu
fyrir þessu háa síldarsöllunarkaupi.
Yfirleitt hefir daglaunakaup kven-
þjóðarinnar hækkað meira % vís til
sveita, en síldarsöltunin, þar sem
alt fram að 1908 — '10 var kaup
kvenna frá 7 — 10 kr. á viku svo
,það hefir alt að því fjórfaldast, og
íafnvel meira sumstaðar. — Borga
því bændur hærra daglaunavinnu en
nemur hækkun á framleiðslu þeirra,
Meira.