Helgarpósturinn - 08.08.1980, Blaðsíða 26

26
Föstudagur 8. ágúst 1980. helgar-pósturinn
„LIFANDI TAKTUR ANDAR”
- RÆTT VIÐ ARNALD ARNARSON GÍTARLEIKARA
Nokkur undanfarin ár hefur
klassiski gitarinn átt vaxandi vin-
sældum aö fagna, svo að jafnvel
hefur verið talað um stórsókn
hans innan tónlistarheimsins.
Jafnt verðandi hljóðfæraleikarar
sem tónlistarunnendur hafa verið
að uppgötva gftarinn og klasslska
gftartónlist og nú er svo komið að
gltarleikarar eins og Segovia og
John Williams njóta engu minni
virðingar en snillingar sem iagt
hafa fyrir sig önnur og kannski
hefðbundnari hljóðfæri innan
hinnar klasslsku tónlistar. Hér
heima hefur þess llka orðið vart
að æ fleira ungt fóik leggur fyrir
sig klasslska gitarinn og einn úr
þess hópi Arnaldur Arnarson hélt
tónleika hér heima á dögunum en
hann stundar annars nám I tón-
listarskóla i Englandi. ,,Já, það
er óhætt aö segja að þið eigiö við-
töl við alla mögulega og ómögu-
lega menn,” sagði Arnaldur þeg-
ar ég barði upp á hjá honum árla
morguns. ,,En ég veit ekki hvort
þú færð nokkuð út úr mér af viti.
Ég var að halda tónleika I gær og
maður er alltaf hálftómur I
hausnum eftir tónleika.” Og
talið barst strax að þvi hvernig sé
að halda tónleika.
Sviðsskrekkur
„Jú, það er öðruvisi nú en
hér áðurfyrr. Núna fylgir þessu
meiri tilhlökkun og óneitanlega
spenna, en ég myndi frekar kalla
það eftirvæntingu en vanliðan. Ég
held að það sé hægt að hafa mikil
áhrif á taugaspennu með hugan-
um. Taugaveiklun fyrir hljóm-
leika er oft byggð á fölskum for-
sendum: menn eru hræddir við að
gera tæknileg mistök og setja
það á oddinn sem ég held að
sé alls ekki rétt. Það er óþægi-
leg tilfinning sem fylgir sviðs-
skrekk, þvalir fingur, stifni i
höndum og minni stjórn. En
mér finnst, að i staðinn fyrir að
reyna að losa sig viö þetta
eigi menn að notfæra sér
ástandið og iáta það vinna með
sér, en ekki gegn sér. Og þegar
þvi er náð er kannski hægt að
minnka þessa tilfinningu. Annars
ætla ég að vona að þetta verði
aldrei svo hversdagslegt að maö-
ur verði aiveg dauður fyrir þvi.
Þá er alveg eins gott að hætta.
Margir segja að einsamall eigi
maður að imynda sér að maöur sé
að spila fyrir áheyrendur og
öfugt. En ég held að þetta sé
tæknilegt atriði, sem snýst oft um
að sýna einhverja akróbatik, sem
er vitlaus hugsun. Þegar maður
er aö spila þá er maöur að tjá eitt-
hvert ástand. Maöur er ekki að
sýna hvað maður getur hreyft
puttana hratt, þó vissulega hafi
veriö skrifuð slik verk og það ele-
ment sé alltaf til staöar.Tæknin á
að vera þjónn þinn, en þú ekki
þræll hennar.”
I Klassíska aðferöin
— Er erfitt að læra á gitar?
„Já, þvi fylgja miklar kvalir á
köflum og sálarþrautir. Það er
óhætt að segja það, einsog með öll
hljóðfæri og alla list. Þetta er
mikil vinna sem útheimtir mikla
sjálfskritik.”
— Af hverju fórst þú að læra á
gitar?
,,Ég veit ekki hvort ég get út-
skýrt það. Ég hafði heyrt krakka
hérna heima vera að glamra og
fannst þetta spennandi og eitt-
hvað sérstakt. Þegar ég byrjaði,
þá hugsaði ég hinsvegar ekkert
um kiassikina. En þegar svo kom
að þvi að ég fór að læra þá var það
klassiska aðferöin og ég tók henni
bara einsog hún kom fyrir. Svona
einsog dæmi sem maður er að
fást við að leysa án þess að hugsa
um framhaldið. Ég veit ekki,
maður gerði sér enga grein fyrir
þvi hve erfitt þetta er, sér þaö
svona eftirá.En þegar vel gengur
þá bætir það upp aila erfiðleik-
ana,ensvokomaauðvitað timar
þegar illa tekst til og þá er bara
að taka þvi. Það er erfitt að segja
hversvegna maður leggur þetta á
sig og einsog ég segi þá gerði
maður sér enga grein fyrir þvi
fyrirfram. Þetta er eitthvað
markmið sem maður stefnir að
og hugsar ekki um annað, hugsar
ekki um hvað þetta er timafrekt
og dýrt. En núna þegar maður lit-
ur til baka og sér hvað liggur að
baki, þá gerir maður sér lika bet-
ur grein fyrir takmörkum sinum
og hvað þaö er sem maður þarf að
yfirstiga”
Ekki köllun
„Ég get nú ekki sagt að tónlist-
in sé köllun hjá mér einsog hjá
sumum. Aö visu langaði mig á
timabili þegar ég var I mennta-
skóla, að kasta öllu öðru til hliðar
og skella mér úti þetta. En það
var aldrei fuilkomin vissa. Eftir
stúdentsprófiö ákvað ég þó aö
prófa þetta, þvi ég vissi að ef ég
geröi það ekki, þá myndi ég sjá
eftir þvi alla ævi. Ég varö að
prófa þetta og gat þá bara komið
aftur og gert eitthvað annað ef útf
það færi. En nú litur allt útfyrir
aö maður verði i tónlistinni
áfram.”
— Eru vinsældir gitarsins ekki
alltaf að aukast?
„Jú, ég held að vinsældir git-
arsins hafi aukist talsvert siðan
ég byrjaði að læra. Það eru alltaf
fleiri og fleiri sem reyna að kynn-
ast hljóöfærinu af eigin raun.
Fyrir allmörgum árum var gitar
ekki talinn með klassiskum hljóð-
færum og skipað á bekk með
harmónikkunni, sem er lika van-
metiö hljóðfæri. Þaö eru aðallega
Gunnar H. Jónsson og Eyþór Þor-
láksson sem hafa kynnt gitarinn
hér á landi. Ég get getið þess
svona til gamans, sem dæmi um
hvernig áhugi hefur vaxið og
skilningur aukist á gitarnum, að
þegar kennarinn minn gamli,
Gunnar H., var að byrja hérna
fyrir u.þ.b. 20 árum, þá var það
ekki máliö að læra klassik. Mönn-
um þótti mikiö að læra þrjú grip
og vildu komast af með tvö. JUjú,
gitarinn er greinilega á uppleið.
Maður veit þó að það er enn tals-
vert af fólki, sérstaklega úti á
landi, sem litur ekki sömu augum
á gitarinn og t.d. fiðlu og pianó, en
bilið er alltaf að minnka.”
— Markaður fyrir gitarleik-
ara?
„Ég held að það sé litill mark-
aður fyrir klassiska gitarleikara
hér núna, en hinsvegar er nóg að
gera fyrir þá sem vilja kenna.
Það er skortur á gitarkennur-
um.”
Ef nögl brotnar
— Segðu mér eitt, — þarftu
ekki alltaf aö passa vel uppá putt-
ana?
„Jú, ég forðast mikla handa-
vinnu. Maður notar eigin neglur
hægri handar og passar að brjóta
þær ekki. Það er orðið ósjálfrátt
hvernig maður beitir höndunum.
Ég er samt ekkert hræddur við aö
taka á, en nálgast alla hluti með
varúð. Ef ein nögl brotnar þá
raskast jafnvægið talsvert. Ann-
ars voru negiur ekki mikið notað-
ar hér áðurfyrr. Það var Segovia
sem ruddi þessari tækni braut.
Menn notuöu gómana, en negl-
urnar framkalla hreinni tóna og
gefa möguleika á fjölbreyttari
blæbrigðamy ndun.”
— Þarftu að beita mikium
sjálfsaga við gitarnámið?
„Sko, I fyrsta lagi þá vinn ég
eins litið eftir rútlnu og ég mögu-
lega get. Ég er afskaplega tor-
trygginn á þá aðferð, þegar feng-
ist er við list, að vinna eftir ein-
hverri rútlnu. En ég vil fara var-
lega úti þetta með agann. Þú beit-
ir ákveðnum þvingunum þegar þú
agar þig. Ég vil frekar beina hug-
anum aö þvi sem ég er að gera,
finna eitthvað innra með mér sem
ég reyni að rækta heldur en að
beita utanaðkomandi þvingunum.
Ég held að það sér erfitt aö fá
fram óþvingaða tjáningu með þvi
að beita aga. Ég held að maður
verði miklu ánægðari ef maður
hefur sannfæringu. Þess vegna
finnst méf ekki nóg að segja viö
nemendur hvað þeir þurfi aö
gera, heldur ekki sist að gera
þeim grein fyrir því af hverju það
er svo mikilvægt. En þegar ég
tala um agaleysi á ég ekki við að
menn temji sér stefnuleysi.
Ég hef það mottó i sambandi
við mlnar æfingar, að ef ég finn
enga þörf eða löngun hjá mér til
að spila á hljóðfærið þá geri ég
það ekki. Ég bý aldrei til æfinga-
plön, þó þaö sé ágætt að hafa ein- i
hverja yfirsýn. Þetta er grund- !
vallaratriði sem mér finnst gilda
allsstaðar i lifinu. Auðvitað verða
menn að beygja sig undir
ákveðna rútinu, þjóðfélög geta
ekki verið án þess, en mitt viðhorf
er að menn liti það jákvæðum
augum, i staðinn fyrir að vera sl-
fellt að kvarta, ef menn á annað
borð ætla sér að taka þátt i þvi.”
Allt hefur sinn takt
„Það er erfitt að tala um
abstrakt hluti konkret, en ég held
að allt sem maður gerir I listinni
verði maður að byggja á innri
sannfæringu. Það er ekki nóg að
kunna bara nótur. Markmiðið er
að fá áheyrendur til að skynja það
ástand sem maður er að tjá. Ég
er ekki aðeins að spila fyrir þá
sem kunna tónlist. Ef ég fæ þann
sem kann ekkert i músik til að
upplifa það sem ég vil tjá, þá er
ég ánægður, þó hann geti ekki út-
skýrt það. Þetta eru auðvitað fal-
leg orð, en þetta er hægara sagt en
gert og kostar mikla vinnu og
hugsun.
Við getum tekið sem dæmi takt-
skynjun, sem fólk hefur I misjöfn-
um mæli. Taktmælar eru mikið
notaðir i kennslu, en takturinn I
taktmælinum er dauður taktur.
Þetta er eitthvað sem kemur ut-
anað, getur kannski hjálpaö til,
en lifandi taktur kemur innanaö
og er ekki metriskur. Lifandi
taktur andar. Sumir segja aö ein-
hverjir hafi ekki taktskyn, en ég
er ekki sammála þvi. Allt I kring-
um okkur hefur sinn takt, likam-
inn, hjartað, öndunin, náttúran.
Maður getur hugsað sér lifandi
takt sem göngulag og fengið til-
finningu fyrir þvi. Mér finnst allt-
of fáir tónlistarmenn hafa lifandi
ryþma, ekki sist núna. Maður
heyrir þetta element meira i eldri
tónlistarmönnum. En þetta virð-
ist eiga eitthvað erfitt uppdráttar
núna sbr) diskóið sem er stein-
dauður taktur. En ég held nú að
þetta sé engu að siður i öllum, og
aðeins spurning um að rækta
þetta.”
Tónlistarleg sjálfsfróun
— Hlustarðu eitthvað á popp-
tónlist?
„Ja, I gagnfræðaskóla hlustaði
ég heilmikið á popptónlist og átti
min goð. Ég var t.d. mjög spennt-
ur fyrir Bitlunum, Jethro Tull,
Led Zeppelin og Grand Funk og
siöar meir fyrir Pink Floyd og
Emerson, Lake and Palmer. Svo
var það einhvern veginn á tima-
bili að áhuginn datt niður og ég
hélt jafnvel að ég hefði andúö á
poppi, hélt að það væri ómerki-
legra án þess að skilja vel af
hverju. En ég sé það nú að það
voru utanaökomandi áhrif, ein-
hver rembingur i manni, sem
stafaði af þvi að maður var i tón-
listarnámi og umgekkst mikið
fólk sem leit niður á popptónlist.
Ég hlusta reyndar ekki mikið á
popp núna. Mér finnst vanta ein-
lægni I tónlistina til að vega uppá
móti þeirri miklu firringu sem nú
rikir. Mikiö af þessari tónlist, t.d.
diskóið sem er i raun ekkert
annað en iðnaður, er bara tónlist-
arleg sjálfsfróun. Hið sama gildir
lika um mikið af djassi og
klassiskri tónlist.”
— Semur þú eitthvað sjálfur af
músik?
„Nei ég hef ekki fengist við það.
Ég finn enga sérstaka þörf hjá
mér til þess. En það er sjálfsagt
mjög gott fyrir sköpunarhæfileik-
ana að reyna að búa til eitthvað
frumlegt. En svo má lika segja að
þegar maður er að flytja verk eft-
ir aðra, að þá sé maður að endur-
semja þau á einhvern hátt.”
óspillt náttúra
— Nú höfum við talað mikið um
þig i tónlistinni, en Htiö um þig
sjálfan...?
„Já, ég þori nú varla að segja
að ég sé að norðan, — þá halda
allir að ég sé montinn — en ég er
ættaður úr Eyjafirði. Var þar
alltaf I sveit á sumrin hjá afa og
ömmu, alveg framyfir fermingu.
Mér finnst þaö afskaplega mikil-
vægt aö hafa kynnst dýrum og hef
alltaf mikla ánægju af að um-
gangast þau. Það er þessi eðlilega
hegðun án tilgerðar sem maður
sér hjá þeim — og það er
nákvæmlegaþaðsem ég vil koma
á framfæri i minni list. Og ég held
að ég eigi alltaf eftir að búa að
þeim tengslum sem ég náði á
þessum tima við náttúruna. Mér
finnst ég ekki bara tengjast Is-
lendingum, heldur einnig is-
lenskri náttúru.
— Hver er svo stefnan hjá þér
Arnaldur?
„Ég veit það ekki, það hangir
allt i lausu lofti sem stendur. Ég
er nú búinn að vera tvö ár úti i
námi og verð örugglega tvö 1 við-
bót. Nú, maður tekur þeim tæki-
færum sem kunna að bjóðast er-
lendis, en það er þannig með að
starfa á erlendri grund, að maður
verður bæði að vera fær og hepp*'
inn, samkeppnin er það mikil. Ég
kem örugglega til meö aö spila
hér mikiö og halda námskeiö,
það er alltaf gaman að þvi og
raunar allt einsliklegt að ég setj-
ist hér að aö námi loknu. En eins-
og er, þá get ég engu lofað, það
verður bara að koma i ljós hvað
ég geri.”
eftir Pál Páisson mynd: Einar Gunnar