Helgarpósturinn - 10.04.1981, Blaðsíða 18

18
FöstudagUr 10. ápríl 1981 helgarposturinn
Clark Terry með ungu b/óði
„....maöur saknaöi þess eins aö sólóar meistarans voru of fáir, þetta
kvöld”.
Lengi haföi landinn beöiö
hingaö komu Clark Terrys og
stórhljómsveitar hans og þaö
var lika mikil stemmning i Há-
skdlabitíi á föstudagskvöldiö
var. Hljómsveitin lék i næstum
þrjá tima meö túndri og eleg-
ans.
Þetta er ung hljómsveit I
orðsins fyllstu merkingu, hljóö-
færaleikararnir kornungir og
komu fyrst saman fyrir tveimur
mánuöum til aö æfa fyrir sex
vikna Evrópuferð, sem lauk I
Reykjavik. Það þarf vel skólaða
tónlistarmenn til að valda sliku
verkefni og enginn þurfti að
kvarta, æskufjörið var mikið,
brasskýling á la Basie og
meira að segja vinkona okkar
allra Stella By Starlight var
blásin á fullu af Garry Black-
man og bandinu. í honum
kristölluðust einkenni einleikar-
anna ungu, gott vald á hljóðfær-
inu, kraftur og sveifla en ljóð-
rænam’’ fjarri og stillinn enn
ómótaður.
Clark Terry gerði vel við ung-
mennin og flest þeirra blésu
fleiri en einn sóló. Kven-
barrýtonistinn Diane De Rosa
blés i minningu Harry Carneys
og hæfði ttínn hennar vel meist-
aranum. Miður tókst með
túlkun altistans Danny House og
bandsins á Blóðgreifa Billy
Strayhorns, að minnsta kosti i
eyrum þeirra er handgengnir
eru minningarskifu Ellingtons
um vin sinn: „...And HisMother
Called Him Bill” þar sem
Hodges syrgöi „Swee’Pea”.
Hin sársaukafulla ballaða var
hvergi nærri. Verk þetta var
frumflutt i júni 1967 og lék Clark
Terry þá sem gestur með
Ellingtonbandinu. Þetta var
siðasta verk sem Strayhorn
sendi frá sér og var einfaldlega
kallað Manuscript, nafn fékk
þaö ekki fyrr en eftir dauða
Strayhorns.
Annar Hodgesópus var á
efnisskránni: Jeep’s Blues. Þá
var meistarablásarinn Chris
Woods stiginn á fjalirnar og
leiddi okkur i allan sannleika
um hvernig blús skyldi blása.
Ollum ‘ til skemmtunar
muldruðu þeir Terry Oll-Ya-
Koo einsog Dizzy og Kenny
Hagood forðum, þá Hear That
Rainy Day og Chris Woods yfir-
gaf sviðið alltof fljótt. Söng
konan unga Michal Beckham
kom syngjandi I Got It Bad, a la
Nell Brookshire og gerði það
nokkuð vel. Hún og bandið
sungu lika A Tisket A Tasket
einsog Ella og Webb-liðiö og
yljaði það mörgum gömlum
geggjaranum um hjartarætur.
Undir lokin blés Clark Terry
sönginn um Flintstone og frú
þegar flauelstónarnir hrisluðust
um heilabúið saknaði maður
þess eins að sólóar meistarans
voru of fáir þetta kvöld.
Chopin -
Frédéric F. Chopin:
Píanrisónata nr. 2 i b-moll, op.
35.
Pfanrisrinata nr. 3 í h-moll, op. 58
Einlcikari: Martha Argerich
Ctgefandi: Deutsche Gramm-
ophon 2531 289 (1977)
Gildi þessarar hljómplötu er
fólgiö í fjölmörgum atriðum.
Fyrst er að telja þann kost, að
báðar stóru píanósónötur
Chopins eru hér samankomnar
á einni plötu og gefst mönnum
þannig tækifæri á aö bera verk-
in saman 1 flutningi eins og
sama píanóleikarans. Annar
kostur eru upptökurnar. Þótt
átta ár skilji þær að (en báðar
eru Polydor-upptökur), eru tón-
gæöin afbragðsgóð og hvergi er
að finna hnökra né tískýran
hljóm. Báöar hliðar eru teknar
upp í sama ttínstyrk og virðist
enginn merkjanlegur munur
Argerich
vera á upptökunum.
Þá er aö geta einleikarans,
Mörthu Argerich, en hún er
meðal þeirra pianistasem hvað
skilmerkilegast hafa flutt hinn
rómantiska anda 19. aldarinnar
yfir á hljómplötur, hin siöari ár.
Hún er fædd i Buenos Aires
(Argentínu), árið 1941. Atta ára
gömul var hún orðin konsert-
sólóisti og meðal kennara
hennar má nefna rússneska
pianistan Nikita Magaloff,
Austurrikismanninn Friedrich
Gidda og italska snillinginn
Arturo Michelangeli. Slik
fylking ólikra skóla ásamt rikri
skaphöfn Argerich, lifsþróttiog
krafti, færa hana i hóp fremstu
túlkenda pianótónlistar. Hún
hlaut 1. verðlaun I Busoni-
keppninni árið 1957 og sama ár
varð hún sigurvegari alþjóölegu
keppninnar i Genf og er slikt af-
rek ágætur mælikvarði á hæfni
hennar.
Það getur virst hjákátlegt aö
kynna slikan túlkanda sem unn-
endur klassiskrar tónlistar ættu
og hljóta að þekkja. En úr þvi
hafiö er, má geta i tengslum viö
þessa hljómplötu, að Martha
Argerich kórónaði sigurgöngu
sina, með þvi aö krækja i 1.
verðlaun alþjóða Chopin-keppn-
innar f Varsjá 1965. Það má þvi
ætla að Chopin sé hér I góðum
höndum.
Chopin samdi fyrri sónötuna I
b-moll, 1839, ári eftir að hann
kynntist frönsku skáldkonunni
George Sand (Aurore Dupin eða
Dudevant bartínessu). Sónatan
mun vera samin á setri hennar,
Nohant nálægt Chateauroux i
Mið-Frakklandi og hvatinn að
henni er talinn vera
frelsisbarátta Pólverja.
Þrátt fyrir aö þessi sónata sé
álitin heilsteyptari en sú i h-
moll, fékk hún slæma útreið hjá
R. Schumann sem sagði hana
vart sónötu, heldur
„sambræðslu fjögurra olnboga-
barna”. Vist er að Chopin var
búinn að semja hinn fræga
sorgarmars sem sjálfstætt
verk, þegar árið 1837. Þykir
tenging hans viö restina þvi
nokkuð vandræðaleg. Hitt gat
Schumann og öðrum vart sést
yfir, að lýrisk uppbygging
verksins er afar frumleg tilraun
' Chopin-Argerich
til aö sætta andstæöa póla
hljómborðsins. Eöa eins og
Chopin tjáði einum vina sinna:
„Hægri og vinstri höndin ræðast
við i bróðerni.”
H-moll sónatan er eina verkið
sem Chopin samdi árið 1844.
Hann var þá staddur i Paris, I
þrengingum sem stöfuðu af
kólnandi sambúö við G. Sand og
kennslustörfum sem dreifðu um
of, kröftum hans. Þetta kemur
fram í vissu moði forsendna
sem að verkinu liggja og gera
það nokkuð sundurleitt og
óöruggt í byggingu. En likt og I
fyrri stínötunni er hinn sterki
lyríski undirtónn aldrei langt
undan og frá og með largo-kafl-
anum, ris verkið i æðra veldi og
fullan styrk. Auk rómantisks yf-
irbragðs, tvinnar Chopin
stúdiur sinar á pólyfóniu Bachs
ogútsetningum Mozarts, saman
við fyrsta kaflann.
Óþolinu og spennunni sem
fram kemur i báðum sónötunum
(einkum þeirri fyrri), tekst
Argerich að skila á meistara-
legan hátt. 1 stað þess að vinna
mót flöktandi og kvikri kafla-
skiptingu b-moll sónötunnar,
þenurhún andstæð stefin til hins
ytrasta. Hún hefur lika full efni
á sliku. Hin finlegu mótif, allt
frá „doppio movimento” til hins
óræða niöurlags innan um hina
þunguásláttarkafla, njóta sin til
fullnustu i meðfckum hennar.
Rikt skap og léttur en
áherslumikill hljómur, er ein-
kenni útfærslu Argerich á h-
moll sónötunni og hin dæma-
laust þróttmikla túlkun hennar
á fyrsta kaflanum (allegro
maestoso) og fyrrnefndum
finalekafla (Presto, ma non
tanto), væri ein sér, rikulega
plötunnar virði.
Þótt menn vilji ætla að
sónötur Chopins jafnist vart á
við ballööur hans og scherzo, frá
sjónarmiði uppbyggingar, lýsa
þau betur en flest önnur verk
hans togstreitunni milli hins
rtímantiska og klassiska eðlis.
Þær eru einnig lifandi dæmi um
sálarástand manns sem þjak-
aður af tæringu, bar örlög
föðurlands sins á herðum sér út
i sjálfskipaða útlegð.

Hljómplötur - Klassík
pRr/1'' eftir Halldór Björn Runólfsson

Norrænar konur
Að Kjarval sstööum hafa
Norrænar konur opnað sýningu
á verkum sinum og er þetta all-
stór yfirlitssýning á breiðu
úrtaki margra kynslóða. Það er
fjölmennur hópur fulltrúa frá
hverju landi fyrir sig og m.a.
taka sex listamenn frá Islandi
þátt i þessari sýningu, þær
Valgerður Bergsdóttir, Sigriður
Björnsdóttir, Edda Jónsdóttir,
Borghildur óskarsdóttir, Berg-
ljót Ragnars og Björg
Þorsteinsdóttir.
Greinilegur undirtónn þessar-
ar sýningar er barátta fyrir
viöurkenningu kvennalistar,
þ.e. listar þeirra kvenna sem
jafnframt hafa þurft aö sinna
öðrum verkefnum og ekki getað
fullkomlega helgaö sig mynd-
listinni. Alla vega virðist mér
það vera inntakið I vali Islend-
inganna til þessarar sýningar.
Erfitt er að fara I sterkar
greiningar á þvi, hvaða þjóð
skili hér bestri vinnu. Þrátt
fyrir allt hefur hvert land sina
sérstööu sem merkjanleg er,
þegar heildin er skoöuö. Þó er
það einkennandi hversu mjög
islenskar listakonur sækja út
fyrir landsteinana Iframhalds-
menntun og gjarnan út fyrir
Skandinaviu. Það eru aðeins
hinar eldri, meðal kynsystra
þeirra á Norðurlöndum sem
stundað hafa nám utan hins
norræna menningarsvæðis.
Flestar hinna yngri hafa
látið sér nægja heimaland sitt.
Þetta má sjá greinilega þegar
islenska framlagið er borið
saman við framlag hinna.
Hvergi eraö finna neinn sterkan
þjóðlegan né heföbundinn þátt i
fulltrúum Islands.
Valgerður Bergsdóttir
kemst einna næst þvi að kallast
þjóöleg. Þ.e.a.s. ef maður vill
kalla kriuna þjóðlegan fugl.
Annars eru verk hennar svo
persónuleg og tjáningartákn
þeirra svo altæk, að einu gildir
hvar hún hefði verið niður kom-
in á kúlunni, Valgeröur heföi
alltaf fundiö sina kriu. Svo er og
um verk Eddu Jónsdóttur,
Skilaboðin og útfærslan eru
alþjóðlegs eðlis, næmar
myndraöir hennar skýra sig
sjálfar hvar sem er (allavega i
Brasiliu, eftir nýjustu sápunni i
sjónvarpinu að dæma). Þá eru
verk Bjargar Þorsteinsdóttur
þess eðlis, að þau tengjast beint
þeim formrænu tilraunum sem
málarar um allan heim hafa
veriö að fást við undanfarna
áratugi. Myndir Bjargar eru
rökvisst málaöar og t ilþrifin eru
fólgin i næmu, en eitruðu lita-
valisem oft minna á Mortensen.
Það sem kom mér þó mest og
skemmtilegast á óvart, var
framlag þeirra Bergljótar,
Borghildar og Sigriðar. Kannski
er það ókunnugleiki minn viö
fyrri verk þessara kvenna sem
gerirverk þeirra svo nýstárleg.
Bergljót Ragnars sýnir
einhverja best heppnuðu sam-
bræðslu minimal-málverks og
conceptúal-listar sem ég hef
augum barið hér á landi. Verk
hennar minna kannski á Larry
Poons aö einhverju leyti, nema
hvað þau eru mun liflegri.
Borghildur óskarsdóttir nálg-
ast einnig hreint concept, þótt
ljósmyndir hennar séu um leiö
afar ljóðrænar og geti þess
vegna staöið sem óhlutbundin
verk. Hugmyndin um konu meö
andlitsfarða er skilmerkilega
útfærð, þannig að Borghildi má
skoöa sem rfsandi stjörnu innan
þessa hóps. Sigriður Björnsdótt-
ir er af allt öðru sauðarhúsi.
Verk hennar eða smámyndir
eru hefðbundin, en eitthvaö er
það sem gerir þessa miniatúra
stóra i smæð sinni. Kraftmikil
útfærsla og næmtefnisskyn gera
þessi landslagsverk að þeim
bestu sem ég hef séð i langan
tima.
Það sem áður var sagt um
skort á þjóölegum eða
heföbundnum viðfangsefnum i
list Islendinga, á svo sann-
arlega ekki við um Finna. Það
er greinilegt aö heföbundin
alþýðulistá sterkan hljómgrunn
i finnskri nútimalist. Þetta gerir
list Finna nokkuð innhverfa, en
þegar best lætur verður hún
allsérstæð og frumleg. Fyrir
utan Sigrid Schauman, þessa
langlifu og hugljúfu listakonu,
eru það einmitt tradisjónalistar
á borð viö Saara Tikka og
Pirkko Valosem halda framlagi
þjóöar sinnar á lofti. En of mikil
rýni i hefðbundna list, gæti með
timanum reynst hættuleg
nútima málurum.
Danska framlagiö er öllu
sundurlausara. Það er raunar
fyndið að hugsa til þess, að
Islendingar hafi farið til
Danmerkur til að vikka
sjóndeildarhringinn. Þó eru hér
konur eins og Anna Klindt-
Sörensen, með frábært framlag.
Kirsten Christensen, Kit Mose-
gárd-Bruun og Ursula Reuter-
Christiansen syna einkar
geðþekka og nokkuð frumlega
vinnu.
Norömenn ætla seint að
komast fram úr honum Munch
sinum. Þó sýna þær Aase
Gulbrandsen, Mette Schau og
Tonje Ström sannfærandi og oft
snörp tilþrif. Einkum eru verk
hinnar siðastnefndu sem standa
upp úr framlagi samlanda
hennar.
Lestina reká svo Sviar, meö
afar misjafnt pródúkt, jafnvel
svo aö manni finnst sem þeir
hljoti að hafa sent hingað b-
landslið sitt i listinni. Vera Nils-
son og Lenke Rothman bera
uppi þetta fjölmenna lið. An
þeirra væru sænskar konur illa
staddar.
Það sannast s.s. með þessari
sýningu, hve Skandinavar heföu
gott af að lfta rétt út fyrir land-
steinana. Eins og ég gat um
áður, viröast það vera elstu
fulltrúarnir frá Norðurlöndun-
um sem hafa að bera mesta
viðsýni og sýna snörpustu til-
þrifin, meðan yngri kynslóöir
draga sig inn i skel dreifbýlis-
hyggju. Það er þvi sannarlega
islenska framlagið sem skarar
fram úr. En sem heild er sýn-
ingin skemmtileg og athyglis-
verö og það besta sem þar er
sýnt nægir til aö mæla með
henni.