Helgarpósturinn - 09.10.1981, Blaðsíða 6

Föstudagur 9. október 1981
IDEIGLU
he/garpósturinnl_
Kjarval í handaskolum
— Kjarvalsstaðir
eiga aðeins brot
af verkum
meistarans
— Engar rann-
sóknir - tak-
mörkuð fræðslu-
starfsemi
Meistari Jóhannes Kjarval hefur um-
fram marga abra, sett svip sinn á Islenskt
þjóftllf þessa öldina. Þessa dagana er þab
„Lifshlaup” hans, sem er mönnum um-
ræftuefni. Festir Reykjavfkurborg kaup á
þessu vinnustofuverki málarans — eöa er
hætta á aft verkift fari úr landi, verfti t.d.
eign danskra listaverkasafnara efta safna?
En Kjarval hefur löngum veriö börnum
þessa lands hugleikinn, bæfti sem listamaft-
ur, stórbrotinn málari og svo persóna.
Hann var orftinn þjóösagnaefni og reyndar
heil listastofnun löngu fyrir daufta sinn.
Helgarpósturinn fór I stúfana nýlega og
ræddi vift ýmsa þá er hafa látift sig Kjar-
valsmálefni skipta undanfarin ár og reyndi
aft hlera eftir þeirri „stefnu” sem mönnum
finnst, áft borgaryfirvöld hljóti aft hafa, efta
eigi aft hafa, þegar okkar stóri málari á I
hlut.
Einhvern veginn er þaft svo, aft þegar op-
inberir aöilar hafa reynt aft hafa afskipti af
málefnum Kjarvals, hafa hlutir farift I
handaskolum, deilur risa fljótt og hátt, allt
fer I hund og kött.
Kjarvalsstaðir
Reykjavikurborg hefur vissulega ekki
skort góftan vilja til aft sinna Kjarvalsmál-
um af nokkurri reisn. Listamiftstöftin aft
Kjarvalsstöftum hefur nú verift starfrækt í
átta ár. Starfsemi, efta öllu heldur rekstur
þeirrar stofnunar, hefur reyndar verift til-
efni deilna, stjórnmálamanna og lista-
manna — sem var svo leyst, aft minnsta
Persónulegir munir Jóhannesar Kjarvals
eru varftveittir I kössum I geymslu
Reykjavikur aft Korpúlfsstöftum — hver
kassi innsiglaftur og blftur fræftimann-
anna.
kosti ( bili, meö því aö skipuleggja stjórn
hússins á nýjan leik. Nú eiga fulltrúar Fé-
lags Islenskra myndlistarmanna og svo
Bandalags listamanna, stjórnarfulltrúa I
stjórn staöarins ásamt þremur borgar-
stjórnarfulltrúa.
Kjarvalsrannsóknir
Ahugafólki um myndlist, sem viröa hina
veglegu byggingu á Miklatúni fyrir sér,
kemur fyrst I hug, aft þar hljóti aft fara
fram rannsóknir á arfi Kjarvals, verkum
hans og llfi. Spurningum um þau mál, er
reyndar fljótsvaraft: Svo er ekki reyndin.
Stjórn Kjarvalsstafta býöur ekki upp á
neina „stefnu” i tengslum viö Kjarvals-
fræfti. Stofnunin á ekki nema brot af verk-
um Kjarvals. Númeruö Kjarvaisverk á
Kjarvalsstööum eru ekki nema liftlega 100.
Og þau málverk sem stofnunin getur fyrir-
varalitift hengt á veggi hússins, eru ekki
nema um sextiu, svo fá ,,aö varla dugir I
eina sýningu” sagfti einn stjórnarmanna
Kjarvalsstaöa blaöamanni.
Rekstrarfé Kjarvalsstafta er ákaflega lit-
ift. Starfsmenn eru fáir og listfræftingur
hússins, hefur reyndar mörgum öftrum
störfum aft gegna, en aft sinna Kjarvals-
rannsóknum. Kjarvalsstaöir eiga nefni-
lega, jafnframt því aft vera safn Kjarvals,
aft vera alhlifta menningarmiftstöft I
Reykjavik, daglega opin almenningi, fræft-
andi og veitandi.
Gjöf Kjarvals
Viö heyrum stundum talaft um „gjöf
Kjarvals”. Meistarinn gaf Reykvlkingum
skissur eftir sig, persónulega muni og svo
peninga. Þaft undarlega vift þessa gjöf er
hins vegar sú staftreynd, aft ómögulegt
viröist vera aö fá hana nákvæmlega til-
greinda. En gjöf var þaft. Og viö spuröum
Guftrúnu Helgadóttur, borgarfulltrúa, einn
stjórnarmanna Kjarvalsstafta, hvafta verk-
efni hún teldi brýnust I sambandi viö Kjar-
valsfræftin. Arfurinn eftir Kjarval er stór.
Borgin hlýtur aft bera mikla ábyrgft.
„Þaft allra brýnasta” sagöi Guftrún, „er
aöhefja skrásetningu og myndun Kjarvals-
verka”.
Hvar er þessi verk aft finna — og hve
mörg eru þau?
„Þaö hefur veriö giskaö á aft Kjarvals-
verk geti verift kringum þrettán þúsund
talsins — og ég held aft þaft sé ekki fjarri
lagi”.
En þessi verk hljóta aft vera á einkaheim-
ilum — áttu von á þvi aft fólk verfti sam-
starfsfúst, ef og þegar til skrásetningar
kemur?
„Ég á von á þvl. Ég held aö fólk beri þaö
mikla virftingu fyrir listinni, aft þaft fer
varla aft setja sig upp á móti því”.
100 ára afmæli
Arift 1985 verftur hundraft ára afmæli Jó-
hannesar Kjarvals. Þá er viöbúift aft mál-
| arans verfti minnst meö ýmsum hætti, ekki
, ihvaft sist á Kjarvalsstöftum. Borgin hefur
reyndar lengi munaö eftir þessu afmæli og I
tilefni af þessari ártift, var Indrifti G. Þor-
steinsson rithöfundur fenginn til aft skrifa
ævisögu málarans. „Vift höfum lagt á þaft
.áherslu”, sagfti Guftrún Helgadóttir, „aö
Indrifti lyki þessu verki. Ég reikna enda
meft aft hann geri þaö. Hann hefur einu
sinni komift á fund meö stjórn Kjarvals-
staöa þar sem hann gerfti grein fyrir
framvindu verksins.
Skriftahlé
Indriöi tjáöi blaöamanni aö hann heföi
vífta farift og dregift aft efni til bókar sinnar.
Kvaftst hann einkum hafa lagt sig eftir þvi
aftfræftast af fólki um Kjarval, aft ná I þær
manneskjur sem myndu meistarann vel og
hefftu haft af honum náin kynni.
Indriöi sagfti jafnframt, aö um þessar
mundir sinnti hann litt Kjarvalsskriftum og
myndiekki gera fyrr en á næsta ári, þvl aft
sitthvaft heffti orftiö til aft.hefta hann viö
starfift. Atti hann þá viö „fólk sem viröist
telja sig eiga Kjarval — þaö er eins og ég
hafi stigift ofan i eitthvert hreiftur. Þaft er
nógu erfitt aö skrifa bók”, sagfti Indrifti,
„þótt maftur þurfi ekki lika aft standa i ill-
deilum vegna verksins á meftan. Geta
menn ekki beftift eftir bókinni?”
Fjársvelti
Undanfarin ár, hefur starfsfólk Kjarvals-
staöa lagt mesta vinnu I aft gera húsiö aft
lifandi miftstöft sýninga og samkoma.
Flestir munu samsinna aö starfsemin hafi
tekist nokkuö vel, aft minnsta kosti ef miftaft
er vift fyrstu ár stofnunarinnar.
En Kjarvalsstaöir þyrftu aö verfta mift-
stöft upplýsinga um Kjarval og reykviska
málaralist. Og þaft er enginn vafi, aft
starfsfólk hússins og stjórn þess, eru full
meft góftan vilja til aö sinna þessu verkefni
sinu. En þaö vantar peninga. Og þaft er
skortur á starfsfólki.
Kjarvalsstaöir eiga aft vera aögengiiegir
skólum. Þar á aft fara fram fræftsla um
myndlist, myndasýningar, fyrirlestrar og
fleira I þeim dúr. En þegar kemur aö þeim
þætti, kemur gjarna enn einn hængurinn á:
Húsift sjálft. Starfsaftstaöa er ekki svo stór-
kostleg og ókunnum gesti gæti virst, þvi aft
húsift er eiginlega ekkert annaft en sýninga
salir.
Kannski var engin ákveöin „stefna” mót-
uft og ákveftin þegar hafist var handa um
hönnun og byggingu hússins.
Lífshlaupið
Þaft fer ekki hjá þvi, aö manni detti ýmis-
legt skrýtiö I hug, þegar moldviftri gýs upp
kringum meistara Kjarval. Deilurnar um
Kjarvalsstafti. Kjarvalshús á Seltjarnar-
nesi, þetta hús sem Islenska rikift gaf Jó-
hannesi Kjarval til aö búa I — og hann sté
vist aldrei færi i. Þaö hús er nú heimili fyrir
þroskaheft börn — og stendur reyndar til aö
þaft muni innan skamms koma isienskum
myndlistarmönnum aft gagni. Og svo er þaö
„Lifshlaupsmálift”.
Þegar þessar linur eru skrifaftar, er Guö-
mundur Axelsson listaverkasali nýkominn
frá Danmörku, þar sem hann, aft eigin
sögn, hefur verift I sambandi viö einhvern
aftila, sem hefur áhuga á aö kaupa „Lifs-
hlaupiö”.
Þaft yröi vitaskuld mikill missir, ef þess-
ar myndir af veggjum vinnustofu Kjarvals
hyrfu úr landi. Sá skafti yrfti óbætanlegur.
Má nrfna margar ástæftur þessa, og þá ekki
sisb. þá, aft Kjarval varft meft fyrstu íslend-
ingum til aft lifa af list sinni og töfra fram
sin stóru verk i takti vift sjálfstæftisbaráttu
þjóftarinnar. Vinnustofa hans er stór kafli i
islenskri listasögu og reyndar þjóftarsögu.
Undanfarna daga og vikur höfum vift les-
iö i dagblöftum fréttir af þessu „Lifshlaups-
máli”. Eins og venjulega skiptast menn i
tvö horn — og vitanlega spilar flokks-
pólitikin þar inn i.
Helgarpósturinn þykist hins vegar hafa
af þvi nokkrar spurnir, aft óhætt sé aö
reikna meft þvi aft Guftmundur Axelsson
selji borginni verkift. Tilboö þaft frá Dan-
mörku, sem rætt hefur veriö um, mun ekki
vera jafnhátt og heyrst hefur, sumir telja
jafnvel aft ekki sé um neitt alvörutilboö aft
ræfta. Þaft var aft minnsta kosti einróma
álit ráöamanna Kjarvalsstaöa og reyndar
fleiri sem viö höfum rætt vift, aö á endanum
myndi Lifshlaupift lenda á Kjarvalsstöftum.
Kjarvalsstaðir framtíðarinnar
Listamenn og listfræftingar vilja sjá
Kjarvalsstafti risa úr öskustónni og verfta
aft þeirri fræöslumiöstöft, sem til stendur.
Stofnunin á aö verfta miöstöö reykviskrar
málaralistar, jafnframt þvi aft verfta aöset-
ur þeirra Kjarvalsrannsókna, sem svo
áriöandi er aö komist i gang hift fyrsta.
1 þeim málum stendur upp á borgaryfir-
völd, aö láta nú veröa af þvi aft sinna skyld-
um, kosta nokkru til aft Kjarvalsmiftstöft
verfti aft veruleika.
„Þaft er i rauninni stærsta hneykslift”,
sagöi myndlistarmaftur nokkur i samtali
viö Helgarpóstinn, „aft Kjarval skuli vera
dreifftur á einkaheimili út um allt land. Al-
menningur I landinu hefur enga möguleika
á aft sjá verk sins stóra málara. Þetta er
sambærilegt vift aft Norftmenn gætu ekki
séö efta sýnt Edward Munch, Hollendingar
Van Gogh og svo framvegis”.
■ —— ---------- ------------- ■ —- .........— :■■■;..... -........ ...........- - .............
eftir Gunnar Gunnarsson myndir: Jim Smart