Helgarpósturinn - 25.10.1984, Blaðsíða 16

MAGNÚS ÞÓRDAPSON, SKRIFSTOFU NATO ÁISLANDI, I HELGARPÓSTSVIDTA
eftir Ómar Friðriksson mynd: Jim Smart
Áður en við Magnús setjum okkur niður til að ræða saman bregður hann
greiðu á loft og rennir yfir hárið. „Ég hef nýverið lesið bók,“ segir hann
um leið og hann kemur sér fyrir í stólnum og teygir sig í vindlapakka, ,,þar
sem meðal annars er fjallað um breska stjórnmálamanninn David Owen.
Og þar er verið að segja frá því hvað hann kemur vel fyrir, og það er tekið
til þess að hann komist upp með ýmis ,,eccentricities“ sem aðrir stjórn-
málamenn gætu ekki, og til dæmis er nefnt, „combing his hair in public",
— að greiða sér á almannafæri. Það þykir nefnilega ekki fínt í sumum lönd-
um. Ekki frekar en gamli siðurinn að vera ekki að skafa á sér neglur fram-
an í öðrum. Ég man að þegar ég var krakki þá var manni bara kennt það
upp á dönsku að „man skal holde sine negle rene, men helst alene“,“ segir
hann og kímir.
Það er Magnús Þórðarson á skrifstofu NATO á íslandi, — eins konar upp-
lýsingafulltrúi Atlantshafsbandalagsins, — sem er mættur í opnuviðtal
Helgarpóstsins að þessu sinni. Magnús er roskinn og virðulegur borgari
sem síðastliðin 18 ár hefur haft þennan óvenjulega aðalstarfa að vera sér-
legur málsvari varnarbandalagsins hér á Iandi. Hernaðarbandalags,
myndu eflaust sumir segja því eins og kunnugt er hafa deilur um eðli þess
og hlutverk verið harðar og óvægnar síðustu áratugi. Það gætti þó engrar
stífni í viðmóti Magnúsar þegar ég pantaði við hann viðtal, heldur tók hann
bón minni einkar ljúflega og þegar séð hafði verið fyrir kaffi í könnurnar
og eldi í vindlana voru samræðurnar fljótar að komast á skrið.
Magnús byrjar á að leiðrétta fyrir mér algeng-
an misskilning: „Nei, ég er ekki lögfræðingur þó
svo að margir haldi það og ég er alltaf að leið-
rétta þetta. Það hefur fylgt mér gegnum lífið,“
heldur hann áfram. „Meira að segja hef ég lent
í því að sitja hjá lögfræðingum á fundum og þeir
hafa haldið að ég væri einn af þeim. Ég var þó
í lögfræðinámi og er cand. phil., eins og menn
titluðu sig stundum í gamla daga eftir að hafa
lokið heimspekilegum forspjallsvísindum, en
fór fljótlega að vinna á Morgunblaðinu sem
blaðamaður og féll í þá gildru, eins og margir
aðrir, að vinna með námi. Það varð svo til þess
að ég lauk aldrei námi og fannst auk þess blaða-
mennskan mun skemmtilegri en lögfræðin þó
að hún sé ákaflega merkileg."
Hann segist örlítið sposkur á svip hafa gaman
af því að slá um sig með cand. phil. titlinum þeg-
ar hann er í útlöndum því þar veit enginn hvað
þetta er. „Útlendingar geta ekki lesið í þetta og
halda að það sé eitthvað voðalega fínt, þarna sé
líklega einhver heimspekingur á ferð. Nokkrir
íslendingar notuðu þó þennan titil hér áður fyrr
og hef ég séð það í bókum sem ég hef safnað að
menn hafa skrifað sig cand. phil. því að þeir hafa
ekki komist lengra í námi. Það er náttúrlega
betra en ekki,“ bætir hann við.
Segja má að lögfræðin hafi ekki verið Magn-
úsi verulega fjarskyld því faðir hans var dr. juris
Þórður Eyjólfsson hæstaréttardómari og kunn-
ur fræðimaður í lögum. „Það ríkti allnokkurt júr-
idískt andrúmsloft á heimilinu," segir hann.
„Faðir minn lagði mikið upp úr því að hafa júri-
dískan „stringens". Það er eiginiega viss teg-
'und af hugsun og hann þoldi ákaflega illa alla
dellu og hjátrú. Þó að hann hefði gaman af öll-
um þjóðlegum fræðum þá reyndi hann ævin-
lega að leiða hjá sér alla vitleysu og það sem
ekki stóðst. Hann var mjög rökfastur maður og
talaði stundum um að menn skorti hinn „júríd-
íska stringens" og taldi að allir hefðu gott af því
að læra lög. Þetta var þó enginn hroki í honum,
það vissum við sem þekktum hann vel, annars
held ég að þetta sé að einhverju leyti meðfætt
að vera svona lógískur í hugsun og kæra sig
ekki um að fólk komist upp með einhverja dellu.
UNGUR OG PASTURSLÍTILL
— Hvað telurðu að hafi helst mótað skoðanir
þínar og lífsviðhorf? Uppvöxturinn í föðurhús-
um eða eitthvað annað?
„Skoðanir mínar eru alveg frá sjálfum mér því
að það var aldrei talað um stjórnmál á mínu
heimili. Þetta var mjög samheldið heimili, en
faðir minn var hæstaréttardómari og þar af leið-
andi var hann ekki kjörgengur. Hann mátti að
vísu kjósa en hann gerði það þó aldrei meðan
hann var dómari og vildi ekki vera að tala um
pólitík á sínu heimili.
Ég myndaði mér snemma ákveðnar skoðanir
og varð fljótt mjög pólitískur. Ég fylgdist vel
með og las mikið og tel mig mjög heppinn að
hafa fæðst inn á heimili þar sem var stórt og
mikið bókasafn, en ég man það að föður mínum
líkaði það illa ef ég fór t.d. að tala um stjórnmál
við matborðið. Hann vildi hafa matfrið og leidd-
ist það tal. Hann hafði því aldrei áhrif á skoðanir
okkar systkinanna, en almennt séð hefur rök-
festa hans eflaust haft áhrif á hugsunarhátt okk-
ar.“
Inngangan í Atlantshafsbandalagið 1949 var
þó sá viðburður sem Magnús segir að hafi haft
hvað djúptækust áhrif á sig. Hann var sjónar-
vottur að atburðunum við Alþingishúsið en
kveðst ekki hafa haft sig í frammi. Hann var þá
nýbyrjaður í menntaskóla og segist muna ýmsa
eldri skólafélaga sína í hópi þeirra hvítliða sem
stormuðu út úr Alþingishúsinu.
„Þetta var náttúrlega mikið hitamál og menn
komust ekki hjá því að taka afstöðu í því. En ég
var of ungur og pasturslítill til að taka þátt í at-
burðunum á Austurvelli þennan fræga dag, var
16 ára að aldri, en þetta hafði mikil áhrif á mig.“
— Varstu þá þegar orðinn harður á meining-
unni í þessum málum?
„Já, já. Ég taldi það alveg rétt að ganga í Atl-
antshafsbandalagið og hið sama má segja um
flesta kunningja mína.“
EKKERT RASISTATAL
Magnús er mikill áhugamaður um sögu ís-
lensku þjóðarinnar og hefur m.a. varið miklum
tíma í að skoða gömul bréf og annan vitnisburð
um þjóðhætti, siði og hugsanagang þjóðarinnar
í fyrri tíð. Hann furðar sig mikið á þeirri gríðar-
legu breytingu sem orðið hefur á íslenska þjóð-
félaginu á svo skömmum tíma sem raun ber
vitni. „Þjóðfélagið brunar eins og úr miðöldum
inn í nútímann á nokkrum áratugum," segir
hann, „og einstaklingarnir þurftu að brjótast úr
mikilli fátækt." Þessu til sönnunar víkur Magnús
nú talinu að móðurætt sinni.
Móðir hans, Halldóra Magnúsdóttir, er dóttir
Magnúsar Magnússonar sem kallaður var
Mangi lipri af mörgum. Hann ólst upp í fátækt
en fór snemma til sjós og braust svo til mennta.
Var í Stýrimannaskólanum í Reykjavík og
menntaði sig enn frekar í Kaupmannahöfn.
„Þegar hann kemur aftur til íslands," segir
Magnús, „er hann mjög stórhuga og var einn af
þeim sem stofnuðu útgerðarfélagið Alliance í
byrjun aldarinnar. Hann var svo mikill umsvifa-
maður, var lengi framkvæmdastjóri Alliance,
og fékkst við ýmislegt fleira.
Ég man eftir honum á 4. áratugnum þegar
hann var stundum að fara norður í Djúpuvík í
Ingólfsfirði þar sem var síldarbræðsla sem síðar
lognaðist út af vegna síldarleysis. Hann hafði
mikið umleikis á tímabili en eins og er með alla
þá sem starfa í sjávarútvegi þá er mikið lagt und-
ir og áhættan er mikil. Þannig hefur þetta sjálf-
sagt gengið upp og niður," segir hann, „og afi
minn lést svo árið 1940. Amma seldi þá það sem
hún átti af hlutabréfum í eignunum."
Magnús er hafsjór af fróðleik um fyrri tíma og
segir skrifara margar sögur af ættmennum sín-
um sem of langt mál væri að tíunda hér, en öll
áhersla hans er þó á það hvað raunverulega sé
nú skammt til gamla tímans og gjörólíkra lífs-
hátta: „Mér finnst að við sem nú erum uppi
tengjumst mjög einkennilega forneskju og mið-
aldalífi með ýmsum hætti. Afi minn í föðurætt
var bóndi með þessu gamla sniði og svo var afi
minn í móðurætt sjómaður í Reykjavík sem
byrjaði á opnum bátum en endaði á togara og