Helgarpósturinn - 14.08.1986, Blaðsíða 24

Bjarni Daníelsson, nýskipaður skólastjóri Myndlista- og handíðaskólans.
Kem ekki til að
kollvarpa kerfinu
Eg skrifa ljóð
af því að
ég er laglaus
— segir Sveinbjörn Þorkelsson í samtali við
HP en hann hefur nýverið gefið út Ijóðabókina
Pos
Nýveriö var rádinn nýr skólastjóri
ad Myndlista- og handídaskólanum
í Reykjavík. Pad var Sverrir Her-
mannsson menntamálarádherra
sem skipaði Bjarna Daníelsson /
embœttið. Pessi skipun leiddi til
nokkurra blaðaskrifa, þar sem ráð-
herra hafði gengið þvert á sam-
hljóða samþykkt skólamálaráðs
borgarinnar. Skólamálaráðið mœlti
með Torfa Jónssyni sem hafði verið
settur skólastjóri Myndlista- og
handíðaskólans síðastliðin fjögur
ár. Til að kynnast manninum lítils-
háttar var Bjarni Daníelsson tekinn
tali.
Hann var fyrst spurður um
menntun og störf. „Ég er nú kennari
úr Myndlista- og handíðaskólanum
með myndmenntakennarapróf. Síð-
an hef ég undanfarin ár verið í fram-
haldsnámi í Bandaríkjunum í Madi-
son í Wisconsin. Þar hef ég verið í
uppeldisfræði myndlistar ef við-
klúðrum „arteducation" þannig yfir
á íslensku. Ég er þar núna í doktors-
námi. Undanfarið ár hef ég verið að
vinna að doktorsritgerð um mynd-
listarnám í íslenskum skólum."
— Er hún á lokastigi?
„Það miðar heldur í áttina. Það er
erfitt að segja upp á dag hvenær
maður klárar. Ég hef verið hér á
landi í rúmt ár við gagnasöfnun. Og
þetta er náttúrulega mikið verk,
bæði að safna gögnum og vinna úr
þeim. Ég held ég fari ekki að íþyngja
þér og lesendum með því að segja
nánar frá ritgerðinni en ég er að
kanna stöðu myndlistarinnar út frá
félagslegu sjónarmiði.
Eftir að ég lauk námi frá MHÍ
kenndi ég í grunnskóla og fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti og hef
núna, síðan ég kom heim fyrir hálfu
öðru ári, verið stundakennari við
Kennaraháskóla íslands. Ég hafði
reyndar fengist við það áður en ég
fór út.
— Hvað rrieð MHÍ, ertu með nýjar
hugmyndir, er eitthvað sem þú vilt
breyta?
„Ég á nú fullt í fangi með að átta
mig á rekstrinum og starfseminni
eins og er. Að sjálfsögðu hef ég
ákveðnar hugmyndir um gang mála
en ég kem ekki hingað til að koll-
varpa kerfinu heldur til þess fyrst og
fremst að stuðla að því að þetta
haldi áfram að vera góður skóli —
vonandi. Ég vonast til að geta ýtt
áfram góðum málum. En það er
náttúrlega búið að skipuleggja
kennsluna og starfsemina fyrir
næsta ár þannig að ég geng bara inn
í það núna. Síðan verður að sjá til
hvað gerist á næsta vetri. En ég hef
hvorki patentlausnir né áætlanir
um að kollvarpa öllu hér.“
— Nú hafa orðið blaðaskrif út af
ráðningu þinni að MHI, er ekki erfitt
að byrja í starfi undir slíku álagi?
„Ég hefði vel getað verið án þess.
Hinsvegar hefur mér verið ágæt-
lega tekið hér og hef ekki yfir neinu
að kvarta. Torfi Jónsson tók vel á
móti mér og setti mig inn í starfið.
Aðrir hafa verið ljúfmannlegir eftir
því.“
— Þér líst vel a starfið?
„Já, mér líst ljómandi vel á starfið.
Myndlista- og handíðaskólinn er
skemmtileg og margþætt stofnun."
— En er starfið ekki dálítið mikil
skrifstofuvinna?
„Jú, það er það. En það er heil-
margt sem er að gerast. Það hefur
alltaf verið lífleg umræða í gangi um
skólann og innan skólans. Um-
stefnu hans og framtíð. Það er bæði
mikið verk að halda þeirri umræðu
gangandi og fá einhvern botn í
hana. Eins er auðvitað hinn daglegi
rekstur bæði tímafrekur og umsvifa-
mikill," sagði Bjarni að lokum.
—gpm
Sumarið virðist vera orðið árstíð
Ijóðabókanna. Mál og menning hef-
ur reynt að brjóta upp jólabóka-
flóðshefðina, t.d. með útgáfu Ijóða-
bóka að sumri. Eins, og ekki síður,
hafa Ijóðskáld, sem standa í útgáfu
eigin verka, gefið út á sumrin. Einn
þeirra er Sveinbjörn Þorkelsson en
hans þriðja Ijóðabók Pos kom út á
dögunum.
Aður hafa komið út eftir Svein-
björn ljóðabækurnar Ljóð innan
glers 1978 og Hvítt á forarpolla
1979. „Letur gaf báðar þessar bækur
út," segir Sveinbjörn í viðtali við HP.
„Einsog Sigurjón í Letri sagði þegar
kona hans kvartaði yfir því að lítið
kæmi inn vegna ljóðabókaútgáfu
hans: „Einhver verður að gefa þess-
ar bækur út." En þessa nýjustu bók
mína gef ég út sjálfur."
Pos skiptist í þrjá kafla, sem sam-
anstanda af 27 Ijóðum, frekar stutt-
um. Aðspurður um nafnið, sagði
Sveinbjörn að þetta væri gamalt ís-
lenskt orð notað um reifar eða ung-
barnafatnað. Sveinbjörn var spurð-
ur að því hvernig þessi hans nýjasta
bók væri.
„Án þess að ég vilji vera hátíðleg-
ur þá finnst mér það vera helgispjöll
að tala um ljóð. Hið rétta er að lesa
þau og skrifa. Við höfum til þess
menntaða menn sem fjalla um ljóð.
En meðal efnis í Pos er: Líf, dauði,
steinn. Myndbönd. Sjóari, sumar-
nótt, svartnætti og ein kona.“
— En af hverju líður svo langt á
milli bóka hjá þér?
„Ég gaf út tvær bækur, sitt árið
hvora. Fyrra verkið var byrjanda-
verk. Þótt ég væri orðinn 25 ára
gamall var ég seinþroska og ég
þurfti meiri tíma. Og vegna þess að
mér fannst ég þurfa meiri tíma kom
á mig hik. Og ég hafði nægan tíma.
Eins skrifa ég ekki mikið og um
1980 kom stopp vegna annarra
starfa. En samt hef ég alltaf skrifað
ljóð, því ég er laglaus og get ekki
sungið. Þess vegna skrifa ég ljóð,
enda er Ijóðið nátengt söng. Ég er
það seinþroska að enn er von í góða
ljóðabók frá mér. Þessi ímynd um
hið unga skáld á sér eflaust ein-
hverja fyrirmynd í raunveruleikan-
um en það eru einungis einstaka
snillingar sem verða skáld á unga
aldri og ég er ekki einn þeirra."
— Eru Ijóð vinsœl?
BÓKMENNTIR
*
A afmœli bankans
Pœttir úr íslenzkri atvinnusögu, gefnir út í
tilefni af 100 ára afmœli Landsbanka ís-
lands.
Ritstjóri: Heimir Þorleifsson.
Landsbanki íslands á hundrað ára afmæli
og hefur víst ekki framhjá neinum farið.
Stjórn bankans hefur minnzt þess með ýms-
um hætti, svo sem vera ber, m.a. með útgáfu
þeirrar bókar, sem hér er til umræðu. Hún er
331 bls. í stóru broti og í henni eru 11 ritgerð-
ir hagsögulegs eðlis eftir jafnmarga höfunda.
Tvær þeirra víkja beinlínis að Landsbankan-
um: Bergsteinn Jónsson skrifar skilmerki-
lega um Landsbankafarganið 1909, er Björn
Jónsson rak stjórn bankans og varð af mikill
hvellur, sem að líkum lætur. Bergsteinn skrif-
ar um efni sitt af glöggskyggni og yfirsýn,
enda fáir jafnfróðir um sögu Landsbankans
það tímabil, sem um ræðir. Ritgerð Sigurðar
Líndals er síðan óbeint framhald af sögu
Bergsteins: Réttarstaöa gcezlustjóra Lands-
bankans eftir bankafarganiö 1909. Þar er
rakinn aðdragandi „fargansins", umræður á
alþingi, m.a. um lagalegt gildi athafna Björns
Jónssonar og ekki sízt um réttarstöðu bank-
ans, ábyrgðina. Það er forvitnilegt að lesa
um þessi skoðanaskipti, ekki sízt í Ijósi þeirra
málefna, sem nú ber hátt í þjóðlífinu.
Aðrar ritgerðir bókarinnar tengjast sögu
bankans að því leyti sem þær víkja að efna-
hagsmálum þjóðarinnar, einkum sjávarút-
vegi, en Landsbankinn hefur frá upphafi ver-
ið stoð atvinnuveganna, þótt stofnaðir hafi
verið bankar, sem tengjast einstökum bjarg-
ræðisvegum. Helgi Skúli Kjartansson skrifar
um Louis Zöllner, erlendan fjárfestanda á Is-
landi 1886—1912. Zöllner er þekktur maður,
einkum fyrir umboðsstörf sín fyrir kaupfé-
lög, en hann hafði fleiri járn í eldi. Niðurlags-
orð (eða -hugleiðingar) Helga, „Farvegir er-
lends fjármagns" eru bráðskemmtileg, og
ritgerð hans sýnir og sannar, hvað þjóðfélag-
ið var í raun fábrotið um og eftir aldamót;
Zöllner og vísast fleiri hans líkarvoru stór-
veldi í viðskiptum og samt sem áður var lítill
„enskur landsbyggðarbanki. . . uppspretta
þess fjármagns, sem svo víða hafði komið
við sögu í íslensku viðskiptalífi um tveggja
áratuga skeið." (bls. 26)
Trausti Einarsson skrifar um tímabært
efni: Erlent fjármagn í hvalveiðum við ís-
land og tekjur landsmanna af þeim
1883—1915. Ætli megi ekki segja, að hval-
veiðar Norðmanna og annarra hafi verið
þeim gullnáma? Mér sýnist á töflum Trausta,
að tekjur íslendinga hafi verið heldur rýrar
miðað við afrakstur hvalveiðifélaganna, en
líklega hefur þó ekki hver króna skilað sér á
framtali.
Guðmundur Jónsson á þátt sem heitir Bar-
áttan um Landsverslun 1914—1917. í ritgerð-
inni eru rakin skipti „hins opinbera" af verzl-
un og viðskiptum í heimsstyrjöldinni fyrri og
á bak henni og grein gerð fyrir þeim sjónar-
miðum, sem stjórnmálamenn og aðrir héldu
á lofti, með og á móti. Að breyttu breytanda
er sömu rökum beitt nú um stundir.
Sumarliði Isleifsson segir frá bankamálum:
„íslensk eða dönsk peningabúð?" Saga Is-
landsbanka 1914—1930. Stuttlega er rakinn
aðdragandi bankastofnunarinnar og sagt frá
velgengnisárum hans og síðan hnignunar-
skeiði, sem lauk með stofnun Utvegsbank-
ans 1930. Á töflum gefur að líta þær hagtölur
sem orkuðu á afkomu bankans, og í megin-
máli leitar Sumarliði orsaka fyrir ófarnaðin-
um. Og enn er efni til að leita samanburðar
í nútímanum, þar sem eru háværar umræður
um bankamál. Forsvarsmenn íslandsbanka
kenndu til dæmis „óvinveittum skrifum
blaða" (bls. 150) um ófarsæld bankans að
nokkru leyti og höfðuðu m.a. mál á hendur
Ólafi Friðrikssyni, ritstjóra Alþýðublaðsins,
og unnu það. Óg enn má nefna, að á alþingi
1930 vildu 6 þingmenn Framsóknarflokks
ásamt öllum sjálfstæðismönnum endurreisa
bankann, en til að forðast stjórnarslit, að því
er virðist, létu sexmenningarnir undan for-
ystu flokksins og féllust á að stofna Útvegs-
banka, en meirihluti þingmanna samþykkti
frv. þess efnis.
Bjarni Guðmarsson skrifar um Togaraút-
gerð íReykjavík 1920—1931. Þar er greint frá
endurnýjun togaraflotans eftir togarasöluna
miklu í fyrra stríði, fjármagni í útgerð, arð-
semi, aflabrögðum o.fl.
Hannes H. Gissurarson gerir að umtalsefni
Gengishœkkunina 1925 og kemst að þeirri
niðurstöðu, að tilraun Jóns Þorlákssonar til
að endurreisa krónuna hafi verið „skiljan-
leg, eðlileg og reyndar virðingarverð við að-
stæður ársins 1925“. (bls. 230) Eigi að síður
var þessi gengisbreyting (eins og nú er sagt)
umdeild pólitísk ákvörðun, innan stjórnar
sem utan, og olli hatrömmum deilum, sem
Hannes greinir frá og lýsir kenningum er-
lendra fræðimanna, sem stjórnmálamenn
reistu skoðanir sínar á, og er þessi nót dregin
allt til okkar daga.
Sigfús Jónsson, nýbakaður bæjarstjóri á
Akureyri, skrifar um Alþjóðlega saltfisk-
markaði og saltfiskútflutning íslendinga
1920—1932, stórfróðlega grein. Þar er gerð
grein fyrir fiskveiðum, saltfiskverkun og -
sölumálum þjóða við norðanvert Atlantshaf,
samkeppni þeirra um markaði o.fl. Og sem
fyrr eru margar töflur og myndir til
stuðnings meginmáli, lesendum til glöggv-
unar.
Jón Böðvarsson cand. mag. ritar íhuganir
um iðnað og kemur víða við, en m.a. er þar
gerð glögg grein fyrir félagslegri skipan iðn-
aðarmanna, löggiltum iðngreinum, námi
o.fl.
Síðustu grein bókar skrifar Björn S. Ste-
fánsson, Eorsendur verðlags á landbúnaðar-
afurðum í hundrað ár. Þar er lýst þeim að-
ferðum sem við lýði hafa verið til að leggja
verð á afurðir, sem bændur selja þéttbýlisbú-
um. Upphaf ritgerðarinnar er raunar harla
óljóst, en í heildina gefur hún góða sýn yfir
viðfangsefnið.
Loks er að geta kynningar höfunda og
myndaskrár, sem er til fyrirmyndar, og í
heild er hlutur ritstjóra með prýði; ég rakst
t.a.m. aðeins á tvær meinlitlar prentvillur.
Myndefni er í senn upplýsandi og fjölbreytt,
ólítil vinna liggur að baki þeim efnisþætti.
Ritstjóri hefur ekki samræmt frágang rit-
gerða, og tel ég það kost, því of mikil snið-
festa setur höfundum óþarfar skorður. Ég vil
þó gera þá athugasemd, að mér finnst ekki
fara vel á að telja inngang fyrsta kafla rit-
gerðar, eins og þeir gera Sumarliði ísleifsson
og Sigfús Jónsson. lnngangur á að vera
ótölusettur, hann er aðfaraorð eða efnislýs-
ing, síðan hefst meginmál með I. kafla.
Eg sætti mig ekki alls kostar við útlitshönn-
un bókar, mér finnst hún með „of miklum
glans" og sakna þess sárlega að hafa ekki titil
þrykktan á kjöl.
Aðfinnslur mínar eru hálfgerður sparða-
tíningur, því Landshagir eru eiguleg bók fyr-
ir þá sem meta hagsögu nokkurs, og sér í lagi
er þeim fengur í þessari bók, sem fást við at-
vinnusögu á fyrri hluta þessarar aldar.
SS.
24 HELGARPÓSTURINN