Tíminn - 24.03.1917, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni i
viku og kostar 4 kr. til
áramóta.
ÁEGREIÐSLA
á Laugaveg 4 (Bóka-
búðinni). Bar er tekið
á móti áskrifendum. \
I. íír.
Roykjavík, 24. marz 1917.
Jafnvægi atvmnnveganna.
Aldrei hefir mönnum verið eins
ljóst eins og nú, síðan styrjöldin
hófst, hve miklu skiftir hverja þjóð
að vera sjálfstœð i atvinnumálum,
•og að atvinnuvegirnir styðji hver
annan.
í Þýzkalandi heíir samræmi í
framleiðslu og iðnaði verið höfuð-
styrkur þjóðarinnar nú í ófriðnum,
en í Bretlandi hefir ósamræmi at-
vinnuveganna, einkum vanræksla
jarðræktarinnar, verið Akkillesar-
hæll þjóðarinnar. Bretar hafa getað
séð hálfri veröldinni fyrir stálvör-
um og klæðum, en þeir þola ekki
fullkomið hafnbann í hálfan mán-
uð, af því að þá skortir land-
búnaðarafurðir.
Áþekt óhagræði eiga menn nú
við að búa í mörgum öðrum lönd-
um, þótt hlutlaus séu, þar sem
meginþorri manna lifir af iðnaði
eða fiskveiðum. Hin minsta sigl-
ingahindrun leiðir skjótt til vand-
ræða og jafnvel hallæris.
Sumir kixnna nú að segja, að
þótt einhliða atvinnurekstur sé
bagalegur á styrjaldartímum, þá
megi ekki dæma alment eftir því.
Á friðartímum verði annað uppi á
teningnum.
En þessu er ekki svo farið.
Margföld reynsla allra þjóða s5Tnir,
að að minsta kosti er til einn at-
vinnuvegur sem engri þjóð hefir
geíist vel að vanrækja til lengdar.
Og sá atvinnuvegur er jarðrœktin.
Það iná safna ineira fé með
ýmsri annari iðju. En úr sveitinni
kemur jafnan megnið af þeirri lik-
amlegu og andlegu orku sem held-
ur þjóðunum við. Af öllum atvinnu-
vegum geta þjóðirnar er til lengd-
ar lætur, sízt verið án landbún-
aðar, hvort heldur er litið á efna-
legt öryggi eða afl og heilsu þjóð-
arstofnsins. Að vísu þarf þjóðar-
búið margs annars með, en þetta
frumskilyrði má aldrei vanta.
Hér á landi er þetta jafnvægi að
raskast svo að ískyggilegt má heita.
Bæjir og sjóþorp hafa myndast,
liskveiðar aukist stórkostlega, verzl-
unin orðið innlend og hafinn iðn-
aður í ýmsum greinum. Þetta er
auðvitað gott. En það sem ekki
er gott, er það, að sveitirnar legg-
ist því nær í eyði og flestir íslend-
ingar verði síldarvinuumenn tvo
þrjá mánuði ársins, en iðjulílill
bæjalýður hinn tímann. í þessa átt
stefnir nú.
Síldarútvegurinn gleypir fjár-
magn bankanna og vinnuafl þjóð-
arinnar. Hann virðist vera glæsi-
legur fyrir þá sem gera út eða
verzla með síld. En fyrir efna-
hag verkalýðsins er hann óglæsi-
legur. Og fyrir heilsu og menning
fslendinga er síldaratvinnan óálit-
leg.
Nú er svq komið, að í mörgum
héruðum landsins eru flestir bændur
að verða einyrkjar. Unga fólkið og
lausafólkið fer »í síldina« á sumr-
in en tif Reykjavíkur á vetrum.
Búin minka, jarða- og húsabætur
minka, vegagerðir og opinberar
framkvæmdir minka, af því að
flestir »fara í sildina«.
Ef jafnvægi atvinnuveganna á
ekki algerlega að raskast hér á
landi, þarf skjótra aðgerða við.
Stjórn og þing verða að taka í
taumnna ef nokkur á að gera það.
Og einstaklingarnir verða að sætta
sig við þótt þeir kunni að missa
nokkurs af stundarhagnaði, ef al-
þjóðarheill krefur.
Slíkar ráðstafanir verða jafnan
að miða að því, að atvinnuvegirn-
ir styðji hver annan. Verði einhver
þeirra ofjarl hinna um stund, þarf
að jafna metin.
Nú er sjávarfólkið viða í nauð
af því að það vantar sumar land-
afurðir, t. d. tólg og smjör. Þar
verður landbúnaðurinn að hlaupa
undir baggann og þola ráðstafanir
sem miða að því að auka fitu-
frainleiðsluna í landinu og síðan
sanngjarnar verðtakmarkanir. Líf
og heilsa fjölda manna getur legið
við, að þar sé gætt hófs og sann-
girni.
Hinsvegar verða sjávarinenn að
þola það, að bankarnir láti nú um
stund bróðurpartinn af fjármagni
sínu renna til ræktunar og land-
náms i sveitum.
Borið gæti nauðsyn til þess, að
lagður yrði tollur á síldina, með-
an sú veiði er svo arðsöin, að hún
truflar allan annan atvinnurekstur
í landinu. Sú álagning væri rétt-
lætanleg bæði með því, að fram-
þróum atvinnuveganna má ekki
vera blind, heldur með forsjá snið-
in eftir þörfum þjóðarinnar. Og í
öðru lagi er það nokkurnveginn
auðgefið, að því arðvænlegri sem
einhver atvinnuvegur er, þvi meira
má á hann leggja af byrðum þjóð-
félagsins.
Slíkur tollur væri bezt kominn,
ef hann væri eigi notaður til hvers-
dagsþarfa, ekki hafður að eyðslu-
eyri.
Gullnáman á Siglufirði ætti að
skapa aðrar gullnámur.
Og svo mundi verða ef því fé
yrði varið lil hafnarbóta, til þess
að skapa ný akuiiönd með stór-
felduin áveitum, og til samgöngu-
bóta á sjó og landi.
Ekki er það óhugsandi, að sú
geti komið tíðin, að sjóriun bregð-
ist, en hlutur landbúnaðar og iðn-
aðar standi þá með svipuðum
blóma og sildveiðin nú. Þá ætti
útvegurinn skilið eigi minni stuðn-
ing en hann þarf nú að veita.
Þörf væri á að þetta mál yrði
rækilega athugað til næsta þings.
Þjóðin þarf að láta skýrt og ó-
tvírætt í ljós, hvort hún vill taka
afleiðingunum af blindri samkeppni
atvinnuveganna, eða hvort hún
krefst þess af fulltrúum sínum, að
þeir finni ráð til þess að viðhalda
heilbrigðu jafnvægi.
fískiskipajlotmn.
í almanaki handa islenzkum
fiskimönnum 1917, er skj'rsla um
íslenzk fiskiskip, og er eftirfarandi
fróðleikur unninn úr þeirri skýrslu.
Botnvörpungar eru alls 21 á land-
inu, þar af eru 17 eign Reyk-
víkinga. Þeir eru samtals 5191
smál. eða 247,21 smál. að meðal-
tali. Þeir eru eign 13 hlutafélaga
og 5 einstakra manna.
Gnfnskip af öðru tagi 11, sam-
tals 1417 smálestir, meðalstærðin
129 smálestir. Eigendur þessara
skipa eru 8, þrír þeirra í Reykja-
vík.
Seghkip eru 100, þar af 18 i
Reykjavik, 25 í Barðarstrandasýslu,
21 í ísafjarðarsýslu, 22 í Eyjafjarð-
arsjTslu, 9 í Gullbringu og Kjósar-
sýslu. Þau eru samtals 4009 smá-
lestir, bera því að meðaltali rúmar
40 smálestir.
Mótorslcipin eru 86, þar af 18
í Reykjavík, 32 í ísafjarðarsýslu,
13 í Eyjafjarðars<rslu. Samtals
2060 smálestir. Að ineðaltali 24
smálestir.
Eru þetta skip sem bera 12 smá-
lestir eða meira. Alls eru þetla 218
skip, og er burðarmagnið samtals
12677 smálestir. Nærri lætur að
tvö skip til jafnaðar komi á hvern
eiganda.
Helztu skipaeigendurnir eru
þessir:
H. P. Duus á 11 skip, sem
bera 904 smál. Fiskveiðahlutafé-
lagið Bragi á 2 skip 582,10 smál.
Fiskveiðafélagið ísland á 2 skip,
557,83 smál. Elías Stefánsson á 3
skip, 254,48 smál. Bræðurnir
Proppé Þingeyri eiga 8 skip, 296,
82 smál. Ásgeir Pétursson Akur-
eyri á 5 skip, 247,44 smál. Ásgeir
Ásgeirsson ísafirði á 9 skip 217,
3S smálestir.
Það mun nú láta nærri að smá-
lestin í liverju skipi um sig kosti
um 1000 kr., og gela menn þá séð
hve miklu hefir þurft að kosta til
þess, að koma upp þessum fiski-
skipaflota, en það yrði rúm hálf
þrettánda miljón króna. Auk þess
er allur sá kostnaður sem liggur
2. blað.
í veiðarfærunum. Og miklum meiri
liluta þessarar útgerðar hefir verið
komið á laggirnar síðasta áratug-
inn.
Þá er og þess að gæta, að auk
þessa hefir verið komið upp öðr-
urn flota, að mestu á sama tíma-
bili, mótorbátaflotanum, sem minni
er en 12 smálestir, en tala þeira
skiftir hundruðum umhverfis landið.
Gróði útgerðarmanna er auðvitað
misjafn, og á þar hver um sig mest
undir mönnunum sem með fara,
eins og annarstaðar. En satt mun
það vera, að botnvörpungarnir
sumir hafi borgað sig að fullu á
tveim árum, meðan þeir stunduðu
þorskveiðar einar, gefið 50°/o i
hreinan ágóða árlega, og þó sé
gróðinn enn meiri siðan síldveið-
ina var farið að stunda líka. Enda
verið sagt frá því opinberlega að
sum útgerðarfélögin hafi greitt
100°/» ársarð, og það jafnvel þau,
sem talin hafa verið að hafa orðið
fyrir margskonar óhöppum.
Þá munu og sum mótorskipin
sem haldið hefir verið út til síld-
veiða, liafa að fullu borgað sig
fyrsta síldartímann — á tveim
þrem mánuðum.
Það þykir dýr jörð í sveit, sem
kostar með allri áhöfn eins og
meðal mótorskip, en þau munu á-
samt veiðarfærum kosta um 30
þús. krónur. Og ekki veitti af fjór-
um helztu höfuðbólum landsins til
þess að jafnast á við einn botn-
vörpung með öllum útbúnaði.
Enda eru þetta höfuðból sjávar-
bændanna, liöfuðból sem geta hald-
ið sig í grasveðrinu á vorin, þurk-
inum á sumrin og hagbeitinni á
veturna.
6. Sv. og jrájærurnar.
Það er engu líkara, en að grein
hr. Hermanns Jónassonar, um frá-
færurnar i ísafold á dögunum,
hafi stórhneixlað hr. G. Sv. —
eða svo er að sjá á grein er hann
ritar í ísafold 17. þ. mán.
Vér biðjum H. J. afsökunar á
því, að vér blöndum oss í umræð-
ur um ágreining hans og G. Sv.,
teljum oss sem sé samseka
Hermanni fyrir þá sök, að vér
teljum lieilræði hans viturlegt.
Hermann segir vænlanlega til
þess sjálfur, hvort honum hafi
verið það vitanlegt að enn séu frá-
færur tíðkaðar liér á landi, eða
hvort hann telji það »eilthvað
spánýtt«.
G. Sv. spyr að þvi hvernig eigi
að fá þá bændur til þess að færa
frá, sem hvorki vilji það af því að