Tíminn - 18.05.1918, Blaðsíða 1

TÍMÍNN
kemur út einu tinni t
vika og kostar 8 kr.
árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Megkjavík Laugaveg
18, simi 286, át um
land i Laufáti, simi 91.
Reybjavífe, 18. maí 1918.
20. blað.
II. ár.
Bændapólitík.
Það eru að heyrast raddir um
það, að stefna Tímans sé alt of
einskorðuð bændapólitík. Hún geti
þess vegna ekki talist lirein vinstri-
mannastefna. Og munu þær raddir
af lítilli góðgirni fluttar, en stinga
óneitanlega í stúf við aðrar viðlíka
góðgjarnar sem töldu Tímann
jafnaðarmannablað.
Að segja hálfan sannleika er
hættulegt vopn til þess að villa
mönnum sýn. Þess vegna skal hér
stuttlega gerð grein fyrir því hvers-
konar bændapólitík það er sem
Tíminn flytur.
Tíminn hefir rætt landbúnaðar-
mál og samvinnufélagsmál — sem
enn hafa nálega eingöngu náð út-
breiðslu meðal bændastéttarinnar
— meir en nokkur mál önnur.
Til þess liggja tvær ástæður:
Fyrsi og fremst er nú svo kom-
ið á landi okkar, að þjóðin á til-
veru sína og líf að meslu leyti
undir landbúnaðinum. Rás við-
burðanna liefir orðið sú, að hinn
aðalatvinnuvegurinn, sjávarútveg-
urinn, hefir orðið fyrir svo mikl-
um hnekki vegna stríðsins, að
hann hefir gengið stórkostlega
saman og verður æ dýrari í rekstri.
Og það má telja öldungis víst að
úr þeirri kreppu kemst hann ekki
meðan styrjöldin geysar. — Það
er því harla eðlilegt að nú snúist
ræða manna einkum um að styðja
þann atvinnuveginn og þá stéttina,
sem þjóðarbúið aðallega verður á
að hvíla.
í annan stað er því ekki að
levna að það er sánnfæring þess
flokks, sem að Tímanum stendur,
að landbúnaðurinn sé og eigi altaf
að vera aðalatvinnuvegur þjóðar-
innar og sá sem þjóðin leggur
mesla áherslu á að standi full-
réttur. Eru það eklu einungis lands-
liættir, hinir stórkostlegu mögu-
leikar sem landið á til, um að sá
atvinnuvegur geti tekið stakka-
skiftum og óbilandi trú á þá
möguieika, sem rökstyðja þá skoð-
un. Hitt vegur eigi minua að væn-
legast er að gera ráð fyrir að vel
ment bændastétt geti tileinlcað sér
þá menning og víðsýni, sem er
grundvöllur heilbrigðs stjórnmála-
lífs í landinu og farsællar framtíðar
þess. En annars liggja svo mörg
fök-til þessarar skoðunar, að þau
verða ekki talin í stuttri blaða-
grein.
Er þessi »bændapólitík« ósam-
rýmanleg »heilbrigðri vinslrimanna-
slefnu«. því er hér svarað hiklaust
neitandi. Vinstrimannastefna á ís-
landi verður einmitt að grundvall-
ast á slíkri bændapólitík. Hún get-
ur ekki sótt aðalstuðning sinn úr
annari ált en frá vel mentuðum
og viðsýnum bændum. Ur annari
átt verður ekki vænst nógu öfl-
ugra krafta til þess að geta stýrt
landinu með festu og forsjá.
En heilbrigð er slík vinstri-
mannastefna því að eins^ að hún
láti landbúnaðarmálin aldrei verða
meira en eilt af mörgum áhuga-
og framkvæmdamálum. I5ótt þau
séu, a. m. k. fyrst um sinn, efst á
dagskrá, þá verði þó aldrei önnur
látin sitja á hakanum þeirra vegna.
Stefnuskrá Tímans sýnir það
svart á hvítu hverjum læsum
manni, að ekki er verið að halda
fram neinni þröngsjmni bænda-
pólitík. En frá hinu verður ekki
runnið að heilbrigðri vinstrimanna-
stefnu verður ekki fylgt fram á
íslandi, nema meginstyrkur liðs-
ins komi frá þroskuðum og við-
sýnum bændum. Grundvöllur lieil-
brigðrar vinstrimannastefnu oerður
þvi fgrst og /remst viðreisn landbún-
aðarins.
fánamálið í Danmörku.
j Skeyti hafa borist hingað und-
Íanfarið, um æsingar í Danmörku
úl af framkomu dönsku stjórnar-
innar í okkar garð íslendinga.
Hafa andstæðingablöð stjórnarinn-
ar þarekkert sparað til þess að gera
hana tortryggilega. Fregnirnar voru
óljósar, en nú hefir forsætisráð-
herrann danski símað Jóni Magn-
ússyni forsætisráðherra og er skeyt-
ið á þessa leið:
Eg leyfi mér að skýra yður frá,
að eg heíi birt eítirfarandi skýrslu:
»Sökum margskonar orðróms í
nokkrum hluta blaðanna um sam-
band vort við ísland, þá lít eg svo
á, að það sé rétt, að skýra frá
því sem í raun og veru er að fara
fram.
Þegar Jón Magnússon, íslenzkur
ráðherra, var hér síðastliðið haust,
kom hann frain með kröfu um
verzlunarfána.
í ríkisráðinu 22. nóv. var til-
laga hans ekki samþykt af Hans
Hátign konunginum, en ræða hans,
sem þá var birt, var á þessa leið:
Eg get ekki fallist á tillögu
þá, sem ráðherra íslands befir
borið fram; en eg vil bæta því
við, að þegar islenzkar og dansk-
ar skoðanir ekki samrýmast,
munu almennar samningaum-
leitanir i einhverju formi, heldur
en að taka eitt einstakt mál út
úr, leiða til þess góða samkomu-
lags, sem ætið verður að vera
grundvöllur sambandsins milli
beggja landanna.
Þessi hugmynd um almennar
samningaumleitanir hefir verið tek-
in til ihugunar á íslandi og það
var skýrt frá því, að allir flokkar
þar féllust á það. Þar eð búist er
við því að núverandi alþingi verði
bráðlega lokið og þingmennirnir
þá dreifist um alt ísland, er það
æskilegt, að alþingi berisl skjótlega
vitneskja um afstöðu vora í þessu
máli. í þessu sambandi liefi eg
beðið foringja allra stjórnmála-
flokkanna að kveðja saman flokk-
ana og leggja fyrir þá þá spurn-
ingu, hvort þeir telji það viðeig-
andi, sem stungið var upp á í
ríkisráði 22. nóv., sem uppástungu
til íslendinga, að hefja nú samn-
ingaumleitanir um alt samband
íslands og Danmerkur.
Ef ákvörðun um þetta skyldi
verða gerð, verður alþingi skýrt
frá þessu og er þá búisl við þvi,
að það sé undir það búið að koma
saman vegna væntanlegra samn-
ingaumleitana. Þegar ríkisþingið
liefst 28. maí þá skai ákvörðun
tekin um það, hvernig Danmörk
muni æskja að skipa fulltrúa lil
sfíkra samningaumleitana.
Núverandi stjórn befir aldrei
sligið nokkurt skref i sambands-
málum Danmerkur og íslands, án
þess að ráðgast við alla flokka
ríkisþingsins, og hingað til liefir
hún altaf fengið samþykki þeirra«.
»Politiken« segir i sambandi við
þessa skýrslu: Skýrsla Zahle for-
sætisráðherra sýnir ljóslega að
samningaumleitanir þær, sem nú
á að koma í kring, eiga upptökin
hjá Dönum í ríkisráðina 22. nóv.
— Nú má vænta þess, að liægt
verði að forðast allar nj7jar deilur
og danska þjóðin geti nú tekið
upp samningaumleitanir með ein-
drægni og stillingu. Zahle.
Skeytið staðfestir það sem okk-
ur var áður kunnugt, að við meg-
um búast við að eiga von fulltrúa
af Dana hálfu, til þess að semja
við okkur hér heima.
Ástæða er til þess að undirstrika
það, að Danir eru það sem eiga
upptökin að þessum samningum.
Þeir verða því að leggja fram boð
sín, en íslendingar eiga að standa
allir fast saman, gera annaðhvort
að játa eða hafna allir, en leyfa
engu að kljúfa fylkingar sínar og
vekja eld innanlands um utanríkis-
málin.
Póstafgreiðslan á Seyðisfiröi.
Hærra er nú reitt til höggs en
gert var ráð fyrir í síðasta blaði,
þar sem getið var um veiting póst-
afgreiðsluslöðunnar á Seyðisfirði.
í síðast útkominni Lögréttu ritar
hr. J. Þ. — líklega Jón Þorláks-
son verkfræðingur og stjórnmála-
ritstjóri blaðsins — langa og vand-
lætingasama grein út af veiting-
unni og nefnir hana »Misbrúkun
veitingarvalds«. Segir hann að veit-
ii^in sé »svo stórhnej'kslanleg, frá
hvaða sjónarmiði sem liún sé
skoðuð, að ekki verður hjá því
komist að gera hana að umtals-
efni«. Er svo rakið lið fyrir lið
hversu mjög hér hafi verið brotið:
póstmeistari lítilsvirtur, póstmanna-
stéltinni misboðið, hagsmunir hins
opinbera virtir að vettugi, ungir
menn fældir frá póststörfum, og
ekkert hirl um að tryggja almenn-
ingi góða afgreiðslu.
Það á ekki að leyn^ sér að
verið sé að vinna verk í þjónustu
sannleika og réttlætis. v>Það verður
ekki hjá þvi komisi«. En hvernig í
dauðanum slóð þá á því, að grein-
arhöfundur sagði ekki eitt einasta
orð hinn 13. apríl 191(3, þegar
póstafgreiðslustaðan á Seyðisfirði
losnaði næst á undan og Einar
Arnórsson ráðherra veitti Birni
Pálssyni lögtræðingi stöðuna, þvert
ofan í tillögur póstmeistara sem
þá mælti með Friðriki Klemens-
syni, póstþjóni í lteykjavik. Pá
varð hjá þvi komist að gera veit-
inguna að umtalsefni — en nú
ekki. Hvers vegna? Var ekki jafn
mikið í húfi þá?
Sú heilaga vandlæting sem á að
hvila yfir greininni breytist í eitt-
hvað annað og óhreinna, hjá
þeim sem öllu eru kunnugir. Nú
er gert veður út af þessu, af því
að það keinur sér vel tyrir hr. J.
Þ. að finna eitthvert tilefni til þess
að ráðast á Sigurð Jónsson ráð-
herra. Pá var E. A. ráðherra skjól-
stæðingur heimastjórnarflokksins
og þá þagði lir. J. Þ. Það er ekki
heilög vandlæting yfir »misbrúkun
veitingarvalds« sein gerði það að
verkum að hr. J. Þ. »komst ekki
hjá því« að gera veitinguna að
umtalsefni. Sú heilaga vandlæting
er einungis grima sem hinn harð-
vítugi stjórnarandstæðingur bregð-
ur fyrir andlit silt, þegar hún þvkir
koma sér vel.
Með þessu er ílett ofan af til-
gangi þessarar Lögréttugreinar. En
rétt er í þessu sambandi að víkja
að hinu, hvernig lita beri á þessa
veiting frá óhlutdrægu sjónarmiði.