Tíminn - 14.09.1918, Blaðsíða 2

194
T I M 1 N N
Hefði vafalaust meira á þeim bor- |
ið, ef ekki hefði það verið á und-
an gengið, að sá þeirra, Magnús
Pétursson, sem þeir hafa helzt haft
á orði að gera að ráðherra, var
illa lamaður af síldarkaupunum.
Magnús Guðmundsson skrifstofu-
stjóri var einn þeirra þingmanna
sem vafalaust hefði greitt atkvæði
með vantraustsyfirlýsing á nánasta
húsbónda sinn, fjármálaráðherr-
ann, enda greiddi hann atkvæði
gegn dagskránni. Er það öilum
Ijóst að sama regla á að gilda um
skrifstofustjóra og gilti um land-
ritara, að þeir mega ekki vera
þingmenn.
Tveir þingmenn, Einar Jónsson
og Björn~R. Stefánsson voru fjar-
verandi við atkvæðagreiðsluna, án
gildra forfalla, enda hlýddu þeir á
mikið af umræðunum. Slikt ósjálf-
stæði, að þora með hvorugum að
vera undir slíkum kingumstæðum,
er langt fyrir neðan alt velsæmi.
Hefir slíkt nógu lengi verið iðkað í
islenzkri pólitík og verður aldrei
of hart dæmt.
Nokkurri klofning bar á í Sjálf-
stæðisflokknum, þar eð tveir þeirra
greiddu atvæði gegn dagskránni.
Annar þeirra, Hákon Kristófersson,
telur sig þó fylgjandi stjórninni.
En miklu mest var hún í Heima-
stjórnarflokknum og bar mest á,
þar eð aðalflutningsmaður van-
traustsins var í þeim flokki þangað
til í sumar, hinn ílutningsmaður-
inn enn i ílokknum, síra Eggert
Pálsson fylgdi þeim, tveir þorðu
ekki að greiða atkvæði, en for-
maður flokksins, Guðmundur
Björnsson flutti dagskrána i nafni
meiri hluta ílokksins. Kom það
hvað eflir annað fram í umræð-
unum að allir viðurkenna nú að
gamla flokkaskiftingin á sér engan
tilverurétt framar, þótt enn sé bang-
ið saman — af vana.
Tultugu og sex má telja fyigis-
menn stjórnarinnar á þingi, þá
tuttugu sem fylgdu dagskránni, ráð-
herrana þrjá, H. Kr. og þá M. Torf.
og Ben. Sveinsson sem ekki greiddu
atkvæði um dagskrána, vegna þess
að hún var miðuð við sambands-
málið. — Stjórnarandstæðingar alls
fjórtán. Þeir ellefu sem greiddu at-
kvæði gegn dagskránni: E. A., M.
P., M. G„ G. Sv„ S. St„ B. Kr„
Kr. D„ J. J., E. P„ H. St. og P.
O. Þeir tveir er ekki þorðu að
greiða atkvæði: E. J. og B. R. St.
Og loks Þórarinn á Hjaltabakka
sem ekki kom á þingið.
Það er hinn eini árangur af öli-
um þessum leik að hægt er að
skifla Jiðinu á þennan hátt.
Á þær salcir á hendur stjórninni
sem ininst hefir verið á hér í
biaðinu, t. d. um fuiltrúana tvo i
Vesturheimi o. fl„ var ekki minst
einu orði af stjórnarandstæðingum.
Jón forseti og Víðir eru ný-
komnir úr Englandsferð. Seidi hinn
fyrnefndi afla sinn fyrir um 5 þús.
sterlingspund en hinn síðarnefndi
fyrir um 7 þúsund.
Þingmannasíidin enn.
Þingmaður Strandamanna, hr.
Magnús Pétursson, hefir loks lálið
tilleiðast að gefa hljóð frá sér út
af síldarkaupum þeirra félaga á
Reykjarfirði. Gerir hann það í
langri grein í ísafold síðustu og
heitir svargreinin: »Illkvitni og
síldarrógurcc.
Fór það að líkindum að helzt
myndi hr. M. P. hafa brjóstheilindi
til þess að verja þær gerðir, því
að það er almannamál að hann
hafi verið upphafsmaður þessa
»bjargráða«-fyrirtækis og í annan
stað átti hann úr hæstum sess að
delta, þar eð stjórnarandstæðingar
á þingi munu einna helzt hafa
haft augastað á honum sem ráð-
herraefni. Og höfðu hvorirtveggja
jafnan heiður af.
Verður nú greinin athuguð í sem
stystu máli.
Mikill hluti greinarinnar kemur
Tímanuin ekki við, þar eð höf. er
þar að verja sig fyrir smágrein sem
birtist i Vísi. Mun hr. M. P. hafa
þótt nærri höggið er það blað
leyfði umræður um málið, sem
sýndi það að jafnvel eindregnasta
flokksblað hans fanst það ekki geta
gengið fram hjá því. — Svar hr.
M. P. við þeirri grein er miklu
ótyrirleitnast. Enda getur hann
skákað i því skjólinu að um þá
grein mælist hann nálega einn við
frammi fyrir þorra landslýðs, því
að Vísir er sjaldséður utan Reykja-
víkur.
Gagnvart Tímanuin reynir hann
þó fremur að afsaka sig, af þvi
að hann veit að þar mælist hann
ekki einn við. En það ber hvort-
tveggja til, að afsakanirar eru ger-
samlega veigalausar, og að gengið
er alveg fram hjá aðalatriðinu.
Hr. M. P. rekur ástæðurnar sem
hafi knúð þá til þess að leggja út
í síldarkaupin.
Er það þá fyrst að stjórnin átti
kost á að kaupa alla brezku síld-
ina en hafnaði því boði. Hvers
vegna hafnaði hún því boði? Af
því að þá vissi enginn að síldveiði
myndi bregðast, en þá var gert ráð
fyrir að landssjóður keypti mjög
mikið af síldyfrá í sumar og ætl-
aði auðvitað að láta það af lienni
sem ekki yrði ílutt út, falt handa
bændum til skepnufóðurs. Og það
gátu orðið 50 þús. tunnur. Sljórn-
in vildi með öðrum orðum ekki
lála brezku síldina spilla fyrir að
sú sild seldist sem íslendingar
kynnu að veiða í sumar. Enda
var svo um hnútana búið aö
stjórnin gat selt þá sild mjög lágu
verði til skepnufóðurs. En ef síld-
veiði brj'gðist, gat stjórnin engu
að siður náð kaupuin á brezku
síidinni, eins og fram er komið.
Petta var þingmönnunam kunn-
ugt og þess vegna áttn þeir einmitt
ekki að jara að sletta sér /ram í rnál-
xð Sömu áslæðurnar sem ullu því,
að stjórn, landsverzluuarforstjórar
og bjargráðanefndir alþingis, slógu
því á frest að kaupa sildina af
Bretum, áttu og að lialda hverjum
einasta lieiðvirðum þingmanni frá
að gera það. Afskifti einstakra
þinginanna af málinu gátu aldrei
orðið til annars en ills.
Þeir gerðu það nú engu að síð-
ur og þá kemur hr. M. P. ineð þá
gullvægu afsökun, að ef þeir hefðu
ekki gert það þá hefði verið »mikil
hælla á því að bændur hefðu neyðst
til að sælta sig við ókjör út úr
neyð, ef lítil yrði síldveiði sumars-
ins«. Hér hefði því orðið að
hrökkva eða stökkva og svo hafi
þeir ráðist í þetta með hálfum
huga.
Það þarf bíræfni lil að segja
annað eins og þetta. Vilandi að
stjórnin gat — eins og fram er
komið — keypt síldina siðar, og hér
var því ekkr um hina allra rninstu
hættu að ræða. Og að leyfa sér að
gefa það í skyn að bændur liefðu orð-
ið að sæta ókjöruin annars, og setja
svo sjálfur verðið stórkostlega upp.
Nei, það voru einmitt þeir sjálfir
sem Iétu bændur sæta ókjörum,
neyddu þá ekki til þess að vísu,
en lokkuðu þá til þess, og er með
öllu óvíst hvor aðferðin er fegurri.
Þá kemur önnur afsökunin og er
hún sú að þeir félagar hafi orðið »að
leggja algerlega i hæltu fjárhags-
legt sjálfstæði okkar«. — Sú á-
stæða getur ekki verið vörn gegn
öðru en þvi, að þessvegna hafi
þeir orðið að græða, vegna áhætt-
unnar. Með þvi að bera þessa
ástæðu frani, játar hr. M. P. það
sjálfur, sem raunar allir vissu, að
hér var um gróðafyrirlæki að
ræða. En hver var svo áhættan?
Hr. M. P. getur þess ekki hvaða
tími leið frá því að kaupin voru
gerð og þangað til selt var. Marg-
ir eru þeirrar skoðunar, að hvor-
tveggja hafi farið frain mjög jafn-
Snemma, að þeir félagar haíi haft
síldina »á hendinnicc þangað til
þeir höfðu seit. Og kunnugt er það
af yfirlýsing br. Sig Runólfssonar,
að Borgfirðingar urðu að greiða
andvirðið fyrir fram. Og hvaða á-
hælta var að eiga hjá hreppsfélög-
unum og kaupfélögunmn nyrðra?
Áhæltu-afsökunin er algerlega
einskis virði, hversu oft sem hr.
M. P. vitnar í hana.
Þriðja afsökunin kemur að verð-
inu og bún er sú að þeir hali selt
síldina nódgrara en hega. Er gott
að veita því athygli hvað höfund-
urinn játar upp á sig, með því að
færa -fram þessa afsökun. Hann
kemur sem sé upp um sig, hvað
það var sem hann fór eftir, þegar
hann verðlagði síldina. Hann
hugsaði sem sé eklci um það
hvaða verði hann keypli síldina,
og þar af leiðandi átti að selja
hana fyrir, ef tiigangurinn yar að
forða bændum frá þeirri neyð að
sæta ókjöruin. Nei. Hann bar sam-
an fóðurgildi heys og síldar. Spyr
svo: Hvað kostar hey? Hvaða
verði er inér þá óhætt að selja
síldina?
Þar er hið rélta samband milli
g(-asbrestsins og síldarkaupa hr. M.
P. Hann veit að nú kostar hey
mikið. Það er nálega ófáanlegt.
Þess vegna er nú hægt að fá goLt
verð fyrir síld.
Með því að færa fram þessa af-
sökun — ódýrara en hey! —játar
hr. M. P. það því enn greinilegar
á sjálfan sig, að hann hefir verið
að fásl við gróðafyrirtæki af verra
tagi. Grundvallarhugsunin við verð-
lagninguna er þessi: hvað er hægt
að koma vörunni í hátt verð? Sést
það og greinilega af því hvað kaup-
endunum hefir orðið mismunandi
mikið ágengt að færa verðið niður.
Hr. M. P. neitar því heldur ekki
að liann hafi gert þetta í gróða-
skyni. Hann reynir einungis að
hrekja að það hafi verið gert »ein-
göngu í gróðaskynicc. Má hann
gjarnan reyna að þagga niður
samviskubitið með því, að reyna
að grafa upp einhverjar aðrar
hvatir en eigingirninnar, en það
þarf hann ekki að gera opinberlega.
Og svo kemur hann með ljórðu
og síðustu afsökunina og hún fer
langverst með hann, því að með
henni játar hann ósóinann upp á
•sig með lang augljósustum hætti.
Hann segir svo — og það má til
að prentast með skáletri — y>við
gerðum allaf ráð fyrir, ef síldin
reyndist góð og við gœlum losnað
við hana alla, að reyna að láta
héraðsbúa okkar á einhvern hátt
njóta þesstí. Og svo kemur frásag-
an um það að 160 af þessum síld-
arlunnum fóru í brimi á Blöndósi
og y>bgst eg við að við tökum þann
skell á okkur að meira eða minna
legti eftir þvi sem við getum! !
Mikil dæmalaus göfugmenska.
Eða sú djúpviska og göfugmenska
að leggja skatt á alla lil þess að
gela aumkast yfir þá sem kynnu
að verða fyrir tjóni — »eftir því
sem við getumcc.
— Það er ekki langt siðan að
töluverðu fé var stolið í Kaup-
mannahöfn og var þjófurinn ó-
kunnur. En svo vakti það athygli
manna að piltur einn, sem enginn
vissi von til að ætti fé, gaf til
ýmissa guðsþakkaslofnana, lölu-
verðar upphæðir, hvað ofan í ann-
að. Menn fóru að athuga þetla og
það komst upp að pilturinn hafði
stolið fénu. —
Þessi göfugmenska að ælla sér
að taka að sér skellinn, »að meira
eða minna leyti eftir því sem við
getumcc — knúðir til að gera eitt-
hvað af sárgrömuin almenningi,
er nákvæmlega sama játning og
manngarmurinn gerði i Kaup-
mannahöfn. Það er verið að reyna
að friða eigin samvisku, með því
að kaupa syndakvittunarhréf —
það er verið að slá ryki í augu
almennings með gulisandi.
Slíkur kattarþvotlur og »yfirskyn
guðliræðslunnarcc mælist hvervetna
illa fyrir. Að þingmaður skuli leyfa
sér að bjóða upp á slíkt og láta
mikið yfir, er lilægilegt og sorglegt
í senn.
En fyrir málslað Tímans í þessu
síldarmáli er þessi játning þing-
mannsins mikils virði.
— Eitt gat lir. M. P. lirakið af
því sem Tíminn sagði — einungis
eilt. Tíminn talaði um að síldin