Tíminn - 18.01.1919, Blaðsíða 1

TÍMINN
að minsta kosli 80
blöð á ári, kosiar 5
krónur árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
land i Laufási simi 91.
III. ár.
Reykjavífe, 18. janúar 1919.
Horfur.
Friðarfundurinn i Versölum á
uð byrja í vor sem kemur, Hann
á að sníða heiminum stakkinn
öldina sem er að líða, og ef til
vill lengur. Ákvarðanir hans verða
geysilega þýðingamiklar fyrir allar
siðaðar þjóðir.
Deilan milli fámennistjórnarinn-
ar í Miðevrópu og lýðstjórnarþjóð-
anna vestrænu endar þannig, að
vesturlönd og þeirra hugsjónir
sigra. f*að eilt út af fyrir sig^er
mikill ávinningur öllum heimi,
því að svo gölluð sem drotnun
Frakka og Engilsaxa kann að verða,
þá hefði þó hin prússneska kúg-
un orðið mörgum sinnum þung-
bærari.
En innan vébanda hinna sigr-
andi þjóða eru ekki allir á einu
máli sem varla er við að búast.
Gætir þar einkum tveggja höfuð-
strauma. Annars vegar eru menn
sem vilja fylgja fast eftir sigrinum,
láta óvinina finna í orði og verki,
að þeir hafi orðið undir. Hægri-
menn, eða ''auðvaldsflokkarnir, í
Frakklandi, Bretlandi og Banda-
ríkjunum hallast á þessa sveif. —
þeim er ósárt, þótt þýzkur iðnað-
ur verði ekki undir eins tilbúinn
að hefja samkepni eftir stríðið. —
Þessi ílokkur manna stendur hálf-
ur í því sem er að skapast. Gagn-
stætt hægrimönnunum standa hin-
ir frjálslyndu friðarmenn. Þeir horfa
fram í tímann, sjá hylla undir var-
anlegan frið, gerðardóma, afvopn-
un og ótakmarkað mentunarfrelsi.
Ef til vill töfrar framtíðin þá, svo
að þeir gá eigi sem skyldi að stór-
grýtinu sem liggur við fætur þeirra.
Langmestur og glæsilegastur af
hugsjónamönnum Bandamanna er
Wilson forseti. Honum fylgja að
málum vinstri menn í Bandarikj-
unum. Enginn efi er á þvi að Wil-
son mun láta sér vel farast við
hinar sigruðu þjóðir, það sem hann
nær til. í því er og fullkomið sam-
ræmi, að fara í stríðið til að bjarga
lýðfrelsi heimsins, og nota síðan
sigurinn til að vinna ný lönd í
heimi hugsjóna og drengilegra
skifta þjóða milli.
En því miður er óvist hvort
iðnaðar-burgeisarnir eða hugsjóna-
mennirnir mega sín meira á frið-
arfundinum. Skömmu eftir að
vopnahlé var samið beið flokkur
Wilsons töluverðan ósigur við kosn-
ingar í Bandaríkjunum. Á Eng-
landi unnu íhaldsmenn og þeirra
manna menn fullkominn sigur við
allsherjar-kosningarnar í des. Á
Frakklandi þykir Clemenceau nú
mestur maður, og mun hann held-
ur harðleikinn við óvini sina, þó
að víða kenni í ræðum hans mik-
illar frelsisástar og bjartra fram-
tíðardrauma.
En þegar til úrslitanna kemur í
vor þá mun það sannast, að fram-
tiðarþýðing friðarfundarins verður
að mjög miklu leyti undir því
komin, hvort Wilson og skoðana-
bræður hans ráða þar miklu eða
Iitlu.
Miljónaskattur.
Skrá um eigna og atvinnutekjur
í Reykjavík árið 1917 liggur nú
frammi til ílits og gæti gefið til-
efni til margra hugleiðinga. Skal
hér einungis gripið niður í eitt
atriði.
Átta heildsalar eru samtals taldir
að hafa í tekjur á þessu eina ári
meira en eina miljón feróna.
Tnttugu og fimm smákaupmenn
eru einnig samtals taldir að hafa i
tekjur meira en eina niiljón króna.
Langflestar upphæðirnar eru
ekki gefnar upp af hlutaðeigend-
um, heldur áætlaðar af skattanefnd
og mun víst, mega ganga út frá
að þær séu a. m. k. ekki of háar.
Sfeattinn, sem Reykvíkingar —
og landsmenn allir að nofefern leyti
— hafa orðið að borga milii.
liðnnnm & þessu eina ári, mnn
mega áætla í allra nsinsta lagi
þrjár miljónir króna.
Það er nálega tíu sinnum slærri
upphæð, en veitt var á fjárlögum
Iiðins árs til kenslumála.
Það er fimtán sinnum stærri
upphæð en veitt er til vegabóta á
sama ári.
Það er tíu sinnum stærri upp-
hæð en veilt er til heilbrigðismála
a saina ári.
Séu Reykvíkingar taldir 15 þús.
og sfeattnrinn af þeim einnm tvær
miljónir, þá er það 13S — eitt
hnndrað þrjátíu og þriggja —
feróna sfeattnr á nef.
Og þennan skatt hafa Reykvík-
ingar greitt möglunarlítið.
Hefði þessi verzlun farið um
hendur allsherjar samvinnnfélags,
væri almenningnr, viðskiftamenn
kaupmannanna,þrem rniljón króna
ríkari.
Og þetta er einungis á einu ein-
asta ári.
Það verður aldrei tölum talið
hversu óumræðilega mikla þýð-
ingu það hefði haft, hefðu þessar
þrjár miljónir orðið éign almenn-
ings í stað þess að safnast á ör-
fáar hendur. Og að hugsa til þess
að með öðru er bein afleiðing
þessa skipulags á verzluninni sú,
að landssjóður og bæjarsjóður
verða að verja stórfé í dýrtíðar-
ráðstafanir og fátækrastyrk.
Þessar þrjár miljónir er stór
hluti dýrtíðarinnar.
En með Vísi og ísafold í broddi
fylkingar, kennir fáfróður almenn-
ur landsverzluninni, bjargráða- og
varnarfyrirtækinu, um alla dýr-
tíðina. —
Styrjaldarástandið veldur þessum
geypigróða. Það er hið síhækkandi
verð á vörum. Hér er um stríðs-
gróða að ræða. Og hann getur
ekki verið að öllu leyti eðlilegur,
mikið af honum hlýtur að stafa
at alóþarfri verðuppfærslu á fyrir-
liggjandi vörum og sumt af keðju-
sölu.
Það hefir verið aðalverkefni er-
lendra fjármálastjórna, að ná nokkru
af stríðsgróðanum í ríkissjóð bæði
með mjög háum tekjuskatti og í
annan stað með óheyrilega háum
sektum við óhæfilegri verðfram-
færslu og keðjusölu.
Neyðin rak fjármálasljórnina ís-
lenzku lil þess að gera dálítið að
hinu fyrra. Tekjuskattslögin frá
síðasta þingi enn betra en ekkert,
þótt langt sé'frá að viðunandi sé
og á þingið meiri sök á þvi en
stjórnin.
Siðara atriðið hefir stjórnin ger-
samlega vanrækt, hér hefir alt
haldist uppi af því tagi, verið lát-
ið sitja við óbeinu varnirnar. Það
þykir ekki hlýða í islenzku stjórn-
arfari að stugga við þeim sem
duglegir eru að græða peninga, á
hvern hátt sem það er gert.
SatngSsguvanirxði
$ort|firðm;a.
Sími, járnbrautir, góðir akfærir
vegir á landi, hraðskreið, ábyggi-
leg fólks og flutningaskip á sjó,
flugvélar í lofti eru nú talin að
vera helztu samgóngatæki ment-
aðra þjóða. Hvert sem litið er, og
verksvit er í heiðri haft, eða sé
um einhverjar verulegar fram-
kvæmdir og framleiðslu að ræða,
telja allir siðaðir menn fyrstu og
sjálfsögðustu nauðsynina að koma
heppilega fyrir þessum höfuðmenn-
ingartœkjnm, samgöngufærunum.
Hvað höfum við Borgfirðingar
af þessum ómissandi framfaratækj-
um að segja?
Innanhéraðs.
Frá höfuð kauptúni okkar Borg-
firðinga liggur sæmileg akbraut
4. blað.
upp frá kaupstaðnum, skiftist við
Borg, Iiggur önnur álman vestur
Mýrar, en hin liggur upp Borgar-
hrepp og Stafholtstungur og beygir
yfir Kláffossbrú, sem nú er orðin
skjálfandi skelfing héraðsbúa, —
suður og austur í Reykholtsdal.
Þessi braut er nú meginslagæð
héraðsins og til mikilla bóta, en
svo hún fæði hina einstöku hluta
þess sem bezt, vantar enn þá til-
finnanlega hliðarálmur. Ein liggur
þó frá Kláffossbrú upp að Norð-
tungurétt, og önnur er byrjuð, þó
hægt fari, frá Svignaskarði og
stefnir upp í Norðurárdal.
Þessar vegabætur eru nú allar
vestan og norðan Hvitár. Austan
árinnar, eða í Borgarfjarðarsýslu
er menningin slík, að þar er varla
fært menskum mönnum bæja á
milli. Samskot hafa verið hafin
allmyndarleg, manna og hreppa á
milli, til þess að reyna að bæta
ögn úr þessu. Hugmyndin *er að
leggja veg frá Borgarnesbrautinni
frá Gufuá um Ferjukot, brú þar
yfir Hvítá og þaðan upp að Norð-
lingavaði við Grimsá, og er þá
komið á gamla Akranespóstvegjnn.
Með tiltölulega litlum kostnaði
mætli svo gera akfæran veg upp í
Reykholtsdal og sameinast þar
brautinni.
Lunddælir fá akfæran veg eftir
Grímsá á vetrum, og Skorrdælir
ættu að ná vatninu og flytja eftir
þvi.
Út á við.
Sima hötum við fengið, sumir
hverjir og er það gott og blessað.
Þó er ánægjan og gagnið sem við
höfum af honum stundum lítið,
því þar eru venjulega tíu fyrir
einn sem að vilja komast, og cr
betra að hafa ekki mikið annríki,
eða að vera óþolinmóður.
Hefðum við þó aðrar samgöng-
ur í samræmi við simann, mundi
hann notast miklu betur, því sann-
ast að segja er siminn nú aðallega
handa »kjaftakindum«, þar sem
öll veruleg viðskifti og framleiðsla
er stórlömuð af ónógum flutninga-
tækjum.
Undanfarin ár fór »Ingólfur«
á milli Borgarness og Reykjavíkur.
Hafði hann ferðaáætlun og lands-
sjóðsstyrk. Allir muna Ingólf og
líðan sína á honum, smáskip, en
þó sæmilega traust, að því er
virtist, þar sem hrúgað var saman
fólki og farangri, oft fram úr hófi,
til þess að reyna að fullnægja
flutningaþörfinni. Hefi eg aldrei
séð aðra eins ruslaskrínu, ekki
einu sinni á Sigeunasamkundum.
Þetta *smáskip var, eins og eðli-
legt er, alls ekki i misjafnt veður