Tíminn - 21.02.1919, Blaðsíða 1

TiMim
■<að minsía kosli 80
blöð á ári, koslar 5
krónur árgangurinn.
III. ár.
æ
Roykjavík, 21. febrúar 1919.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum nær og fjær, að bróðir
minn Edvard Runólfsson andaðist f Glasgow 18. þ. m. úr inflúensu.
Borgarnesi 20. febr. 1919. Sig. B. Runólfsson.
Gamlai* ^yndir.
Hrun þýska keisaradæmisins er
afleiðingaríkur viðburður. Mikill
hluti af æfistarfi Bismarcks hrynur
þar til grunna. Enginn getur sagt
hve lengi þýska' þjóðin býr að
hörmungum stríðsins og ósigursins.
Fyrirsjáanlegt að langvinnar innan-
iandsóeyrðir og mikil fjárlát til
annara þjóða muni fyrst um sinn
verða uppskera sú, sem styrjöldin
færir þýsku þjóðinni. Ekki má
samt gleyma því að ófriðurinn
hefur fært Þjóðverjum eina réttar-
bót. í*eir hafa losnað við hina arf-
gengu og harðdrægu höfðingja-
stjórn, sem orðin var í ósamræmi
við lýðfrelsiskröfur samtíðarinnar.
Og þeir eru líklegir til að geta
haldið helsta hnossinu, sem sigur-
viiíningar Bismarcks lögðu þeim i
skaut: ríkiseiningunni þýsku. Jafn-
"vel að bælt verði úr skák, þar
sem austurrískir Þjóðverjar geta nú
sameinast kynbræðrum sínum í
norðurátt.
Vafalaust verða þeir menn margir
í hlútlausum löndum, sem unnað
hefðu þýsku þjóðinni meira gengis
á komandi árutn, heldur en líklegt
er að náin framtið geymi í skauti
sínu. En þá má heldur ekki gleyma
þvi, að -j'firstandandi raunir eru að
uokkru leyti gömul syndagjöld.
Fyrir hálfri annari öld var Prússa-
Jkonungur einn at helstu hvata-
aiönnum þess að svifta Pólverja
fornu frelsi. Og einni öld síðar
hrifsaði Bismarck dönsk og frönsk
héruð undir þýslcu þjóðina. Með-
ferðin á þessum undirokuðu þjóð-
um hefir verið grimmileg. Sýnis-
born af því er það, að á síðustu
árum hafa Prússar eytt 550 milj.
marka til að kaupa pólskar jarð-
eignir handa Þjóðverjum. Miskunn-
arlausri hörku hefir verið beitt til
að framkvæma þessi Jandbrigði.
Og hinir erlendu undirokuðu þjóð-
flokkar hafa einkis óskað fremur
en þess, sem nú er fram komið,
að herveldi Þýskalands yrði brotið
á bak aftur. Það var þeirra eina
frelsisvon og nú er hún að rætast.
Ósjálfrátt kemur manni nú í hug
við slríðslokin, að landrán Þjóð-
verja, forn og ný, hafi átt mikinn
þátt i styrjöldinni 0g þeim geig,
sem sigurvonir Þýskalands vöktu í
hugum manna út um allan heim.
Þess vegna varð óvir.aflokkurinn
svo stór og máttugur. Og þess vegna
gafst þýska þjóðin upp, þegar sýni-
*eSt var að herinn gat ekki unnið
fnllnaðar sigur. Hún vildi vitan-
ekki tapa leiknum. En hún
trúði ekki á máistað sinn, svo að
valdhöfunnm væri unt að leiða
hana til að berjast til síðasta manns.
Fleiri þjóðir hafa landrán á sam-
viskunni, en Þjóðverjar. Bretar
munu ekki fullbúnir að gjalda fyrir
syndir feðranna á írlandi. Nú eru
margra alda yfirsjónir i skiftum
Breta við íra að bitna á afkom-
endum sigurvegara, sem misbeittu
valdi sínu. Ranglætið hefnir sín
fyr eða síðar.
Og hafi Þjóðverjum nú hefnst
fyrir það að hinn mikli járnkansl-
ari fór of langt, framdi rán og
gripdeildir, er hann var að reisa
úr rústum þjóðarhofið þýska, þá
mega þeir, sem nú hrósa si’gri,
gæta sín, að falla hvergi í sömu
fordæminguna. Ef varanlegur friður
á að verða þjóða milli, þá þarf
einhver að byrja að fyrirgefa.
frá brxðraþjóíinni.
Eftir alt það rask og sturlun
sem orðið hefir á atvinnuvegum
og viðskiftum síðustu árin leikur
mikill vafi á i mörgum greinum,
hvort nú sæki í hið fyrra horf, eða
kröfur hins nýja tíma séu svo frá-
brugðnar hinum fyrri staðháttum
að atvinnuvegir og viðskifti verði
að gerbreytast.
Siðan ílutningar heftust frá
Ameríku til Danmerkur og lítið
sem ekkert af kjarnfóðri komst
leiðar sinnar frá Vesturheimi til
Norðurlanda, og erfitt var um
flulninga yfir Norðursjóinn til
Bretlands hefir smjör- og flesk-
flutningur frá Danmörku lagst nið-
ur að mestu.
Fullyrt er að neyð hafi kent
Bretanum að nota smjörlíki í stað
danska smjörsins nafnkunna, og
tvísýnt sé hvort þeir vilji fleskið
er til kemur, því þeir kjósi heldur
að kaupa kjöt frá Bandainönnum
sínum í Ástraliu og Ameríku, því
nú sé orðið svo auðvelt að flytja
það langar leiðir án þess að nýja
bragðið og smekkurinn fari af því.
Búnaðarfrömuðir Danmerkur
hugsa þvi mikið um hvaða bún-
aðarafurðir þeir eigi að framleiða
næstu árin ef breskri markaðurinn
bregst. Helsta nýingin sem er uppi
á teningnum er að gera þurmjólk.
í miðevrópu allri og fleiri ófriður-
löndum hefir búpeningi fækkað
rnjög og er mjólkureklan mjög til-
finnanleg. Hefir danskur maður
Jonas Nielsen að nafni fundið nýja
aðferð til þess að gera mjólkur-
duft, og er talið að þurmjólk hans
jafnist alveg á við nýja mjólk.
Líkur eru til þess að bændur geti
fengið mun meira fyrir mjólkur-
pottinn til þurmjólkar en áður
fékst fyrir smjör og svín og kost-
ur að losna við þau ef markaður-
inn skyldi bregðast. (Undanrenn-
ingin var mestmegnis notuð handa
svínum eins og kunnugt er.)
Enginn vafi er á að við hér
heima ættum að veita því athygli
hvað gerist á þessu sviði, því það
væri okkur ef til vill hentugra að
framleiða þurmjólk til útflutnings
og handa kaupstöðunum heldur
en smjör, þegar stærri ræktunar-
fyrirtæki komast á og kúabúin
aukast og íjölga.
Eða væri það úr vegi að skipa
nefnd manna nú á næstinni til
þess að athuga framtíðbrhag land-
búnaðarins. Þó nefnd sú gæti ekki
í fljótu bragði afmarkað nýjar leið-
ir gæti hún orðið til þess að mörg
þau mál kæmust á hreyfingu sem
Jakob Háifdánarson.
Nýlega barst dánarfregn þessa
manns og var birt i »Tímanum«
þegar í staö. Hann dó 30. f. m.
83 ára gamall, fæddur 5. febr. 1836.
Nafn Jakobs hefir verið lands-
kunnugt og verður þó eigi
síður hér eftir, af því, að hann er
fyrsti og helsti frömuður kaupfé-
lagsskaparins hér á landi. Sú
hreyfing er þegar orðin svo mátlug
og þýðingarmikil, og Jakob svo
mikið við hana riðinn, að hún
hlýtur að halda uppi nafni lians.
Kauptélag Þingeyipga er fyrsta og
elsta félagið hér á landi sem tekið
hefir upp reglulega samvinnu-versl-
un, eins og flestum er kunnugt,
og er Jakob helsti stofnandi þess
og fyrsti framkvæmdastjóri. Nán-
ustu tildrög félagsins voru þessi:
Fyrst og fremst nokkur samtök í
verslunarefnum í Mývatnssveit ár-
in 1879 til 1881. Voru það einkum
ungir menn og einhleypir; en Ja-
kob, sem þá var roskinn og ráð-
AFGREIDSU
i Regkjavik Laugaveg
Í8, slmi 286, át um
land íLaufási simi 91.
12. blað.
dauft hefir verið yfir, og það ein-
mitt núna þegar allar nágranna-
þjóðir búast f óða önn til þess að
fullnægja kröfum hinna nýju tíma
— framleiða mat og flytja á mark-
aðinn handa hungruðum og afl-
vana þjóðum álfunnar.
jsleniingsjélagil nýja.
Eins og öllum er kunnugt hafa
komið fyrir nokkur þau atvik ný-
lega, sem mikil hætta var á að
spiltu milli Austur- og Vestur-
íslendinga. Sökin er þar mest okkar
megin. Frændurnir vestra hafa við
fjöl-mörg tækifæri sýnt ræktarsemi
sína til ættlandsins, ekki síst við
stofnun Eimskipafélagsins. Þá lá
okkur mikið á og þeir hlupu undir
baggann skjótt og drengilega. En
hver voru svo launin? Allir þekkja
þau nú. Þegar félagið er bersýni-
lega orðið gróðafyrirtæki reyna
nokkrit voldugir peningamenn hér
á landi að sparka Vestur-íslend-
ingum út úr félaginu. Tveir menn
úr stjórn félagsins hafa játað það,
og ekki treyst sér til að færa fram
neinar varnir. En vitanlega voru
og eru miklu fleiri sekir.
Og enn bætist við nýr þáttur.
Helsta málgagn Fáfnis-manna ræðst
beinlínis á Vestur-íslendinga nú
-----------^
inn bóndi þar í sveitinni (á Gríms-
slöðum) sló sér strax í hópinn og
varð lífið og sálin í þessari hreyf-
ingu. Svipuð samtök komu og upp
þessi árin i Helgastaðahreppi. Þá
gekst og Jakob einkum fyrir því,
að um miðbik Þingeyjarsýslu voru
gerð samtök 1881 um sauðasölu
til Slimons, og þótthþað hagkvæm-
ara bændum þar, að þeir veldu
sér sjálfir millilið til sauðasölunn-
ar, en- að Gránufélagsverslunin á
Oddeyri hefði hana, eins og við-
gengist hafði um nokkur ár á
undan, því sú verslun skilaði eigi
sauðaverðinu í peningum að öllu
leyti, heldur visaði á sumt í vöru-
úttekt á Oddeyri, þótti sú verslun
þá lítt frábrugðin orðin verslunum
kaupmanna, og þar að auki erfið
tilsóknar fyrir marga Þingeyinga.
Var Jakob nú kjörinn milligöngu-
maður við söluna, og hafði víst
engin laun fyrir mikið starf og
stapp.
Þannig var Jakob manna mest
riðinn við tildrögin og sá sem
mest lagði á sig í þeim, og var
það engin smáræðis fyrirhöfn sem