Tíminn - 25.03.1919, Blaðsíða 1
TÍMINN
*ð minsta kosti 80
blðð á ári, kostar 5
krónar árgangurinn.
AFGREIDSLA
i Regkjavik Laagaoeg
18, simi 286, út am
land i Laafási simi 91.
III. ár.
Reykjavík, 25. iuars 1919.
6y8mga-ofs5knir.
Gyðingar eru ærið óvinsælir,
einkum í Austurlöndum, þar sem
þeir bafa verslun og fjármál að
rniklu leyti í sinum höndum, og
þykja hversdagslega ærið harð-
Seiknir í skiftum við aðra landsbúa.
Er þetta ástæðan til þess, að alt af
öðru hvoru blossa upp Gyðinga-
ofsóknir í ýmsum löndutn. t*ó hefir
sjaldan kveðið meir að því en nú,
einkum i Póllandi. Er hryllilegt
til þess að vita, hve grimmilega
Gyðingar eru leiknir þar. Ofsókn-
irnar byrjuðu utn miðjan nóvem-
ber, þegar keisarahrunið skall á,
og hafa haldist við látlaust síðan.
— Pegar hersveitir Austurrfkis-
raanna hurfu úr Galisiu söfnuðust
bændur og borgarar hópum saman
að búðum og íbúðarhúsum Gyð-
inga, brutust inn og rændu hverju
því sem hönd festi á. Konur og
börn hjálpuðu til, báru út úr hús-
ttnum, þegar búið var að binda
®ða drepa eigendurna, alt sem íé-
raætt var, hlóðu því á vagna,
meðan karlmennirnir slóðu í bar-
dögum og brennuförum; Gyðingar
báðu pólska þjóðvörðinn hjálpar,
®n hann sinti þvi ekki, heldur
snerist í lið með ránsmönnunum.
Pá reyndu Gyðingar að mynda
varðsveit sjálfir, en er til kom,
bannaði pólska bráðabirgðastjórn-
in öll varnarsamtök Gyðinga. —
Ekki var þeim heldur leyft að
ganga í þjóðvörðinn. Mátti segja,
að þeim væru allar bjargir bann-
aðar. Þeir áltu að vera auðunnin
bráð. Taiið er að ofsóknir og blóð-
foöð hafi átt sér stað i raeira en
100 borgum og þorpum. Pegar
búið var að ræna hús og búðir
Gyðinga og vanhelga guðshús þeirra,
lögðu hermanna-foringjamir á þá
þung fjárgjöld. í einni borg áttu
Gyðingar að greiða 20 miljónir
kióna innan þriggja daga, ella sæta
afar-kostum. I öðru þorpi söfnuðu
foermennirnir hér um bil hundrað
konum á öllum aldri, og ráku þær
berfættar í miklu frosti til annarar
borgar. Á leiðinni þreif einn af
varðmönnunum margsinnis kúlu-
foyssu og kastaði út í fljótið. —.
Siðan var einhverri stúlkunni skipað
að vaða út i ána og sækja byssuna.
Leikurinn til þess gerður, að gera
fangana gegnvota, svo að þeir liðu
sem mest af kuldanum. Á einum
stað voru allir Gyðingar, sem báðu
um vegabréf, teknir og húðstrýktir.
Á sumum húsum var skrifað utan
á veggina: »Hér býr Pólverji« eða
»hér býr kaþólskur maður«. Slík
áletran átti að vernda móti of-
sóknunum. Þegar Pólverjar höfðu
náð virki nokkru í landinu, sögðu
þeir, að Gyðingar hefðu helt heitu
vatni á bersveitir þeirra. Pað átti
að vera nægileg ástæða til ofsókna.
Gamlir menn voru teknir og höf-
uðin nauðrökuð. Kaðlar voru festir
urn háls annara og þeim hótað
hengingu, nerna þeir framseldu
dætur sínar. — I einu þorpi var
öllum Gyðingum á aldrinum frá
12—72 ára fylkt á strætum úti og
hótað, að 10. hver af þeim skyldi
vera skotinn og presturinn fyrstur.
Peirri hegningu var þó breytt svo,
að húðstrýkja átti allan hópinn,
1132 að tölu. Hlaut hver þeirra
25 — 35 vandarhögg. Tveir Gyðingar
brugðu sér til næsta þorps, að
kaupa kartöflur. Peir voru gripnir,
hýddir 25 högg hver og urðu að
greiða 3 krónur fyrir höggið. —
Stundum heimtaði böðutlinn, að
fangarnir segðu: »Eg þakka, herral«
við hverl högg, sera þeir voru barðir.
Fjórir auðmenn voru keyptir út
úr píslunum fyrir ærið fé. En áður
en þeim var slept, létu Pólverjar
raka hálft skeggið af hverjum þeirra
og misþyrma með höggum. —
Margt fleira mætti segja af grimd-
aræði Pólverja, en þessi dæmi
nægja til að sýna, að fleira mun
við þurfa en stjórnmála-sjálfstæði
til þess, að skaplegt líf geti orðið
í Póllandi.
Ilærri kröfur.
öndvegis höldur á Vesturlandi
ritar ritstjóra Timans meðal annars
á þessa leið:
»Alment má segja að við Is-
lendingar erum stjórnarfarslega
óþroskaðir. Málsbót er nokkur.
Stutt síðan við fengum stjórnina
í eigin hendur. En sú málsbót
hefir ekki altaf gildi. Við verðum
að taka okkur fram. Meinið er,
hvað skipun i þingsætin snertir,
að við erum óforsvaranlega
skilningslausir um að velja menn
i þau. Vandaða menn og hygna.
Eg gerði eitt sinn fyrirspurn til
þingmannsefnis, sem eg heyrði
að myndi ætla að bjóða sig
fram, hver ábugamál hans væru.
Fékk það svar með eigin hendi,
að lianu hefði engin áhugamál.
»Hann vonaðist til að geta samt
sem áður orðið með timanum
meðal þingmaður«.(!) Prátt fyrir
nokkur þingár mun hann ekki
teljastmeðal þingmaður. Þvi mið-
ur munu fleiri þingsæti þannig
skipuðd.
Pað sjá allir að hér er gripið á
kýlinu og að rétt er sagt um or-
sökina, sem er sú að við íslend-
ingar erum stjórnarfarslega óþrosk-
aðir. Og það verður að segjast að
frumorsökin til þess að við eigum
illa skipað þing og að sljórnarfarið
er festulaust er sú, að kjósendurnir
eru stjórnarfarslega óþroskaðir.
Hver er sinnar gæfu smiður. Kjós-
endurnir skapa sér þing og stjórn.
Pað sjá allir að það er óhæfi-
iegt að þingmaður eigi engin á-
hugamál. En hitt er í rauninni
alveg það sama, að kjósandi sé
áhugalaus um landsmál.
Pað er skylda allra kjósenda að
taka afstöðu til helstu niála sem
eru á döfinni hjá þjóðinni. Pjóðin
á heimting á því að hann geri
það. Það er jafn mikil vanræksla
að vera áhugalaus í stjórnmálum
og að vera latur að bjarga sér.
Það var afsökun meðan utan-
rikismálin voru efst á blaði. Pau
voru þannig vaxin að allur þorri
manna hafði ekki fuilan skilning
á þeim. Áhugaleysi manna á al-
mennum málum getur stafað að
nokkru af þessu. Nú skipa þau
mál ekki lengur öndvegið. í sæt-
inu sitja nú þau mál sem allir
geta skilið og alla varða beinlinis:
fræðslumál, atvinnumál, verslunar-
mál, skattamál o. s. frv.
Áhugalausir þingmenn mega ekki
koma aftur á þing. Þeir menn eiga
ekki einu sinni skilið að vera
kjósendur.
Áhugalausir þingmenn komast
ekki á þing ef kjósendurnir hafa
áhuga, et þeir velja og hafna með
tilliti mála og framkomu þing-
mannsins, og hann veit það að
hann hefir altaf hitann í haldinu.
Önnur afleiðing hins pólitiska
þroskaleysis eru þeir þingmenn-
irnir sem nota áfstöðu sína til þess
að græða fé. Peir eru vitanlega
enn foættulegri en áhugalausu þing-
mennirnir.
Alkunnugt er um þingmanninn
sem hóf göngu sína með þvi
að láta bjóða í sig, að gefa kost
á sér til samvinnu við hvern þing-
flokkinn sem var, auðvitað gegn
einhverju i aðra hönd. Er sist að
furða þóttslíkur þingmaður verði til
þess áfram að nota afstöðu sina
til þess að græða fé.
Það er engu öðru kenna en
pólitisku þroskaleysi að slíkir menn
komast á þing, eða a. m. k. að
þeir fá að sitja þar nema eilt kjör-
tímabil.
Kjósendurnir gera ekki nógu
háar kröfur. Þeir eru ekki nógu
þunghentir á siíkum mönnum. Peir
geta verið nýtir menn i verkahring
sinum heima fýrir, þótt skaðræðis-
20. blað.
menn séu á þingi. Það er þjóðar-
nauðsyn að marka slikum mönn-
um bás, einangra þá heima fyrir.
Kjósendurnir hafa það í hendi
sinni að gera kröfurnar og sjá um
að þeim sé fylgt.
En til þess að það verði þarf
hver maður að gera skyldu sína.
Kjósendur í hverju kjördæmi þurfa
að bindast samtökum um að kjósa
þá sem ekki svíkja þá, þegar þang-
að er komið, menn sem eiga eitt-
hvað erindi þangað, annað en að
skara eld að sinni köku, samstæða
menn sem taka fulla ábyrgð á
stjórn landsins — menn sem hafa
bæði hæfileika og vilja til þess að
gera landi sínu gagn.
Lýðfrelsið hefir sigrað í heim-
inum. Um allan heim týgja ménn
sig nú til þess, að færa sér það í
nyt til þess að geta leyst af hendi
hin miklu verkefni sem fyrir liggja.
Um allan heim ganga kjósendurn-
ir saman i flokka á nýjum grund-
velli, til þess að stjórn landsins
fari svo úr hendi sem þeir vilja,
til þess að þeir verði ekki lengur
að leiksoppi fárra manna sem
»spekúlera« i lýðhylli, til þess að
geta komið ár sinni vel fyrir borð.
Um allan heim finna hinir frjálsu
borgarar til ábyrgðarinnar sem á
þeim hvílir um að stjórna sér vel
sjálfir.
Stríðið hefir flýtt geysilega fyrir
hinu pólitiska uppeldi, opnað augu
manna fyrir þvi, að það er skylda
allra að taka þátt í landsmálum.
Ábyrgðartilfinningin er líka að
vakna á okkar landi. Menn ætla
sér að vanda meira til næstu
kosninga en áður hefir verið gert.
Menn munu gera hærri kröfur
til þingmannanna: Engan áhuga-
lausan mann inn á þing. Engan
mann inn á þing sem gerir sér þá
stöðu að féþúfu. Engan mann inn
á þing sem ekki leggur það skýrt
á borðið hversvegna hann vill
komast inn á þing. Og út með
hann aftur þegar i stað, ef hann
bregst stefnu sinni. Engan mann
inn á þing frá þeim flokkum sem
enga ákveðna stefnu leggja fram
fyrir þjóðina, sem vilja aka segl-
um eftir vindi. Samstæða, vandaða,
hæfileikamenn inn á þing, sem séu
nógu margir til að geta stutt stefnu-
fasta og örugga landsstjórn, sem
hrindi í framkvæmd þeim málum
sem krefjast úrlausnar og tekur
ábyrgð á að þjóðarbúið standi
með blóma.
En undirstaða alls er pólitiskur
þroski kjósendanna.