Tíminn - 29.01.1927, Blaðsíða 2

18
TIMINN

’WBmW!
1
i

►

i
►
►
►
C I T R 0 É N vöru- og fólks-flutningabifreiðarnar eru
sraíðaðar sérstaklega með þarfir bænda fyrir augum. Að
útliti til eru bifreiðar þessar eins og venjulegar fólksflutn-
ingabifreiðar, en á nokkrum mínútum má taka aftursætið
bur't og bifreiðin er þá hentug vöruflutningabifreið með
400 kílóa burðarmagni.
C I T R 0 É N bifreiðarnar eru ótrúlega ódýrar í rekstri,
eyða aðeins 8 til 10 lítrum af bensíni á hverjum 100 kíló-
metrum og skatturinn er ekki nema kr. 88,00 á ári. Allar
frekari upplýsingar fást hjá umboðsmönnum verksmiðjunnar

Sambandi ísl. samvinnufélaga.

4

Frá útlöndum.
Snemma í þessum mánuði kom
upp eldur 1 kvikmyndaleikhúsi í
Montreal í Canada. Um 1200 gest-
ir voru í húsinu, mest böm. Eld-
urinn varð engum að bana, en svo
mikill ótti og æsing greip fólkið,
að ekki varð við neitt ráðið. All-
ir þyrptust að útgöngudyrunum
og þar urðu þregslin svo mikil að
fjöldi tróðst undir. Týndu 77 lífi,
flest af því voru böm.
— Nýlega dó áttræð kona rúss-
nesk úr hungri suður í Búkarest
í Rúmeníu. Hún mátti muna
tvenna tímana, því að hún var
ekkja manns sem áram saman var
dómsmálaráðherra hjá Alexander
Rússakeisara.
— Utanríkisráðherra Pólverja,
Zaleski, flutti nýlega ræðu og vék
að sambúðinni við Þýskaland.
Hann mælti meðal annars á
þessa leið: Eg tel mig hafa rétt
til að tala af hálfu póslku þjóð-
arinnar er eg segi, að við ósk-
um þess í einlægni að sambúðin
sé góð við nágrannann að vest-
an. En þýsku stjómmálamönnun-
um skjátlast harla mjög, ef þeir
halda, að Pólland vilji í þessu
skyni gjalda það gjald sem þeir
óska eftir. Pólland mun aldrei og
ekki undir neinum kringumstæð-
um ljá samþykki sitt til að breyta
aftur landamærunum og pólska
þjóðin mun aldrei framar láta
aftur af hendi þveíhandar-
breidd af landi sínu. Pólland mun
ekki aftur gjöra það glappa-
skot sem það gjörði fyrir ára-
tugum síðan, og það mun aldrei
framar þola þá rangsleitni, sem
því var eitt sinn sýnd.
— Eins og áður hefir verið
getið hér í blaðinu unnu frjáls-
lyndu flokkamir allmikið á við
öldungadeildar-kosningamar ný-
afstöðnu á Frakklandi. Meðal
þeirra sem ekki náðu endurkosn-
ingu var Millerand og mun það
vera einsdæmi á Frakklandi að
fyrverandi forseti og forsætisráð-
herra falli við kosningar.
— Þýskum og dönskum lækn-
um hefir tekist,, með sérstökum
aðferðum, að lækna algjörlega
krabbamein í músum. Tilraunim-
ar hafa verið framkvæmdar á
einhverri frægustu læknastofnun
Þýskalands, alls 500, og hafi þær
allar borið árangur. Fregnin um
þetta hefir vakið geysilega mikla
eftirtekt og ala margir von í
brjósti um að þetta muni leiða af
sér miklar framfarir um lækning
krabbameins í mönnum.
— Coolidge Bandaríkjaforseti
hefir lagt fyrir þingið tillögu
um viðbótarfjárveitingu sem
nemur nálega fimm miljón-
„Rauðablástur.
1 45. tbl. Tímans, 2. okt. n. L,
hefir H. H. rakið að nokkru efni
i ritgjörð eftir Dr. phil. N. Niel-
sem um jámvinslu á Islandi til
foma, er næstl. sumar birtist í
Aarboger for nordisk Oldkyndig-
hed. Doktorinn hefir þar komist
að þeirri niðurstöðu, að jámvinsla
hafi hér mikil verið, jafnvel frek-
ar en fullnægði þörf landsbúa.
Segist hann hafa fundið minjar
jámvinslu eða rauðablásturs á 45
stöðum í landinu og sumstaðar
stórfeldar, svo sem í Fnjóskadal.
Um Austíirði tekur hann þó fram,
að þar hafi eigi slíkar minjar
fundist „svo menn viti“, nema við
Kirkjubæ í Hróarstungu.
Mjög þykir H. H. mikils um
vert fróðleik og niðurstöður dokt-
orsins í þessu efni og má vera að
ýmislegt megi á ritgjörð hans
græða. Eg hefi eigi séð tímarit-
ið eða lesið þessa ritgjörð, að öðra
leyti en því sem efni hennar er
rakið af H. H.
En mér er að því leyti annan
veg íarið en H. H., að eg dái
um dollara til kaupa á flugvél-
um til hersins og útbúnaðar
þeirra.
— Fyrstu tíu dagana í janúar
dóu 690 úr inflúensu í höfuð-
borginni í Japan, Tokíó, tiltölu-
lega flest af bömum.
— Rétt eftir áramótin réðist
skríllinn í Hankow í Kína á
ræðismann Belgíu þar í borginni
og lék hann mjög hart.
— Kólera gengur í austurhluta
álfunnar. Dóu daglega 20—50 af
veikinni í Galizíu fyrstu daga
ársins.
— Samkvæmt ákvæðum Ver-
salafriðarins á hereftirliti Banda-
manna á Þýskalandi að vera lokið
nú í lok þessa mánaðar, en Al-
þj óðasambandið að taka við eft-
irlitinu. En til þess að þetta fá-
ist, verða Þjóðverjar að hafa
fengið viðurkenningu Banda-
manna fyrir tvennu: að þeir hafi
fullnægt kröfum Versalafriðar-
ins um víggirðingarnar á austur-
landamærunum og um fram-
leiðslu á hergögnum. Era full-
trúar af Þjóðverja hálfp staddir
nú í París þessar vikumar til
samninga um þetta, og bæði
Þjóðverja vegna og heimsfriðar-
ins væri það næsta æskilegt að
samkomulag yrði. Það er ekki
búist við því að strandi á fyrra
atriðinu um vígin á landamær-
um Póllands. En hitt atriðið er
miklu erfiðara viðfangs. Er svo
orðað í Versalasamningnum, að
Þjóðverjum er bannað að fram-
leiða og flytja út „vopn, skot-
færi og hergögn hverju nafni
sem nefnast“. Það sem ágrein-
ingi veldur er það hvernig skýra
eigi orðin: „hergögn hverju nafni
sem nefnast“. Hafa Bandamenn
viljað skýra þetta svo að Þjóð-
verjum væri ekki einungis bann-
að að framleiða það sem beinlín-
is verður kallað hergögn, svo sem
vopn og skotfæri, heldur og t. d.
skipavélar sem nota mætti í her-
skip, kíkira sem mjög eru nauð-
synlegir í stríði og ýmsa hluti
aðra, sem ekki eru beint smíðað-
ír til hemotkunar en má nota
þar og má breyta til að nota þar.
Liggur 1 augum uppi og fyrir iðn-
aðinn þýska er þarna um að
ræða afskaplega þýðingarmikil
atríði. Því að hvað er það yfir-
leitt, sem ekki má nota í stríði?
Einkum er Þjóðverjum sárt um
kíkirana. Er sú framleiðsla kom-
in á fullkomnara stig á Þýska-
landi en nokkursstaðar annars-
staðar í heiminum. Halda þýsku
blöðin því fram, að franskir og
þýskir stóriðjuhöldar blási að
kolunum og krefjist þessara
langsóttu skýringa á samningn-
um af því að þeir óttist sam-
kepni Þjóðverja.
hvorki þann fróðleik doktorsins,
sem fram kemur í þessu ágripi
ritgjörðarínnar, né ályktanir hans.
Hygg eg þar sitthvað hæpið, en
annað á reikulum munnmælum
bygt og að sjálfsögðu lítt rann-
sakað.
Dr. Þ. Thoroddsen og fleiri
fróðir menn hafa leitt líkur að
því, að rauðablástur hafi verið
stundaður talsvert víða til foma
og minjar hans eru löngu og viða
þektar og ekki aðeins þar sem Dr.
N. N. hyggur þær vera, heldur
einnig þar sem hann telur þær
ekki hafa fundist svo menn viti.
Eg legg engan trúnað í þá
tilgátu doktorsins, að nokkurs-
staðar hafi verið um stórfelda
jámvinslu að ræða, hvorki í
Fnjóskadal eða annars staðar, né
heldur að á 15 bæjum í sömu
sveit hafi rauðablástur verið.
Stórfeld járnvinsla hlaut að
leiða til sölu úr landi og vart
er hugsanlegt að innlend notkun
jámsins árlega hafi veríð yfir 60
smálestir, en líklega miklu minni,
enda er víst að nokkurt jám var
flutt inn, svo sem vönduð vopn
og verjur; ennfremur voru skip
— Enska stjómin hefir nú af-
ráðið það að beita hervaldi til
að skakka leikinn í Kína, eða a.
m. k. að hafa her til taks til
þess, enda er svo að sjá af fregn-
um sem áhrifum Englendinga
austur þar sje lokið að öðram
kosti. Sextán herfylkingar vora
komnar af stað til Kína sam-
kvæmt símskeyti dags. 25. þ.
m. Hafa stjómarandstæðingar á
Englandi látið í ljós óánægju yfir
þessum ráðstöfunum og óttast
þeir að fullkominn ófriður verði
afleiðingin. Cantopstjórnin í Kína
hefir lýst því yfir að hún sé fús
til friðarsamninga, en á þeim
grundvelli einum, að um fullkom-
ið jafnrétti sé að ræða fyrir
Kínverja. Stjómin í Japan hefir
neitað að hafa samvinnu við Eng-
land um hemað í Kína og víst er
talið að Bandaríkjastjóm taki
sömu aðstöðu og enn er talið lík-
legt að fleiri stórveldanna vilji
ekki hafa samvinnu við Eng-
lendinga nú. Horfir þá að mun
öðravísi við en oft eða oftast áð-
ur, er útlendingar, er hlut áttu
að máli, sameinuðust allir um að
gæta réttinda sinna og hags-
muna í Kína. Og enn herma
síðustu símskeyti um fleiri erfið-
leika Englendinga í þessu efni.
Meðal annars hefir enska stjóm-
in beint herliði til Kína frá Ind-
landi, en þjóðemissinnar ind-
verskir hafa mótmælt því harð-
lega og látið í Ijós samúð sína
með Kínverjum og loks hafa sjó-
menn í Ástralíu neitað að að-
stoða við flutning á herliði og
flutt inn, sem eðlilega fylgdu
akkeri og jafnvel jámrekindi er
fram 1 sótti.
Hvorki minnist eg þess, að hafa
nokkurs staðar í sögum eða ann-
álum séð getið um jámvöruflutn-
ing úr landi, né heldur hefi eg
séð jám talið með landauram eða
metið móti þeim, eins og innlend
vara væri. Eg held því, að járn-
vinsla hafi einkum miðast við
þörf héraðanna og hvergi verið í
stórum stíl, en víða stunduð.
Eðlilega hefir hún þó frekar ver-
ið bundið við þau héruð, þar serp
undirstöðuefnin, viðarkol og rauði
(Myremalm), voru auðfegin, en
á því hygg eg nokkum mun
verið hafa eftir skógarvexti og
bergtegundum.
Að ætlun sérfræðings eins í
Svíþjóð hefir rauðinn verið eina
málmmóðirin, sem hér hefir not-
uð verið, eins og nafnið rauða-
blástur bendir til, en hann mun
auðfengnastur við rætur basalt-
fjalla, sem ber hafa staðið fyrir
áhrifum lofts og lagar og þar sem
mulningur úr þeim hefir sífeld-
lega myndað jarðveg.
Mér hefir skilist að undirstöðu-
hergögnum sem á að flytja til
Kína.
— Snarpur jarðskjálftakippur
hafði komið alveg nýlega á vest-
urströnd Noregs og Skotlandi
sem sjaldgæft er á þeim slóðum.
Tjón hlaust ekki af.
---o----
Fréttir.
Veðrið. Síðastliðna viku hefir
verið frostlítið um land alt. Hiti
oftast 2—3 st. Átt austlæg með
þýðviðri. Ofsarok á Suður- og
Austurlandi fyrri hluta vikunn-
ar. Síðan kyrt og úrkoma nokkur.
Látin er á Seyðisfirði 20. þessa
mánaðar Helga Rasmus, fædd
Lynge, 72 ára að aldri, kona
Ingimundar Eiríkssonar áður
bónda á Sörlastöðum í Seyðisfirði,
móðir Sínu konu Jóns Sigurjóns-
sonar prentara og Vilhelmínu
konu Karls Finnbogasonar skóla-
stjóra á Seyðisfirði. Góð kona og
mikiMæf.
Verðlaun úr Carnegie-sjóði hef-
ir nýlega hlotið unglingspiltur í
Þingeyjarsýslu, Sigurður Bene-
diktsson í BamafeM. Bjai'gaði
hann með snarræði og dirfsku
móður sinni og bróður úr fyrir-
sjáanlegum háska. Túnið á
Barnafelli er snarbratt og hallar
niður að miklu gljúfri við Skjálf-
andafljót. Svellað var yfir hjarn
á túninu. Börn voru að leika sér
á hlaðinu. Stálpaður drengur
rann óvart fram á hálkuna og
niður túnið, án þess að geta
efnin, viðarkol og rauði, hafi ver-
ið fult eins auðfenginn á Austur-
landi eins og annarstaðar. Skógai’
hafa miklir verið á Fljótsdals-
héaraði, svo sem Fljótsdælasaga
ljóslega ber vitni um að minsta
kosti á þrem stöðum, enda era
þar enn í dag þróttmiklar skóg-
arleifar á nokkrum stöðum, auk-
Hallormsstaðaskógar. Sama má ef-
laust segja um þá eiginlegu Aust-
firði, að minsta kosti austan
Smjörvatnsheiðar. Talsvert kjarr
vex enn í sumum þeirra, svo sem
Mjóafirði, Norðfirði og Álftafirði
og mjög miklar minjar eru þar
um kolabrenslu, eins og hvervetna
á Fljótsdalshéraði, kolagrafir
óteljandi, sumar jafnvel, sem
gleymst hefir að tæma og nú á
tímum opnast við og við af jarð-
foki eða skriðum. Rauðinn er
líka mjög algengur á Austurlandi,
ekki síst nærri bröttum hamra-
fjöllum í fjörðunum.
Minjar rauðablásturs munu
líka eins algengar á Austurlandi
eins og annarsstaðar, ef þeirra er
leitað.
Eg hefi að vísu aldrei leitað
þessara minja, en samt rekist á
komið fyrir sig fótum fyr en á
lítilli tó á gilbarminum. Móðirin
var ein í bænum af fullorðnu
fólki. I dauðans ofboði ætlar hún
að bjarga drengnum en fellur
líka á hálkunni og staðnæmist
hjá honum, og mátti það heita
undursamleg tilviljun. Elsti son-
ur hennar sá atburð þennan utan
úr haga, flýtti hann sér heim,
hjó spor í hjamið og sveMð nið-
ur alt tún, og tókst með þeim
hætti að bjarga móður sinni og
bróður úr dauðans greipum.
Trúlofun sína hafa birt Bryn-
dís Einarsdóttir verslunarmær
í Reykjavík og Bjöm Bjamarson,
sonur Bjöms hreppstjóra í
Grafarholti.
Fiskverslunin. I tíð fyrverandi
stjórnar var Pétri A. ólafssyni
konsúl fahð á hendur að rann-
saka hvort fá mætti nýja mark-
aði fyrir fisk og aðrar sjávaraf-
urðir. Leysti hann það starf vel
af hendi og ritaði um merkilega
skýrslu, en þó er það vitað að
útgerðarmenn hafa lítt fært sér
í nyt þær mörgu bendíngar sem
P. A. ó. kom með. Nú hefir
hann enn ritað rækilega um
þetta mál, í Verslunartíðindin í
haust; og nú alveg nýlega í Vísi.
Gerir hann grein fyrir hinum
miklu erfiðleikum um fisksöluna
nú, sem alkunnir eru, en bendir
jafnframt á að við Islendingar
notum fiskmarkaðinn svo að
kalla einungis í tveim löndum:
Spáni og Ítalíu, en samkvæmt
skýrslum sem hann birtir, nota
fjölmörg önnur lönd afarmikið
af fiski og öðrum sjávarafurð-
um en að þeim mikla markaði
sitja keppinautar Islendinga einir.
P. A. ó. hvetur til að laga þetta
og fyrir leikmanns auga hlýtur
málið að horfa svo við, sem rétt
mál sé flutt. Verður að ætlast til
þess að fiskútflytjendum að þeir
taki hollum ráðleggingum en ríg-
bindi sig ekki við hin gömlu við-
skiftasambönd og það einkum nú
er svo alvarlega kreppir að.
Sextugur varð 26. þ. m. Þor-
steinn Gíslason ritstjóri, aldurs-
forseti íslenskra blaðamanna.
Tíminn óskar honum allra heilla
og langra lífdaga.
Hæstaréttarmál Sigurðar Sig-
urðssonar gegn atvixmumálaráð-
herranum og stjóm B. I. verður
sótt og varið fjórða næsta mán-
aðar. Pétur Magnússon fer með
málið af hálfu Búnaðarfélags Is-
lands (atvinnumálaráðherra er
enn ókominn úr utanför) en
Bjöm Pálsson Kalman sækir mál-
ið af hálfu Sigurðar.
Mikið óveðiu: gerði hér í bæn-
um á mánudaginn. Hafði fjöldi
báta róið úr öllum nálægum ver-
stöðvum. Hreptu margir þeirra
þær á Fljótsdalshéraði á tveim
stöðum öðram en Kirkjubæ, sem
sé á Eiðum og Egilsstöðum. Mik-
ið af samfeldum og stórum gjall-
hellum hefir fundist í svonefnd-
um Smiðjuhóli á Eiðum og sam-
kynja rúst var rofin og sléttuð
á Egilsstöðum fyrir fám árum.
Slíkt gjall myndast ekki við
venjulegt jámsmíði, heldur aðeins
þar sem málmurinn bráðinn renn-
ur og samlagast kolamylsnu og
ösku.
Um minjar þessar er fleirum
kunnugt en mér; þær eru vel
þektar og þessvegna er það 'ber-
sýnileg ónákvæmni hjá doktomum
að fullyrða að minjar þessar hafi
eigi fundist á Austurlandi svo
menn viti.
Með hliðsjón af þessu og fleiru
hjá doktomum virðist mér hann
haf stiklað á gruxma vaðinu víð-
ar í nefndri ritgjörð en þar sem
hann talar um Austfirði. Rit-
gjörðin er að minni hyggju kosta-
rírt léttmeti.
Sv. ólafsson.
-----o-----