Tíminn - 30.11.1929, Blaðsíða 2

248
TlMINN
Rlkisútgerð
I.
íhaldsblöðin leitast nú mjög
við, að vekja andúð gegn þeim
ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar,
að stofna til eiginútgerðar Esju
og annarra þeirra skipa, sem
gerð eru út að opinberri tilhlut-
un. Telja blöðin, að með þessari
ráðstöfun sé verið að stofna
,.nýtt ríkisrekstrarbákn'— Sann-
leikur þess máls er sá, að ekki
er stofnað til neinnar nýrrar
starfrækslu í þessari grein, held-
ur verður aðeins sameinuð marg-
skift útgerð ríkisins undir eina
stjórn og til forstjómarinnar
skipaður maður, sem kunnur er
að miklum dugnaði og hæfileik-
um í siglingamálum, þar sem er
Pálmi Loftsson, skipstjóri.
Síðan 1924 hefir ríkið greitt
Eimskipafélagi íslands nokkuð á
4. tug þús. kr. árlega fyrir út-
gerðarstjórn Esju. — I öðru lagi
greiddi Ihaldsstjórnin 10 þús. kr.
árlega fyrir reikningshald varð-
skipanna tveggja, auk 4 þús. kr.
fyrir aðra útgerðarstjórn þeirra.
Loks er vitaskipið Hermóður á
þriðja leitinu. Enn má benda á
það, að ýmsir flóabátar og
strandferðabátar, styrktir af al-
mannafé, hafa verið með öllu
eftirlitslausir af hálfu ríkisins,
og getur slíkt hirðuleysi Ihalds-
stjómarinnar varla talist afsak-
anlegt.
Af þessu sést, að útgerð ríkis-
ins hefir verið dreifð á mörgum
höndum og að fyrir hana hefir
verið goldið ærið fé í tíð íhalds-
stjórnarinnar. Kostnaðurin hefir
að vísu lækkað síðan stjómar-
skiftin urðu. — Nú eru varðskip-
in orðin þrjú og í ráði er að
kaupa nýtt strandferðaskip. Ligg-
ur því í augum uppi, að ríkið
getur ekki unað þeirri skipun, er
ríkt hefir um þessi mál, þar sem
skip þess hafa verið dreifð á
ýmsum höndum, en að öðru leyti
eftirlitslaust með öllu, hversu
varið hefir verið stórum upphæð-
um til flóabáta og strandferða-
báta.
II.
Rök atvinnumálaráðherrans í
bréfi til stjómar E. I. fyrir þess-
ari ráðstöfun eru margháttuð og
sterk. Þó er þar lögð höfuðáhersla
á það atriði, sem í augum allra
skynbærra manna er eitt nægi-
legt, til þess að stjómin sæi fyrir
Fóðuríræði
eftir Halldór Vilhjálmsson.
Búnaðarrit Hennamis Jónas-
sonar. hóf göngu sína 1887 með
ritgerð um fóðrun búpenings. Sú
ritgerð var ágæt á sínum tíma
og var um langt skeið lögð til
grundvallar við kenslu í fóður-
fræði við búnaðarskólana, enda
hefir síðan ekkert verið ritað hér
á landi í fóðurfræði, er komið
gæti í stað þessarar ritgerðar,
fyr en nú að út er komin fóður-
fræði sú er nefnd er yfir línum
þessum. Má geta nærri, að fóð-
urfræðin eins og aðrar greinar
búvísinda hafi breyst allverulega
á þeim 42 árum, sem liðin eru
síðan ritgerð Hermanns var
prentuð, svo að brýn hafi verið
orðin þörfin á nýrri fóðurfræði,
bæði við kenslu í bændaskólunum
cg fyrir bændur og þá aðra, sem
gripi hafa á fóðri, því að á þess-
um tíma hefir fóðurfræðinni
fleygt mjög fram, enda var það
einmitt fyrir 40—50 árum að
vísindalegar rannsóknir fóður-
fræðinga hófust fyrir alvöru, og
fara úr því sífelt vaxandi.
Höfundur þeirrar bókar, sem
hér er bent á, hefir nú kent fóð-
urfræði við skóla sinn í 22 ár,
og mun ekki orka tvímælis, að
hann hafi manna best hér á landi
fylgst með framþróun fóðurfræð-
útgerð Esju, á þá leið, sem nú er
fullráðið.
Og ástæðan er óafsakanlegt
tómlæti og seinlæti Eimskipafé-
lagsstjórnarinnar um að velja
framkvæmdastjóra félagsins, í
stað Emil Nielsen, sem hefir
sagt af sér starfinu frá næstu
áramótum. — Fyrir alllöngu síð-
an var þess látið getið, að hr.
Ólafur Benjamínsson væri ráð-
inn framkvæmdastjóri. En vegna
heilsubrests mun liann fljótlega
hafa horfið frá því ráði. Síðan
heyrist ekkert um það, hverjum
muni verða falið þetta vandasama
starf. Þessi staðreynd var, ein út
af fyrir sig, nægileg ástæða fyr-
ir ríkisstjórnina, að renna ekki
blint í sjóinn með útgerð Esju
að þessu leyti, sérstaklega þegar
það er með öllu ótrygt, að valinn
verði maður, sem gæti orðið
ráðunautur stjórnarinnar í sigl-
ingamálum, á líkan hátt og hr.
Nielsen framkvæmdarstjóri hefir
verið, — en stjórnin átti hins-
vegar kost á góðum manni til
slíks ráðuneytis, til útgerðar-
stjórnar allra skipa ríkissjóðs og
eftirlits með ráðstöfun þess
ríkisfjár, sem greitt er til flóa-
báta.
Útgerðarskrifstofu ríkisins
verða fengin til stjórnar þessi
skip: Esja, nýtt strandferðaskip,
Óðinn, Ægir, Þór, Hermóður, eða
samtals 6 skip, auk eftirlits með
flóabátum. Virðist það ærið verk-
efni og verklegri bragur, að setja
þessi ríkisskip undir eina stjóm
en að láta þau vera dreifð á
mörgum höndum.
Vörður 23. þ. m. telur að
ríkisstjórnin „neiti samvinnu við
Eimskipafélagið“. Þetta hljóta
að vera vísvitandi ósannindi
blaðsins, því í bréfi sínu, hefir
ráðherrann einmitt tekið það
skýrt fram, að hann vænti „góðr-
ar samvinnu milli hins væntan-
lega útgerðarstjóra Esju og Eim-
skipafélagsins“. Iaggur og í aug-
um uppi, að slík samvinna yrði
til gagnkvæmra hagsbóta báðum
aðilum og til þæginda fyrir
landsmenn.
III.
Loks vill Tíminn benda hér á
ástæðu, sem ekki hefir enn kom-
ið til álita í sambandi við þetta
mál.
I stjórn Eimskipafélags Islands
hafa um mörg ár setið sumir
harðvítugustu forvígismenn bur-
innar og þekki nýjustu niður-
stöðu hennai’ betur en aðrir. Bók-
in ber og með sér að höfundurinn
hefir dregið efni víðsvegar að,
og einnig að hann hefir sjálfur
margar athuganir gert um fóðrun
búfjár, þótt ekki hafi hann haft
aðstöðu til vísindalegra rann-
sókna á því sviði, að nokkru ráði.
Er því í bókinni að finna marg-
víslegan fróðleik, ráð og bending-
ar, sem nauðsynlegt er fyrir
hvern bónda að kynna sér ræki-
lega, og hagnýta vel í störfum
sínum.
Bókin ber þess mikil merki, að
hún er samin sem fyrirlestrar,
og af kennara, sem þarf víða við
að koma, og er því margt í henni,
sem ekki heyrir sjálfri fóður-
fræðinni til, jafnvel heilir kaflar,
sem óvenjulegt er að taka með
í fóðurfræði. Frá mínu sjónar-
miði lýtir þetta bókina sem sér-
fræðirit, en það gerir hana fjöl-
breyttari og víða skemtilega af-
lestrar, og í þessum aukaköflum
og útúrdúrum er margskonar
fróðleikur, hugvekjur og áminn-
ingar. Er mér og kunnugt um
að höfundurinn hefir gert bók-
ina svo af ásettu ráði af því, að
hann býst ekki við að sér vinnist
tími til að skrifa bók um aðra
kafla - búfjárfræðinnar.
Stíl höfundar þekkja menn af
fyrri ritum hans. Mun ekki öllum
falla hann vel í geð og þykja
hann helst til stói’orður stundum.
Eiríkur Briem
prófessor.
Hann andaðist á heimili sínu
hér í Reykjavík að kvöldi dags 27.
þ. m. 83 ára gamall, fæddur að
Melgráseyri á Langadalsströnd 17.
júlí 1846, sonur Eggerts sýslu-
manns Briem og konu hans Ingi-
bjargar Eiríksdóttur, sýslumanns
Sverrissonar. Var Eggert lengi
sýslumaður í Eyjafirði og bjó á
Espihóli. Þar ólst séra Eiríkur
upp.
Séra Eiríkur Briem var þjóð-
kunnur maður vegna lærdóms og
margskonar opinberra starfa.
Hann var um skeið prestur að
Steipnesi, þingmaður Húnvetn-
inga, kennari við prestaskólann,
konungkjörinn þingmaður, for-
stjóri Söfnunarsjóðsins, er hann
beitti sér fyrir að stofnaður væri,
gæslustjóri Landsbankans, yfir-
skoðunarmaður landsreikning-
anna. Og enn fleiri opinberum
störfum gegndi hann um æfina.
Séra Eiríkur Briem hefir vakið
sérstaka athygli manna, er hann
hefir sést á Reykjavíkurgötum
hin síðustu ár. Bar það til, að
hann var hár maður vexti, vel
vaxinn og bar sig hverjum manni
betur, tígulegur í framgöngu,
snjóhvítur fyrir hærum, svip-
hreinn og fráneygur. Yfirbragð
hans alt var höfðinglegt og vott-
aði, eins og æfisaga hans, að þar
fór merkur maður og ágætur.
Jóhannes Böggild
aðalræðismaður Dana í Kanada
andaðist í Montreal 24. þ. m.
Jóhs. Böggild var fyrsti sendi-
herra Dana hér á landi. Hann var
af íslensku bergi brotinn, gegn
maður og átti hér margt vina.
geisanna í stéttabaráttu þeirri,
er stöðugt geysar, milli þeira
annarsvegar, en jafnaðarmanna
hinsvegar. Þegar hin almenna
deila um kaupgjald sjómanna
reið yfir síðastl. vetur, vörpuðu
þessir oddborgarar sér, með Eim-
skipafélagið að vígi, inn í þessa
deilu. Hugðust þeir, vegna á-
greinings um 11 þús. kr. kaup-
gjaldsbætur á öllum skipastól fé-
lagsins og Esju, að stöðva flot-
ann allan um óákveðinn tíma.
Var af slíku gerræði búinn þjóð-
arvoði, ef ríkisstjórnin hefði ekki
En á þennan hátt kippir höf. oft
óþægilega við lesandanum og
vekur hann til umhugsunar um
sitthvað, sem annars færi e. t. v.
framhjá honum, umhugsunar-
lítið.
Frágangur bókaiinnar er að
ásýndum góður, en því miður
eru í henni margar prentvillur og
get eg eigi borið af mér sakir í
því efni. Leiðréttingar á lökustu
prentvillunum eru aftast í bók-
inni.
Bókin er í þremur aðalhlutum:
I. Næringarstarfsemin er fjall-
ar um efni líkamans, næringar-
efni, meltingu þeirra og efna-
skifti, notagildi fóðursins, við-
haldsfóður, vöxt, fitun og dýra-
sterkju, afl- og mjólkurmyndun
og ullarvöxt og fóðurmat.
• II. Fóðurtegundirnar, er ræðir
um hey og heyskap, annað fóður,
ásetning, fóðurkaup, og almennar
fóðurreglur.
III. Fóðrun búpenings þ. e.
fóðrun nautgripa, sauðfjár og
geita, hrossa, svína og hænsa.
Loks eru aftast í bókinni skýrslur,
er sýna reiknuð meltanleg nær-
ingarefni í ýmsum fóðurtegund-
um, fóðurgildi þeirra og fóður-
þörf skepnanna.
Eftir því, sem eg þeklci til
fylgir höfundur hvervetna hinum
nýjustu niðurstöðum og kenn-
ingum ' fóðurfræðinnar, þar sem
þeim verður viðkomið, en víða
setur höfundur fram sínar skoð-
skorist í leikinn og veitt félaginu
viðbótarstyrk, er svaraði um-
þráttaðri upphæð, til launa-
greiðslunnar.
Þannig er Eimskipafélagið,
sem átti að verða og á að verða
augasteinn landsmanna, orðið
pólitískt handbendi Eggerts Cla-
essen, Jóns Þorlákssonar og
Garðars Gíslasonar, í hinni al-
mennu pólitísku deilu við jafnað-
armenn í kaupstöðunum. Þarf
ekki orðum að því að eyða, að
félaginu er háski búinn, ef fyrir
þessar sakir rís pólitísk andúð
gegn því og stjómendum þess.
Virðist full þörf á því, að draga
slcip ríkisins burt úr slíkum
háslca, sem allri útgerð landsins
gæti verið búin af slíkum ástæð-
um.
!--O---
Á vfðavanöi.
„Út var psnotendur“.
Nýlega fluttu íhaldsblöðin hér
í bænum fregnir af því, að svo-
nefnt „Félag útvarpsnotenda"
efndi til fundar meðal annars til
þess að mótmæla sem gerræði
þeim úrskurði ríkisstjórnarinnar,
að engu félagi útvarpsnotenda
bæri, gildandi lögum samkvæmt,
réttur til þess að nefna mann í
útvarpsráðið. Síðan hefir félag
þetta gert tvær tilraunir til að ná
saman fundi. Komu um 10
manns á hinn fyrri og, að sögn,
litlu fleiri á hinn síðari. Ekki
hefir heyrst um fundarályktanir.
— Útvarpsnotendur í landinu
munu vera um 600. Félag þetta
telur 220 meðlimi. Nú hefir Tím-
anum verið tjáð, að um 130 þess-
ara manna hafi ekki greitt fé-
lagsgjöld og geti því ekki talist
löglegir félagar. Auk þess séu
þar taldir félagar fleiri menn en
einn fyrir sum tækjanna. Og eru
líkur til, að í félaginu séu ekki
fleiri félagar löglegir en um 70.
— Þar á ofan ber á það að líta,
að í raun réttri er enginn út-
varpsnotandi í landinu slíkur,
sem gert er ráð fyrir í lögum
um útvai-p. Því þar er vitanlega
átt við þá menn, er tæki hafa til
notkunar ríkisútvarps og greitt
hafa þau gjöld, er ákveðin kunna
að verða. Félag útvarpsnotenda,
samkvæmt skilgreiningu laganna,
virðist því fyrst geta orðið til,
þegar ríkisútvarpið tekur til
anir um hagnýting þeirra og um
fóðurreglur — eins og eðlilegt er
í íyrirlestrum — og kunna að
verða skiftar skoðanir um ýmis-
legt, er þar er gert að umtals-
efni, eins og líka er eðlilegt. Rýr-
ir það út af fyrir sig alls ekki
gildi bókarinnar og ætti einmitt
að vekja menn til umhugsunar
og athugunar um ýmislegt, er
snertir fóðrun búpenings. Veit eg
að höf. mundi vera þökk á að
þeir, sem aðrar skoðanir hafa,
létu þær í ljósi við hann og
slcýrðu honum frá, þar sem
reynsla þeirra kemur í bága við
skoðanir hans, eða eigin reynslu
og athuganir, sem víða er frá
skýrt í bókinni.
Hér getur ekki verið um að
ræða að gagnrýna bókina, hvorki
frá faglegu sjónarmiði eða á ann-
an hátt, heldur vildi eg aðeins
benda mönnum á hana og hvetja
menn til að lcaupa hana, enda
ætti hún að vera sjálfsögð hand-
bók og ráðgjafi hvers einasta
bónda. Rétt til dæmis um þann
fróðleik, sem bókin gefur, skal eg
benda á örfá atriði:
Á bls. 135 er gerður saman-
burður á því hversu miklar af-
urðir fást af ætilegum þurefnum
í afurðum gripanna fyrir hver
100 kg. meltanlegra efna í fóðr-
inu og verður niðurstaðan m. a.
þessi:
starfa. — Félag þetta ætti því
að spara sér stóryrði í garð rík-
isstjórnarinnar út af þessu máli.
Vaxtalækkunin.
Eigi urðu íslenskir bankar við-
bragðsseinir að hækka vextina,
er vextir hækkuðu alment í
nágrannalöndunum nú fyrir
skemstu. — Nú hafa vextirnir
lækkað aftur vegna verðhrunsins
í New York. Vænta nú flestir
þess, og elcki að ástæðulausu, að
bankamir lækki vextina aftur,
og þykir drátturinn á því furðu-
legur. Mun vera mikil nauðsyn á
því fyrir bankana, að gjalda
elcki þögn einni saman við þeim
lcröfum.
Stjórnmálamenning Þingeyinga.
Pistlasmiðurinn í Verði, Magn.
Guðm., sleikir mjög út um í síð-
asta blaði yfir sleggjudómi Jóns
bónda á Laxamýri í Lögréttu ný-
lega þess efnis, að stjórnmálaleg
menning Þingeyinga sé mjög lé-
leg. — Sleggjudómur Jóns Þor-
bergssonar er vitanlega ekki
svaraverður fremur en aðrir
sleggjudómar. Því þótt Jón Þor-
bergsson sé lcunnur að því að
vera afburðabúhöldur, ágætur
fjármaður og áhugamaður um
landbúnaðann’ál, þá hefir hann
aldrei sýnt nein merki þess, að
hann væri bær um að dæma um
stjórnmálamenningu, síst heils
héraðs. Og í öðru lagi verður að
álíta, að dómur Jóns, sé einkum
bygður á nærtælcum kunnleik á
sálarástandi nokkurra andlega
bágstaddra og frábærlega æstra
kaupmanna á Húsavík. Má telja
líklegt, að álit Jóns breytist, er
hann öðlast víðtækari kynningu
af hugarfari og skoðunarhætti
Þingeyinga.
Falsheiti íhaldsflokksins.
Fyrir nokkru siðan vitnaðist
það, að í kosningaplöggum Ihalds-
manna, er þeir hafa dreift út
meðal kjósenda hér í Reykjavík,
þorðu þeir ekki að gera. ráð fyrir,
að neinn kjósandi vildi viður-
kenna hið upptekna falsheiti
flokksins. Var þar gert ráð fyr-
ir hinum eldri flokksheitum, en
„sjálfstæðisflokkur“ ekki nefnd-
ur á nafn. Fólst í þessu fullkom-
in viðurkenning íhaldsmanna á
því, að þeir fyrirverða sig
frammi fyrir hverjum einstökum
kjósanda fyrir heigulsháttinn og
óheilindin og þora ekki að halda
að mönnum falsheitinu í alvöru,
Ætileg þurefni
Kýrin gefur í mjólk ... 18 kg.
— - osti .... 9.4 —
— — - smjöri. .. 5.4 —
Svínið (skrokkurinn). . . 15.6 —
Hæns (í eggjum)......... 5.1 —
— (skrokkurinn) ... 4.3 —
Lambið................... 3.2 —
Nautið................... 2.8 —
Kindin (fullorðin) .... 2.6 —
Hér er ótrúlega mikill munur á,
og augljóst af þessu, að kýrin er
þarna langsamlega besti „fram-
leiðandinn".
Á bls. 147 er skýrt frá dönsk-
um rannsóknum, er sýna að
fyrsta kálfs lcvígan nær um 70%
af þeirri nythæð, sem fullþrosk-
uð kýrin gefur og að hún er að
þessu leyti á besta skeiði, þegar
hún gengur með 8. kálfi, en fer
að tapa sér úr því,
I kaflanum um heyið skýrir
höf. frá athugunum, sem hann
hefir gert, og ýmsir nemendur
hans, um það hversu milcið hey
rénar við geymslu og hefir niður-
staðan orðið sú, þegar um vel
þurt og vel verkað hey er að
ræða, að það léttist um nálega
1.7% eða sem næst Vg- Fást þá
úr stáli 500 kg. fyrir hver 600
kg. sumarfengin. Þessar athugan-
ir hafa og sýnt, að illa þur taða
getur i-ýmað um alt að 50% og
illa hirt stör um 40%.
Þeim, sem hafa mikla tilhneig-
í ingu til að setja djarft á heyin,