Tíminn - 31.05.1930, Blaðsíða 2

180
TÍMINN
V. myndin er af húsi á fremur
litlu býli og mikið eftirsótt. Stærð
9X9 al. einlyft með kjallara og
lofti. Baðstofan er 514X9 al., en
þannig fyrirkomið að skipta má
í tvent. Eldhúsið er lítið, og ,eitt
svefnherbergi og geymsla á lofti.
í kjallara er geymsla og þvotta-
hús og eldhús ásamt borðstofu
getur verið þar ef henta þykir.
Verð um kr. 7500,00. — I fyrra
voru gerð hús áþekk þessu að
Amstapa og Litlutjöm í Suður-
Þingeyjarsýslu, Klifskaga í Öxar-
firði, Ámundakoti í Fljótshlíð og
Álfadal í Vestur-ísafjarðarsýslu.
I sumar er ákveðið að gjöra hús
eftir þessum uppdrætti á eftir-
töldum stöðum: I Snæfellsnes-
sýslu: Hofgörðum (nýbýli),
Syðra-Lágafelli og Hrísum.Ámes-
sýsla: Syðra-Seli og Syðri-Gegnis-
hólum. Rangárvallasýsla: Bjálm-
holti og Háarima. Einnig Stóru-
Hvalsá í Strandasýslu. 1 Krums-
hólum í Mýrasýslu, Bjarteyjar-
sandi og Hrafnabjörgum í Borg-
arfjarðarsýslu. — Stærð allra
húsanna er miðuð við innanmál
og verðið er miðað við að húsin
séu vönduð og fullgjörð, en að-
flutningurinn er ekki reiknaður.
Lán úr Byggingar- og landnáms-
sjóði getur numið allt að 3/4
hlutum af nefndum kostnaði.
Frh. af „opnu bréíi“ á 1. síðu.
1926 bauð íhaldsflokkurinn fram
Jónas Kristjánsson lækni á Sauð-
árkróki. Aldrei hafði heyrst neitt
um það áður eða hefir heyrst
síðar, að J. Kr. bæri neitf veru-
legt skyn á stjómmál. En hann
var auðvitað ekki heldur kirnnur
að því, utan sveitar sinnar, að
hafa gjört neitt sérstakt ógagn í
opinberum málum. Hitt var
flokksforingjunum kunnugt um,
að J. Kr. var skráður félagi í Góð
templarareglunni. J. Kr. notaði
þá bindindismálið eins og þér
notið trúmálin nú til þess að afla
lista sínum fylgis. En þegar á
þing kom daufheyrðist J. Kr. við
málum bindindismannanna, svo
lengi, sem flokksmenn hans fóru
fram á það við hann.
Síðastliðið ár var, eins og yður
er kunnugt, mikið um það talað,
hvernig listi íhaldsflokksins
myndi verða skipaður nú við
landskjörið. Þrír menn voru eink-
um til nefndir sem líklegir til að
skipa þar efsta sæti, þeir Þórar-
inn Jónsson bóndi á Hjaltabakka,
Jón Ölafsson og Ólafur Thors.
Þórarinn mun síst hafa komið til
greina, af því að mestur hlutinn
af kjörfylgi flokksins er í kaup-
stöðum, en erfitt að fá þann
hluta til að kjósa Þ. J. af því að
hann er bóndi, þó að hann hinS-
vegar oítast hafi stutt málstað
flokksins ótrauðlega. Jón Ólafsson
þótti um tíma líklegastur, bæði
sökum áhrifa sinna hér í Reykjar
vík og ekki síður vegna þess
samnings, sem gjörður var við
Jakob Möller, þegar nafnskiptin
fóru fram vorið 1928. En sá
samningur var, eins og þér vitið,
á þá leið, að íhaldsflokkurinn
skyldi styðja Jakob Möller til
þingmennsku í Reykjavík. En það
var því aðeins hægt að annar
núverandi fulltrúi flokksins viki
fyrir honum, og helzt framkvæm-
anlegt á þann hátt, að Jón Ólafs-
son yrði boðinn fram við lands-
kjör í efsta sæti.
En á móti framboði Jóns Ólafs-
sonar munu hafa verið færðar
nokkuð svipaðar ástæður, og
framboði Þórarins á Hjaltabakka.
Það hefir komið fram á sumum
undanförnum þingum, að J. Ó.
hefir virzt hlynntari ýmsum land-
búnaðarmálum Framsóknarmanna
en góðu hófi þykir gegna í íhalds-
flokknum. En hitt hefir þó lík-
lega riðið baggamuninn, að J. Ó.
vildi ekki greiða atkvæði á sama
hátt og flokksbræður hans í
bankamálinu í vetur.
Að þessu athuguðu, hefði auð-
vitað verið lang eðlilegast, að
flokkurinn hefði boðið fram ólaf
Thors í efsta sæti á lista sínum.
Ó. Th. er nú sá maður, sem einna
helzt mætti teljast foringi flokks-
ins, hefir verið sendur til fundar-
halda víða um land á undanförn-
um árum og lagt ríflega fram fé
í kosningastarfsemi flokksins. Þar
að auki á líklega enginn einn
maður í landinu eins mikilla per-
sónulegra hagsmuna að gæta og
hann með tilliti til löggjafarinn-
ar, þar sem hann veitir forstöðu
stærsta einkafyrirtæki landsins,
Kveldúlfi.
En eftir að1 Ólafur var búinn
að sýna sig á fundum víðsvegar
um land og framkoma hans í
þinginu var nokkumveginn kunn
orðin, þótti slík ráðstöfun ekki
hyggileg. Flokknum varð það þá
ljóst, að þessi maður var allt of
þekktur íhaldsmaður, til þess að
vogandi væri að leggja hann og
málefni hans undir dóm þjóðar-
innar.
Þá var sama ráð upp tekið og
haustið 1926. Pétur Magnússon
var settur í efsta sæti, af því að
flokkurinn treysti því, að hann
væri álíka óþekktur í stjórnmál-
um og Jónas Kristjánsson. Ingi-
björn H. Bjamason var lögð til
hliðar, mjög móti hennar eigin
vilja, af því að hún átti átta ára
þingreynslu að baki og hafði al-
drei komið fram neinu nýtilegu
máli, en hinsvegar unnið sér
mjög til óhelgi hjá konum lands-
ins með þvi að standa á móti hús-
mæðrafræðslunni. Þér voruð tekn-
ar í hennar stað, af því að þér
voruð óþekktar í stjórnmálum, en
1. H. B. látin trúa því, að hún
ætti að fá þingsæti í Reykjavík,
sem líklega verður þó ekki efnt.
En að I. H. B. hafi haft einhverj-
ar vonir í þessu efni, má ráða af
orðum hennar í efri deild rétt
íyrir þinglokin, þar sem hún lét
í veðri vaka, að hún myndi einn
ig í framtíðinni fá tækifæri til að
„mæta“ Framsóknarflokknum á
Alþingi.
Hin ótrúlega tíðu nafnaskipti
íhaldsflokksins og framboðin við
tvö síðustu landskjör era ekkert
annað en tvær hliðar á sama
fyrirbrigði, að dyljast. 1 skjóli
mismunandi flokksheita og í
skjóli fáskiptinna meðalmenna
eins og yðar eða Jónasar Krist-
jánssonar, standa bakhjarlar
íhaldsflokksins, sem eru sjálfum
sér meðvitandi um aðstöðu sína
og tilgang í stjórnmálabarátt-
unni. Á bak við brjóstvöm hinna
óþekktu vega mennirnir „sem eru
ánægðir með sinn hag“, að fram-
faramálum þjóðfélagsins og for-
vígismönnum þeirra. Höndin sjálf
er dulin, svo að enginn vití, hvað-
an lögin koma. Bindindismál eða
trúmál eru notuð til að byrgja út-
sýnið á vettvangi þjóðmálabar-
áttunnar. íhaldsmennimir eru og
hafa verið þokulýðurinn í íslenzk-
um stjómmálum.
V.
Þrennt er það í fortíð yðar,
sem mér skilst, að þér teljið með-
mæli með yður til þingmennsku:
að þér hafið „hlustað á mál
manna um stjórnmál",
að faðir yðar hafi verið al-
þingismaður og
Kosningaskrifstofa
Frain sóknarflokksins
er í húsi Búnaðarfélags Islands
víð Lækjargötu. Sími 800.
Framsóknarfélag Kjósarsýslu
heldur alm. landsmálafund á Brúarlandi í Mosfellssveit laugar-
daginn 7. júní n. k. kl. 1 e. h. og á Reynivöllum í Kjós mánudag-
inn 9. júní n. k.kl. 3 e. h.
Umræðuefni: Landskjörið.
Frambjóðendum við landskjörið og þingmönnum Gullbringu-
og Kjósarsýslu er sérstaklega boðið að mæta á fundum þessum.
FÉLAGSSTJÓRNIN. *
að þér njótið meira trausts sem
fátækrafulltrúi en ég sé líklegur
tii að hafa áunnið mér, þegar ég
er kominn á yðar aldur!
Allar þessar ástæður virðast
mér fremur veigalitlar.
Fyrstu ástæðuna hefi ég
minnst á framar í bréfinu. Um
aðra ástæðuna get ég sagt yður
það,að eg hefi enga trú á aðvelja
menn til þingsetu eftir ættemi.
I þriðju ástæðunni felst raunar
dálítið hrós um mig, en hvergi
nærri nóg til þess að sanna þing-
mennskuhæfileika yðar.
Bréf mitt í síðasta tbl. Tímans,
virðist hafa orðið til þess að þér
hafið nú reynt að gjöra yður dá-
litla grein fyrir því, hvaða er-
indi þér kynnuð að eiga út í ís-
lenzk stjómmál. Þér segist vera
á móti prestafækkun. Um það at-
riði hafa oft verið talsvert skift-
ar skoðanir, því að ýmsir hafa
haldið því fram, að framfarir í
samgöngum ættu m. a. að hafa í
för með sér spamað á starfs-
mannalaunum. I öðru lagi segist
þér vera „mótfallin því, að nokk-
ur fátæklingur sé fluttur nauðug-
ur á sína sveit“. Yður láist að
skýra frá því um leið hvernig
þér hugsið yður, að komið verði
í veg fyrir fátækraflutninginn.
Og öðru hafið þér líklega ekkert
tekið eftir, nl. því, að flokkur yð-
ar (t. d. Magnús Guðmundsson)
hefir verið ákaflega „mótfallinn"
því, að þessum fátækraflutningi
yrði hætt!
En meginkjarninn í „stefnu-
skrá“ þeirri, sem þér nú hafið
gefið, fyrir minn atbeina, er
þessi:
Þér viljið láta „bæta að stór-
um mun kjör munaðarleysingja,
svo sem barna, bágstaddra mæðra
og gamalmenna; sömuleiðis auka
til muna hagnýta fræðslu ungl-
inga, og stuðla að því eftir megni,
að skólafólkið venjist við iðju-
semi og nýtni og læri að bera
virðingu fyrir vinnunni og vinnu-
fólkinu“*).
En hér farið þér eins og áður
fram hjá öllu því sem máli skift-
ir, nl. því, á hvem hátt þér ætlið
að koma allri þessari óljósu
„stefnuskrá" í framkvæmd. —
Hveraig ætlið þér að bæta kjör
munaðarleysingja og bágstaddra
mæðra? Ætlið þér t. d. að gjöra
það með því að láta lækka barns-
meðlögin í Reykjavík eins og
flokkur yðar í bæjarstjórninni
vildi gjöra fyrir nokkra síðan?
Þér viljið auka hagnýta fræðslu
í skólunum. En er yður kunnugt
um það, að J. J. ráðherra, efsti
') Með orðinu „vinnufólk" eigið
þér sjálfsagt við það fólk yfirleitt,
sem leysir störf af hendi. í sveitum
landsins hefir þetta orð aðra og
þrengri merkingu. þessi meinlausa
misnotkun yðar á algengu orði í
sveitamáli, gefur bendingu um, að
nokkuð langt sé liðið, síðan þér
„krupuð fyrir framan hlóðirnar" og
fai'ið að fyrnast yfir minningarnar
frá þeim dögum.
Starf og stefna
Jónasar Jónssonar
frá HrifJu
Hr. ritstjóri!
Þér sögðuð við mig áður en ég
íbr, að það væri nógu gaman, ef
ég vildi gera einhversstaðar
nokkru nánari grein fyrir þeim
skoðunum mínum um Jónas Jóns-
son frá Hriflu, sem ég fann mig
knúðan til að láta í ljós út af
hinu viðurstyggilega hneykslis-
máli geðveikralæknisins í vetur,
sem leið. Ég hefi reyndar oft ver-
ið að hugsa um að gera þetta,
því saga Jónasar frá Hriflu hing-
að til er fyrir ýmsra hluta sakir
svo skemmtileg, að það fer ekki
hjá því, að hún skírskoti til hins
skáldlega skilningarvits hjá
manni jafnvel þótt hinn pólitiski
staður hennar væri látinn liggja
alveg á milli hluta. Við þekkjum
öll æfintýrið um karlssoninn úr
kotinu, sem hefir ekkert upp á
að hlaupa annað en sitt eigið
hyggjuvit og á engu að tapa, en
allt að vinna í baráttu sinni við
Rauð ráðgjafa, tröll, forynjur og
önnur fjölkunnug meinvætti, en
þar kemur þó sögu, að hann
stendur á því þingi, sem féndur
hans allir verða sér til athlægis
og hann gengur af hólmi með
pálmann í höndunum, — að ó-
gleymdri hylli kóngsdótturinnar.
Þannig hljóðar enn í dag sagan
um hina beztu menn. Þeir eru
upprunnir úr einhverjum litlum
og ókunnum húsum, sem standa
við sjaldfama leið, komnir af
smáu foreldri og enginn kannast
við ætt þeirra, þeir leggja af
stað út í heiminn, líkt og nafn-
lausir, með tvær hendur tómar,
enginn hefir ástæðu til að hafa
neina trú á hæfileikum þeirra og
enginn hefir áhuga fyrir því, sem
þeir ætla að segja eða gera. Við
höfum öll svo margt merkilegt að
sýsla og megum ekki vera að
skifta okkur af svoleiðis. En þeg-
ar minst varir, þá er einmitt
pilturinn, sem vér höfðum allra
sizt tíma til að taka eftir eða
skifta okkur af, ekki aðeins bú-
inn að skáka aftur fyrir sig
þeim af jafnöldrum sínum, sem
mest áttu af heimafengnum
hlunnindum og allar leiðir virt-
ust færar til vegs og gengis,
heldur jafnvel einnig hinum, sem
haldnir vóru heims hjá þjóð
höfðingjarnir mestir, — það er
alt í einu farið að tala um þessa
síðastnefndu með léttúð hjá þjóð-
inni og enginn væntir sér fram-
ar neins af þeim, — það er leit-
að til piltsins úr kotinu. Þetta er
í rauninni sagan um „framtak
einstaklingsins“, — að vísu ekki
í hinni algengu auðvaldsmerk-
ingu eins og það er t. d. notað
hjá Morgunblaðinu, þar sem
framtak einstaklingsins er að-
eins álitið lofsverður hæfileiki til
þess að kreista peninga út úr
saklausum almenningi með ein-
hverskonar ,snuðiríi‘ heldur fram-
tak einstaklingsins til þess að
halda á málum annesjabóndans
og dalamannsins, þannig, að
bjartara verði og hlýrra á mörg-
um óþektum heimilum, hjá ó-
nafngreindu fólki í fjarlægum
landshlutum. Þannig er að jafn-
aði sagan um hina beztu og
merkustu menn hverrar kynslóð-
ar. Eg hefi þá trú, að þannig
verði einhverntíma sögð sagan af
Jónasi Jónssyni.
Þegar sjálfstæðisbaráttunni
lýkur, — og allir vita, að henni
er lokið, engu síður þótt nokkrir
fjárplógsmenn, sem gefa út blöð
í Reykjavík, séu með allskonar
apakattagangi að reyna að telja
þ.jóðinni trú um hið gagnstæða í
þeim tilgangi að draga hug henn-
ar frá þeim hlutum, sem máli
skifta í landinu. eins og til dæm-
is því, hvað þeir hinir sömu era
óendanlega leiðinlegir og pirrandi,
— þá byrjar framsóknarstarfið
heima fyrir. Herinn leitar heim
aftur úr sigursælu stríði og tekur
að beita kröftum sínum á verk-
efni, sem hafa heðið óleyst inn-
anlands. Nú fyrst geta menn með
góðri samvizku gengið til starfs
heima fyrir, þegar þeir hafa
gengið úr skugga um að landið
er þeirra eigið. Og menn sjá að
heima bíða ógróin tún, illa hýstir
bæir, óræktað land, — óræktuð
þjóð, kraftamir mókandi í skipu-
lagsleysi. Til þess að reisa landið
úr rústum þarf ný átök, nýjar
aðferðir og herbrögð, nýtt lið,
nýja foringja. I sjálfstæðishem-
um, þar sem barizt var um rétt-
arhugtök, lagasetningar og grund-
vallaratriði, bar auðvitað mest á
embættismönnum, lærdómsmönn-
um ýmsra tegunda og kaupstaða-
búum uppöldum ýmist í Reykja-
vík eða Kaupmannahöfn og
mentuðum í yfirstéttaskólum,
inenn, sem löngu voru komnir út
úr takti við æðaslög sveitalífsins.
En þegar viðreisnarstarfsemin
hefst innanlands sem einskonar
rökrétt framhald sigursællar
sjálfstæðisbaráttu, þá sker hún
einkum upp herör í fjarsveitun-
um. Hinir nýju menn viðreisnar-
innar eru flestir norðan úr Eyja-
firði eða Þingeyjarsýslu og andi
uppsveitanna er þeim runninn í
merg og bein. Það eru ungir
sveitamenn, sem aldrei glötuðu í
sjálfstæðisbuldrinu hæfileikanum
til að sjá fegurð túnanna og
skilja þýðingu sveitalífsins. Utan
um hinar margvislegu viðreisnar-
hugmyndir sveitanna myndast
um þetta leyti stjórnmálaflokkur
með ákveðinni stefnuskrá og
starfsgrundvelli, og þessi flokkur,
sem heita má beint áframhald á
frelsisbaráttu þjóðarinnar, hinn
svokallaði Framsóknarflokkur,
verður nú hið pólitíska inntak
þess tímabils, sem við tekur, þeg-
ar sjálfstæðisþættinum er lokið.
Um það skal ekki rætt á þessum
blöðum, að hverju leyti Fram-
sóknarflokkurinn nái skammt
sem umbótaflokkur að dómi þess,
sem hér skrifar, né hitt, hve
æskilegt hefði verið, að hann
hefði samið sig betur að siðum
alþýðlegra umbótaflokka erlendis,
sem eiga eins og hann undir högg
að sækja hjá óþjóðlegu og kald-
rifjuðu verzlunarvaldi, en þess
að vænta, að samstarf hans við
jafnaðarstefnuna og verklýðs-
hreyfingarnar eigi eftir að auðga
hann að skýrari og stórbrotnari
sjónarmiðum í framtíðinni.
Meðal margra ágætismanna,
sem mega heita merkisberar
þess tímabils, þá á eg þess von,
að framtíðin verði mér samdóma
um það, að fáa hafi borið jafn-
hátt og Jónas Jónsson frá Hriflu.
Það er enginn efi á því, að hann
er hinn sterkasti persónuleiki
þessa tímabils. Hann hefir það
umfram marga flokksbræður
sína, að hafa á unga aldri sótt
menntun sína jöfnum höndum út
fyrir landsteinana, en þar skilur
á milli hans og sjálfstæðishetj-
anna gömlu, að hann hefir hvorki
fengið uppeldi sitt í yfirstéttar-
skólum í Reykjavík og Kaup-
mannahöfn, heldur auk hinnar
heimafengnu þjóðlegu menntun-
ar, einkum sótt áhrif sín í lifandi
þjóðlíf stærri og fjarlægari landa.
Hann kemur sem sagt upphaf-
lega af fátækum smábæ, sem fá-
ir höfðu heyrt nefndan fyr,
norður í Þingeyjarsýslu, brýst á-
fram til náms á Gagnfræðaskól-
anum á Akureyri, fer síðan utan,
fyrst til Norðurlanda, en dvelur
síðan í Þýzkalandi, Frakklandi,