Tíminn - 04.07.1939, Blaðsíða 2

302
TfME\N, þrigjudagfim 4. jwli 1939
76. blað
Landbúnaður
i Reykjavík
ESIir Signrð Þorsteinsson á Rauðará
(Tímanum hefir fyrir nokkru borizt
eftirfarandi grein. Þótt blaðiö sé grein-
arhöfundi í mörgum atriðum ósam-
mála, telur það samt rétt að birta
greinina, því hér er um að ræða mik-
ilsvert mál, sem þörf er að ræða nán-
ar og því gott að menn geti kynnzt því
frá öllum hliðum, Svör við greininni
munu því birtast hér í blaðinu innan
skamms.)
í 60 tbl. „Tímans“ 27. maí s. 1.
er mjög athyglisverð grein eftir
hr. alþm. Skúla Guðmundsson
með undirfyrirsögn: „Á hverju
ætla Reykvíkingar að lifa í
framtíðinni?“ Getur hann þar
um aðalatvinnuvegi bæjarbúa,
sjávarútgerð og iðnað, og seg-
ir svo „um aðra framleiðslu-
starfsemi er ekki að ræða nema
lítilsháttar landbúnað."
Um þetta atriði langar mig að
fara nokkrum orðum, því satt að
segja virðist mér að sá ágæti
maður, Sk.G., muni ekki hafa at-
hugað þetta eins vel og vænta
hefði mátt af honum. Vitanlegt
er það að vísu, að þegar blöð
þeirra flokka, sem að ríkis-
stjórninni hafa staðið að und-
anförnu, hafa skýrt frá ágætum
árangri mjólkurskipulagsins,
virðast þau, annaðhvort viljandi
eða óviljandi, hafa gleymt því,
að hér í bænum fari fram nokk-
ur mjólkurframleiðlsa, nema þá
eins og dægrastytting eða
„sport“ örfárra manna. Sann-
leikurinn er nú sá, að ef allir
þeir, sem við landbúnað fást hér,
neyddust til að hætta við það,
eins og margt bendir til að ó-
hjákvæmilegt verði á nálægum
tíma, þá myndi bætazt allstór
hópur við tölu atvinnuleysingj-
anna í bænum, og vík ég að því
nánar síðar.
Samkvæmt fasteignamati 1932
eru erfðafestulönd talin hér í
bænum, vera milli 800 og 900
hektarar, og eru metin, auk ,,af-
gjaldakostnaður" á nálegaeina
þótt vesturflutningarnir hafi
verið mikil blóðtaka fyrir hana
á sínum tíma, er ástæðulaust að
harma þá lengur, því þeir hafa
betur en nokkuð annað sýntþrótt
íslenzka þjóðstofnsins saman-
borið við aðra þjóðflokka. Þess-
vegna vill íslenzka þjóðin votta
Vestur-íslendingum þakkir sín-
ar og virðingu og leggja hönd
á plóginn til viðhalds og efling-
ar íslenzks þjóðernis og íslenzkr-
ar tungu í Vesturheimi. Með
Vestmannadeginum hefir verið
stigið merkilegt spor í þá átt,
en því þarf að fylgja eftir með
raunhæfu starfi.
miljón krónur. Af þeim átti rík-
issjóður þá, um 43 hektara
(þ. e. Kleppsland) og bæjarsjóð-
ur rúmlega 30 hektara, en síðan
hefir hann keypt og tekið úr
erfðafestu lönd frá Sunnuhvoli,
Rauðará, og ef til vill fleiri. Hitt
er talin eign einstakra manna,
og mun mestur hluti þess not-
aður til mjólkurframleiðslu og
matjurtaræktar. Mjólkurfram-
leiðsla bæjarbúa var á siðast-
liðnu ári, eftir því, sem næst
verður komizt, þessi:
1. Lagt inn til samsölunnar
rúmlega 629,000 lítrar.
2. Selt beint til neytenda sam-
kvæmt undanþágu, um 681,000
lítrar, og er hér miðað við 3000
lítra úr hverri undanþágukú.
Mjólk sú, sem framleidd er og
seld í bænum, er því alls um
1,310,000 lítrar. Við þetta má
vafalaust bæta allmiklu, sem
framleiðendur þeir nota heima,
er mjólkina láta til samsölunn-
ar, því verð það er þeir fá fyrir
hana þar, er svo lágt, að það er
tvímælalaust langódýrasta
fæðutegund, sem hægt er að fá.
Hvað miklu það nemur, er ekki
hægt að vita með vissu, en ég
tel, að gera megi ráð fyrir, að
það sé ekki minna en um 300,000
lítrar, og ætti þá öll mjólkur-
framleiðsla bæjarbúa að vera
rúmlega 1,600,000 lítrar, auk þess
sem ríkisbúið á Kleppi framleið-
ir um 90,000 lítra.
í síðastliðnum maímánuði var
lagt inn til samsölunnar mjólk
framleidd í Reykjavík, 73,575
lítrar. Öll mjólkursala sam-
sölunnar var síðastliðið ár
5.357.394 lítrar, og ætti því,
samkvæmt áðursögðu, öll mj ólk-
urneyzla bæjarbúa að vera um
6.338.394 lítrar, og þar af fram-
leidd í bæjarlandi rúmlega %.
Ef öll þessi neyzlumjólk væri
aðflutt, væri hún vitanlega
miklu lakari vara, og þá myndu
bæj arbúar verða að svara út fyr-
ir þenna fjórða part um 640.000
krónum. Auk mjólkurframleiðsl-
unnar, er allmikið ræktað af
garðávöxtum ýmiskonar, en
hve miklu það nemur að verð-
mæti, hefi ég engin gögn til að
byggja á, en vafalaust nemur
það fleiri tugum þúsunda, ef til
vill 100—200 þús. kr. Svo má
áreiðanlega telja, að atvinna sú,
sem öll landbúnaðarframleiðsla
bæjarbúar skapar, nemi allhárri
upphæð, en þar vantar mig
einnig öll gögn, að öðru leyti en
því, að eftir því, sem ég get kom-
izt næst, munu verkalaun á
hverja kú nema að meðaltali
kr. 250.00 um árið, og gerir sá
liður alls um 145,000 krónur af
um 580 kúm, eins og hér munu
vera í bænum nú. Mjólkurfram-
leiðslan í bænum skapar því at-
vinnu, er nemur þessari upp-
hæð, sem áreiðanlega er ekki of
hátt reiknað, og sparar bæjar-
búum um 640,000 krónur, sem
þeir annars þyrftu að greiða út
úr bænum, og bæjarfélagið hefði
ekki önnur not af. Ef reiknað er
með, að hver kýr þurfi um 1 ha.
af ræktuðu landi yfir árið, sem
mun láta nærri, þá þurfa 580
kýr 580 ha. af fullræktuðu landi.
Erfðafestugjöldin munu vera
hér nokkuð mismunandi há, en
líklega má gera ráð fyrir, að
þau séu ekki lægri að meðaltali
en 30—40 krónur af ha., eða alls
um 20 þúsund krónur. Og nú er
víst tekinn til viðbótar nýr
skattur af þeim, en hversu hár
hann er, hefi ég ekki athugað
svo til hlítar, að ég vilji um það
segja. Þau lönd, sem bærinn hef-
ir tekið úr erfðafestu og á sjálf-
ur, leigir hann sum frá áxi til
árs, meðan þau eru ekki tekin
undir byggingar eða vegi, og
mun leiga eftir þau vera 130—
150 kr. fyrir ha., og heyrt hefi
ég getið um allt að 200 krónur
á ha.
Þessir fáu lauslegu drættir sýna
nokkurnveginn, hvernig bæj-
arsjóður býr að þessari atvinnu-
grein, og skal þess og getið, að
mikill meiri hluti af þessum
erfðafestulöndum er ræktaður
upp úr grjóturðum, fúamýrum
og mógröfum með ærnum kostn-
aði, og hvíla þess vegna á mörg-
um löndunum miklar skuldir.
Þá kem ég að því, sem ekki má
gleyma, hvernig búið er að þess-
ari atvinnugrein af þeim mönn-
um, sem með þessi mál fara fyr-
ir hönd xíkisvaldsins. Með lög-
um um meðferð og sölu mjólk-
urs og rjóma o. fl. frá 1935 og
1937, er öllum, sem mjólk fram-
leiða á svæðum þeim er lögin
ná til, gert að skyldu að selja
alla mjólk gerilsneydda frá ein-
um eða fleiri löggiltum mjólkur-
búum, og að greiða af henni
verðjöfnunaxgjald eftir ákvæð-
um mjólkursölunefndar, og mun
það gjald nú vera ákveðið um
3 aura á líter. Þó geta þeir fram-
leiðendur, sem búa í kaupstað
þeim, er sala fer fram í, verið
undanþegnir þessu gjaldi, ef
þeir hafa minnst 1 hektaxa af
fullræktuðu landi fyrir hverja
kú, til slægna og beitar, og einn-
ig geta þeir, sem þar búa, feng-
ið undanþágu frá gerilsneyð-
ingu, og leyfi til sölu beint til
neytenda, ef þeir hafa fjós og
annan útbúnað, sem gildur sé
tekinn, og greiða verðjöfnunar-
gjaldið, 4 auxa á 3000 lítra úr
hverri kú, hvort sem hún mjólk-
ar 3000 lítra yfir árið eða ekki,
en mega þó draga þar frá y2líter
fyrir hvern heimilismann, sem
Hallgrímur Jónasson:
Vatnaleiðin gegnum Svíþjóð
^pminn
Þri&ijudafiinn 4. jjúlí
Eftír Vestmanna-
dagínn
Fyrsti Vestmannadagurinn á
íslandi var haldinn í fyrradag.
Nokkur þúsund manna komu
saman á Þingvöllum til að minn-
ast landa í Vesturheimi og hins
merkilega starfs þeirra þar.
Á þessum fyrsta Vestmanna-
degi féllu mörg hlýleg orð í garð
Vestur-íslendinga. Ræðumenn-
irnir minntust hins mikla dugn-
aðar þeirra, sem komið hefði
jafnt fram við andleg og
verkleg störf. Þeir minnt-
ust ástar þeixra á íslandi, ís-
lenzku þjóðerni og íslenzkri
tungu. Þeir minntust aukins
vegs og álits, sem framkoma
landa vestra hefði aflað hinum
íslenzka kynstofni.
Með árlegum hátíðisdegi, sem
helgaður er Vestur-íslendingum
líkt og Vestmannadagurinn á
Þingvöllum í fyrradag, hefir
þjóðin stigið stórt og mexkilegt
spor til að bæta fyrir þann kulda
og skilningsleysi, sem hún hefir
oft sýnt Vestur-íslendingum og
málefnum þeirra á umliðnum
áratugum. Þessum góða sið verð-
ur því að halda áfram og treysta
á þann hátt vinarböndin milli
íslendinga austan hafs og vest-
an.
En jafnhliða því þarf heima-
þjóðina að sýna skilning sinn í
vexki. Verndun íslenzkrar tungu
og þjóðernis í hinu mikla þjóða-
hafi vestra er vissulega mikill
vandi. í því starfi þurfa Vestur-
íslendingar ekki aðeins að njóta
fulls skilning heimaþjóðarinnar,
heldur einnig fulls stuðnings.
Andinn frá Vestmannadeginum
verður að birtast í raunhæfu
starfi til eflingar íslenzkum mál-
stað vestan hafs.
í greinaflokki, sem Jónas
Jónsson, formaður Framsóknar-
flokk'úns, ritaði í Tímann eftir
heimkomu sína frá Ameríku síð-
astliðið haust, minntist hann
ýmissa verka, sem heimaþjóðin
gæti unnið til stuðnings íslenzkxi
tungu og þjóðerni vestra. Hann
gat um prestaskipti, kennara-
skipti, sendikennara í íslenzku
og sögu við Jóns Bjarnasonar
skólann í Winnipeg, kennslubók
í íslenzku fyrir enskumælandi
fólk, íslenzkt bókasafn við há-
skólann í Winnipeg, útvarp til
Vestur-íslendinga, stuðning við
blöð íslendinga í Vesturheimi o.
s. frv. Sumt af þessum verkum,
er þegax byrjað að framkvæma.
Ákveðið hefir verið að senda há-
skólabókasafninu í Winnipeg
allar bækur, sem gefnar eru út
á íslenzku, söfnun áskrifenda að
vestanblöðunum hefir verið haf-
in, og biskup íslands lýsti á Þing-
völlum í gær einlægum vilja ís-
lenzku kirkjunnar til náins sam-
starfs við íslenzku kirkjufélögin
í Vesturheimi. Ætti það síðast-
nefnda að geta átt góðan þátt í
aukinni menningarlegri sam-
vinnu milli heimaþjóðarinnar og
Vestur-íslendinga, því kirkjufé-
lögin vestra hafa verið ein styrk-
asta stoð íslenzkrar tungu og
þjóðernis þar.
Heimaþjóðin þarf í áfram-
haldi af Vestmannadeginum að
koma þessum og hliðstæðum
verkum í framkvæmd. Framtíð
íslenzka þjóðarbrotsins vestra er
bundin við málið og þjóðernið.
Þetta skilja forvígismenn Vest-
ur-íslendinga glöggt og þeim er
það vissulega mikinn styrkur að
njóta hlýhugar og stuðnings
heimaþjóðarinnar í þeirri bar-
áttu. Sá stuðningur má heldur
ekki dragast. Það tjón, sem af
slíkum drætti gæti hlotizt, væri
heimaþjóðinni sjálfri tilfinnan-
legast.Framkoma landa í Vestur-
heimi hefir aukið hróður henn-
ar og verið henni til margvís-
legrar styrktar. Það myndi hald-
ast áfram — kannske í enn rík-
ari mæli en áður, — ef þeim
tækist að vernda þjóðerni sitt.
Vestmannadagurinn á Þing-
völlum markar merkileg tíma-
mót i sambúð íslendinga austan
hafs og vestan. Hann sýnir að
heimaþjóðin er hætt að líta á
Vestur-íslendinga eins og fólk,
sem er íslandi tapað fyrir fullt
og allt. Hann sýnir að íslenzka
þjóðin er komin á þá skoðun, að
Norðan við skánska hálendið,
milli Eystrasalts og Jótlandshafs,
Gautaborgar og Stokkhólms,
liggur stærsta slétta Svíþjóðar,
mið-sænska lágsléttan, eins og
hún er oft nefnd. Mikill hluti
þessa láglendis er þakið vötnum
— þeim langstærstu á Norður-
löndum.
Þetta breiða belti er landsig
frá æfa fornum tímum, það lá
um langt skeið eftir -ísöld undir
sjó. Þvert gegnum landið, gekk
breitt sund, er klauf sundur há-
lendi Norður- og Suður-Sví-
þjóðar.
Seinna hófst þetta svæði að
nýju, og hæstu hæðir og hálsar
risu yfir sjávarmál, sem eyjar og
sker. Þá var suðurhluti landsins
áfastur Danmörku. Þá leið barst
fyrst jurtagróður og síðan dýra-
líf inn í Svíþjóð. Á botni þessar-
ar sléttu liggja stórvötnin:
Vánern, Váttern og Málaren.
En til og önnur frásögn og
skýring á tilorðning sumra þess-
ara stórvatna:
Upphaf Snorraeddu hefst á
þeirri frásögn.
Til eins fornkonungs Svíþjóð-
ar kom farandkona nokkur, sem
Gefjun hét. Hún fékk af kon-
ungi plógland fyrir skemmtun
þá, er hún veitti hirðinni. Þessi
dulbúna förukona var raunar
Ásaættar og máttug í eðli. Son-
um sínum fjórum, er hún átti,
breytti hún í uxa og beitti fyrir
plóginn. Og plógurinn gekk svo
djúpt og vítt, að upp leystist
landið, og drógu uxarnir það
vestur um ríki konungs og allt á
haf út. Loks nam hún staðar i
hafinu, varð landið stærsta eyja
Danaveldis og kallaðist Sælund-
ur. En í plógfarinu myndaðist
vatn eitt mikið, er bar líka lögun
og svæði það, sem á brott var
plægt. Segir Snorri að það heiti
nú Lögurinn, en í dönskum og
sænskum sögum er það Vánern
stærsta stöðuvatn Svíþjóðar. En
minnisvarði Gefjunar stendur í
Kaupmannahöfn, í líki konu
með fjóra uxa fyrir plógi. Hið
mesta listaverk.
Þetta stóra vatn er meginkafli
á einhverri fegurstu og ein-
kennilegustu siglingaleið Evrópu.
En það er vatnaleiðin gegnum
þvera Svíþjóð, frá Gautaborg til
Sáderhóping við Eystrasalt. Það
er um 400 km. löng leið og tek-
ur margra daga siglingu.
Sé ferðin hafin að vestan, er
lagt upp frá Gautaborg, sem eins
og kunnugt er, liggur við Skage-
rak og er víðkunn fyrir verzlun
og siglingar.
Þau láta annars dálítið undar-
lega í eyrum nöfn hinna tveggja
innhafa, milli Danmerkur ann-
arsvegar og Noregs og Svíþjóðar
hinsvegar. Skagerak heitir hið
nyrðra, en Kattegat það minna
og syðra. Þessi orð eru að nokkru
leyti hollenzk og mynduð af lög-
un hafanna. Þessi nöfn þekkjast
fyrst í tíð Kristjáns IV. konungs,
einmitt þegar flotaveldi Hol-
lendinga var sem mest og þeir
voru leiðandi þjóð á höfunum,
likt og Bretar síðar á tímum.
Seinni hluti orðsins Skagerak er
hollenskt og þýðir bugur eða
beygja og kemur vel heim við
bugðu þessa hafs kringum
nyrzta hluta jótska skagans. —
Síðari hluti orðsins Kattegat er
sömuleiðis hollenzkt og þýðir
sund eða mjótt sæbelti. Kattegat
hefir því á sjómannamáli þýtt
hið mjóa sund inn af hinu
stærra hafi og líkt við smugu,
sem ketti væri fær. Má minna á,
í þessu sambandi, að rétt utan
við höfnina í Plymouth er sund
eitt lítið, sem kallast Catte-
water.
En hér skal nú horfið aftur
að því að lýsa leiðinni upp frá
Gautaborg. Eitt meginfljót
landsins, Gautaelfur, fellur til
sjávar gegnum staðinn. Hún er
vatnsmest allra áa í Svíþjóð, er
90 km. löng og afrennsli Vánerns.
En með Klarelf, sem fellur norð-
an í vatnið og kemur óraleiðir
innan úr fjallendi Noregs, verð-
ur áin einnig iengst vatnsfalla í
landinu, eða um 700 km. Áin
hefir aðrennslissvæði, sem er á
stærð við hálft ísland. Hún er
samsafn 30 áa, stórra og smárra,
auk alls annars vatns, er berst
út í Vánern og er vatnsmagn
hennar óvenjulega jafnt, allan
ársins kring, líkt og er um Sogið
hér og af sömu ástæðum.
er á framfæri þeirra, og er það
gjaldfrítt, en gjaldið verða þeir
að greiða, hversu mikið sem þeir
hafa fyrir kýr sínar af ræktuðu
landi, og auk þess eiga þeir að
greiða gjald til ýmsra sendi-
sveina, sem sendir munu vera til
þeirra að minnsta kosti einu
sinni í mánuði.
Verðjöfnuður skal vera á allri
mjólk innan verðj öfnunarsvæð-
isins, sem hér er allt svæðið frá
Jökulsá á Sólheimasandi og
vestur að Haffjarðará, eða með
öðrum orðum, Rangárvallasýsla,
Árnessýsla og Gullbringu- og
Kjósarssýsla, Borgarfjarðarsýsla
og nokkur hluti Mýrasýslu.
Ég bið afsökunar á ef
hér er ekki rétt með farið.
Til þess að ná upp verðjöfnuði
þessum er varið verðjöfnunar-
gjaldinu frá þeim, sem það eiga
að greiða eins og áður greinir,
og ennfremur rennur í verð-
jöfnunarsjóð rekstxarhagnaður
samsölunnar, og ef til vill eitt-
hvað fleira.
Fljótt á litið virðast því þeir
verða bezt úti, sem hafa undan-
þágu frá að greiða verðjöfnunar-
gjaldið samkvæmt mjólkurlög-
unum, en þegar betur er aðgætt,
þá er það síður en svo, að því er
snertir framleiðendur í Reykja-
vík, því að mjólkursölunefndin
hefir vald til að ákveða bæði út-
söluverð og útborgunarverð til
þeirra, og skal nú þetta nánar
athugað.
Ég hefi reynt að gera mér
grein fyrir því, hvað kostar aö
framleiða mjólk hér á bæjar-
landinu, og hefi komizt að þeirri
niðurstöðu, að árlega hafi kostn-
aður á hvern líter verið um 30,5
—31 eyrir. Mjólkursamsalan
hefir greitt þeim, sem undan-
þágu frá verðjöfnunargjaldi eiga
að hafa, um 29,4 aura nettó að
meðaltali frá því samsalan byrj-
aði, nema siðastliðið ár, (með
uppbót eftir áramót) um 30,5 og
á þessu ári til 1. apríl um 29 aura
nettó, en fyrir aprílmánuð, og
ef til vill framvegis um 28,1. Á
sama tíma, eða frá 11. apríl með
gengisfalli ísl. krónu, hefir út-
lendur áburður hækkað um 15%
og allur fóðurbætir um 22—23%,
og telst mér til, að sá verðmun-
ur verði ekki öllu minni en 1,4
aura skattur á hvern mjólkur-
líter, auk þess sem fleira kann
að hækka er framleiðslunni við-
kemur.
Ýmislegt fleira af þessu tagi
mætti tilfæra, svo sem, að það
mun vera álitið af æðimörgum,
að sá mikli mismunur sem er á
útsöluverði og útborgunarverði
til framleiðenda, um 11—12 aur-
ar á líter, muni að einhverju
leyti vera grímuklætt verðjöfn-
unargjald, sem vitanlega er al-
veg ólöglega tekið, ef svo er, af
þeim, sem það eiga ekki að
greiða samkvæmt lögunum, en
þvi meiri verðmunur á útsölu-
verði og útborgunarverði til
Á milli grárra og að mestu
nakinna granítklappa og mýr-
arsunda, flýtur hún fram, ekki
ýkja breið, en djúp, skolug og
þungstreymin. Sigling er mikil á
ánni. Sé farið upp eftir henni,
tekur ferðin um 5 klukkustundir,
þar til að fossunum kemur.
Þéttur straumþunginn brotnar
þrjózkulega á stefni skipsins og
þeytir hvítum löðurskafli upp á
miðjan bóg. Hér geta stórskip
flotið.
Þegar siglt hefir verið um 5
klukkustunda ferð, sér þess
merki, að landið hækkar. Fram-
undan blasir allhá ásbrún, og fyr
en varir, gapa tvenn kletta-
gljúfur við fyrir stafni.
Hér er heldur en ekki þrösk-
uldur á vegi, það er hinn
frægi foss, Trállháttan. En auk
fossins eru hér tvennskonar
mannvirki, stórfengleg og víð-
kunn. Annað er aflstöðin mikla,
sem sendi orkutaugar sínar víðs-
vegar um landið og allt suður
til Sjálands og Kaupmanna-
hafnar. Hún er ein með þeim
stærri í norðanverðri álfunni.
Hitt er skipaskurðirnir frægu,
sem fleyta allt að 4000 smál.
skipum upp yfir hamrana, 33
metra á hæð, þar sem víðátta
Vánerns tekur við, óyfirsj áanleg
og líkari hafi en stöðuvatni.
Bærinn, sem stendur við foss-
ana ber sama nafn og hefir um
2 0 þús. íbúa. Meginatvinna
þeirra er stáliðnaður.
Trállháttan er fyrst nefndur,
svo mér sé kunnugt, í sögu Har-
alds konungs harðráða. Þar er
frá því sagt, að konungur hafi
Ostaútflutníngur
í grein Sveins Tryggvasonar,
sem birtist í Tímanum 27. f. m.,
undir yfirskriftinni „Smjör —
smjörlíki“, er m. a. svo að orði
komist:
„Út úr landinu er flutt
mjólkurfeiti í ostum fyrir því
nær ekkert verð, miðað við
það, er fengist fyrir feitina á
innlendum markaði í smjöri.“
Ummæli þessi þurfa skýxing-
ar við, og verður varla annað
séð en að þau stafi beinlínis af
ókunnugleika Sveins á þessum
hlutum. Það virðist því eigi úr
vegi, að mælast til þess við
greinarhöfund, að hann finni
þessum orðum sínum stað, eða
skýri greinilega frá því, hvað
fyrir honum vakir.
Þótt Sveinn hafi ekki haft með
þá hluti að gera, mætti honum
vera það kunnugt, að vegna gild-
andi laga um íblöndun smjörs
í smjörlíki og þess, hvernig þessi
lagaheimild hefir verið notuð
hingað til og er enn, eru ennþá
engin vandkvæði á því, að koma
smjörfeitinni í verð innanlands.
Og ennfremur mætti hann vita
það, að iðulega hefir það komið
fyrir, að draga hefir þurft úr
þeirri smjöríblöndun, sem áður
hafði verið ákveðin, og tímum
saman að fella hana alveg nið-
ur, einungis vegna þess, að nægi-
legt smjör hefir eigi verið fyrir
hendi til þeirra hluta. En þrátt
fyrir þetta er það staðreynd, að
undanfarin ár, og allt til þessa
dags, hefir orðið að flytja út
talsvert af osti til sölu á erlend-
um markaði.
Þegar nú þetta er athugað og
eins hitt, að fyrir það smjör,
sem í smjörlíki hefir verið
blandað, fæst og hefir fengizt
fyllsta verð, sem hér þekkist fyr-
ir þá vöru, mætti svo vera að ein-
hver kynni að skilja fyrrnefnd
ummæli Sveins á þann veg, að
annaðhvort séu þeir menn, sem
að þessum ostaútflutningi
standa, bæði sunnanlands og
norðan, svo fáfróðir, að þeir beri
ekki skyn á slíka hluti, eða þá
hitt, að þeir séu svo illviljaðir
mjólkurframleiðendum, að þeir
geri sér leik að því að eyðileggja
verðmæti þeirra.
Svb. Högnason.
bænda, því meiri líkur fyrir
rekstursafgangi samsölunnar,
sem samkvæmt síðustu laga-
breytingu gengur allur til verð-
jöfnunar. Ég vænti, að af því
sem hér að framan er skýrt frá,
verði það ljóst, að aðbúð ríkis-
valdsins að mjólkurframleiðslu
Reykvíkinga sé engu betri en
bæjarins, svo ill og ósanngjörn
sem hún er.
Framhald.
siglt léttiskipum sínum upp eft-
ir Gautelfi og látið síðan draga
þá upp fyrir fossana og út á ána,
þar sem hún fellur úr vatninu.
Á stjórnartímum Karls XII.
konungs var að hans fyrirlagi
gerður uppdráttur og áætlun um
skipaskurð við fossana, en við
dauða hans féllu frekari ráða-
gerðir um þetta niður. Ekki all-
löngu seinna, eða um 1750, var
hafizt handa um framkvæmdir,
en þá sprakk stór stífla, en verk-
ið stöðvaðist um langt skeið.
Árið 1800 var skurðurinn opn-
aður í fyrsta sinn, en hann var
eingöngu fyrir smáskip. Á 19.
öldinni voru gerðar á þessu
mannvirki ýmsar endurbætur,
en fyrst eftir síðustu aldamót,
komst skriður á málið, er ríkið
tók fyrirtækið í sínar hendur.
Hafa siðan verið sprengdir nýir
skipastigar og svo miklir, að
stórum hafskipum er fært upp
um fossana.
Þegar komið er að ásbrúninni,
sem myndar þessa hækkun
lahdsins, og siglt er eftir ánni,
blasa við, sem fyr segir, tvö
gljúfur. Annað þeirra er verk
náttúrunnar, þar sem fossandi
vatnsflaumurinn hefir étið sig
niður í stálhart forngrýtið —
á árþúsundanna löngu leið. Hitt
er fárra ára gamallt og gert af
mönnum. Skipin sigla inn í það,
sem er til hægri handar, upp
djúpa lygnu með ótal iðuhring-
um og straumsveipum. Þvi næst
er rennt inn í fyrsta lyftihólfið,
eða stigaþrepið. Skipið sígur inn
í steypta, geysistóra steinþró,
lokaða.í innri endann. Því næst