Árvakur - 14.11.1913, Blaðsíða 1

Árvakur - 14.11.1913, Blaðsíða 1
ÁRVAKUR I. árg. Reykjavíb, Föstudag 14. Nóvember 1013 1. tbl. -A.NNAR adaZtilgangur ,Árvákurs‘ er, að sporna við þeirri stórhættu fyrir land og lýð, sem brytt hefir mjög á, bæði innan þings og utan, sérstaklega 1912 og 1913, þeirri sem sé, að fela landsmál fyrir kjósend- nm fram undir eða jafnvel fram yfir síðustu forvöð. í því efni þarf ekki að fara lengra en til bræðingsins sæla, sem komst upp fyrir tilviljun eina, og til niðursuðu grútsins svokallaða á alþingi 1913. Þessi Ijósfœlni hefir gengið svo úr hófi fram, að gerðar voru til- raunir. til þess bæði 1912 og 1913, að koma ílestum eða öllum blöðum landsins á sama spenann, bræðings- og síðar grútar-spenann, enda lán- aðist það að miklu leyti 1912. Hinn aðaZtilgangur jÁrvakurs4 er að reisa rönd við þeirri afsláttav- pólitík, ekki síst gagnvart Dönum, sem dafnað hefir síðustu árin í skúmaskotum noltkurra stjórnmálamanna og gróðabrallsmanna. Það eru dæmi þess, að menn, er þótst hafa verið andstæðir hverir öðrum, hafa undir hinu eða þessu yfirskyni tekið saman höndum um mál, sem sam- takamönnum hefir staðið af meiri vegur og gróði heldur en almenningi. Gegn þessum þjóðarhættum hrópar ,Árvakur‘: Fram úr myrkrinu! Fram í dagsljósið! Niður með vígslsporin! TJpp með hreina ganginn! Að öðru leyti þykir óþarfi að svo stöddu að gera grein fyrir stefnu blaðsins. Hún sýnir sig og vill læsa sig í lesendur, fastar og fastar með hverju blaði. Þó vill ,Árvakur‘ ekki leyna því, að hann er Heimastjórnarblað, enda aðallega gerður út af Heimastjórnarflokknum á alþingi 1913, og fylgir því Millilandanefndarfrumvarpinu frá 1908, en telur hinsvegar eftir öllum atvikum rétt, að það liggi niðri, þangað til Danir hafa gengist við því aftur og íslenskir kjósendur lýst ótvíræðu fylgi við það, helst með leynilegri atkvæðagreiðslu. Upp úr frumvarpi Millilandanefndarinnar má og á vitanlega að fara á sínum tima, sé þess nokkur kostur. En niður úr því má enginn íslendingur með nokkru móti fara. Annars fylgir ,Árvakur‘ málum en ekki mönnum. Beinar línur í birtu dagsljóssins! Fyrir hönd útgefendanna. Lárus H. Bjarnason. langmerkilegasta meðal margra mjög svo merkilegra þingmannairumvarpa, á næsta Alþingi fortakslaust að samþykkja, enda þó að ráðherra hafi tekist miður hönduglega*) að réttlæta tvö af einna helstu ný- mælum þess: úrfellingu ríkisráðs- ákvæðisins og skildagann um fæð- ingu eða 5 ára heimilisfestu hér á landi sem skilorð fyrir kosningar- rétti. En sú ólægni ráðherra stafar vafalaust mestmegnis af því, að hann átti engan þátt í frumvarpinu, enda þátttöku af hans hendi ekki að vænta, þar sem hann hafði Iagst á móti flutningi málsins á alþingi, á síðustu þingmálatundum í kjör- dæmi sínu, þó að hann og meiri hluti flokksmanna hans snerist til fylgdar við frumvarpið á þingi, af hér ónefndum, sérstökum ástæðum. Frumvarpinu mun og ekki standa hætta af öðrum ílokkum en sljórnar- flokknum eða Sambandsflokknum svokallaða. En þaðan hefir líka við og við heyrst blása heldur ó- byrlega, ekki síst á fjölmennum fundi 1. þ. m,, er einn af nánustu ’) Sbr. síöasla Lögbirtingablaö. yfirmönnum ))Lögréltu« lýsti því yfir að »mjög vafasamt væri, hvort rétt væri að endursamþykkja stjórn- arskrárfrumvarpið á næsta þingi«. Þessu lík hljóð heyrðust á alþingi úr sama stjórnmála horni, og jafn- vel miklu sterkari, svo sem Þing- tíðindin sýna á sínum tíma og »Lögrj.« hefir auðsjáanlega hingað til verið hlýrra til desemberburðar- ins en stjórnarskrárfrumvarpsins. Er þvi allur varinn góður, að reifa málið sem áreiðanlegast og Ijósast fyrir kjósendum, enda skal hér gerð tilraun til þess. Og er þess þá fyrst getandi, að frumvarpið gerir mikilsverðar breyt- ingar á liögum vorum út á við, gagnvart Dönum, enda þó að rétt- arbæturnar horfi eðlilega flestar inn á við. I. Til fyrra flokksins heyrir fyrst og fremst áðurnefnt skilorð frumvarps- ins fyrir kosningarrétti: fæðing hér á landi eða 5 ára heimilisfesta, sem bitnar jafnt á Dönum og öðrum hér búsettum útlendingum, og í annan stað nýmælið um heimilisfestu hér sem skilyrði fyrir björgengi ZíZ al- þingis. Það miðar sérstaklega á Danmörku eða danska þegna, hvort- heldur eru af íslensku eða dönsku bergi brotnir. Þá verður og hér að telja úrfell- ingu rikisráðsákvœðisins, þótt minna sé um vert á borði, eftir undirtekt- unum suður í Kaupm.höfn, en mátt hefði vera Enn verður hér að nefna afnám dansks fœðingfaréttar, sem skilyrði fyrir embættisgengi hér á landi. Og loks má nefna hér áskilnaðinn um eið konungs að sjórnarskránni, nm ábyrgðarleysi konungs og frið- helgi og um afnám tilvitnunar i stöðu- lögin um árgjald Danmerkur til Ís- lands. Óll þessi ákvæði eru fyrst og fremst princip-sigur og i annan stað ekki afleiðingasnauð til frambúðar, ef fast og viturlega verður áhaldið af vorri hálfu. Nokkur þeirra eru, auk þess, vottur þess, aðrýmka má með is- lenskum lögum svokallað sérmála- svið vort, sbr. t. d. annars vegar 1. gr. stjórnarskipunarlaganna 1903 og lög nr. 17, 3. okt. s. á., og hins vegar 6. gr. stöðulaganna, enda finnur prófessor K, Berlín auðsjáan- lega til þess í grein nokkurri í danska blaðinu »Kjöbenhavn« frá 13. f. m. Framh. Hvað skilur? Eftir Jón Ólafsson. I. Eftir kosningarnar 1911 stóð Hannes Hafstein vel að vígi. Þingið var þá skipað 21 Heimastjórnar- mönnum, að honum meðtöldum, og átti hann auk þess vísan stuðn- ing 3—4 manna, er töldu sig utan flokka. Hann stóð svo sterkur sem fram- ast varð á kosið. Alt of stór meiri- hluti er líka viðsjárverður. Og þessi flokkur var allur sam- huga í fylgi við hann. — Þetta var því sannarlega álitleg byrjun fyrir ráðherra, sem auk þess naut trausts og álits frá fyrri ráðherratíð sinni. Og ekki skorti verkefnin. Sambandsmálið var auðvitað farið út um þúfur fyrir grátlega ófram- sýni forsprakka Sjálfstæðisflokksins — forsprakka, sem sumir vóru millilandafrumvarpinu hlyntir í hjarta sínu, en tóku meira tillit til flokks síns, en hagsmuna þjóðar- innar. En önnur verkefni vóru ærin fyrir hendi. Sjávarútvegurinn var að taka stórum framförum ár frá ári. Þar var mikið verkefni fyrir stjórn, að styðja hann. Ef stjórnin hefði gefið því gaum, þá var framleiðslan hraðfara að breytast í þeim löndum, er ráðið hafa kjötverðinu i heiminum, — breytast í þá átt, að framleiða kjöts er að þverra stórum í öllum ríkj- um Vesturheims, og lxlýtur að halda áfram að þverra, svo að fyrirsjáan- legt er, að kjötverð hér á landi hlýtur að fara hækkandi ár frá ári nú um tíma, óvíst hvað langan* 1). Hér lá verkefni fyrir stjórninni, að vekja athygli landsmanna á þessu, og grenslast eftir, hvernig ketið yrði útgengilegast handa hverju landi (Bretlandi, Þýzkalandi, Norðurlönd- um). Þröngvað er mjög að verzlun vorri með viðleitni Samein.gufusk.- félagsins til að binda viðskifti vor óeðlilega við Danmörk með hlutfalls- lega óhæfilega háu farmgjaldi frá Bretlandi og með neitun um að láta skipin koma við í Þýzkalandi. Hér var mikið og þarft verk fyrir hendi. Samgöngur vorar bæði milli landa og með ströndum fram hafa verið og eru í megnasta ólagi. Hvað hefir svo stjórnin gert til þess að leysa úr þessum viðfangs- efnum? Hvað hefir hún gert sjávar- útveginum til eflingar? Pað, að gefa Sameinaðafélaginu alveg ófyrir- synju leyfi til að hækka farmgjöld, sérstaklega á þeim varningi, sem sjávarútvegsmönnum er nauðsyn- legur, svo að hann hlaut að hækka í verði. Og þá er því ekki að gleyma, hve ótrauðlega núverandi ráðherra barðist fyrir því að veita einstökum manni eða félagi einka- sölurétt á kolum, og var það ekki honum að þakka, heldur þeim þingmönnum, sem reynst hafa sann- ir Heimastjórnarmenn, ásamt öðrum fleiri þingmönnum, að þessum voða fyrir sjávarútveginn var afstýrt. En þegar þetta tilræði við sjávarútveg- inn mistókst, gekk hann i lið með Sjálfstœðismönnum, til að koma þó tilfinnanlegum álögum á kolin í farmtollslögunum. Hvað hefir hann gert fyrir land- búnaðinn? Svarið er: alls ekki neitt. Hvað hefir hann gert fyrir verzl- unina? Eg leita í huga mér eftir svari, og þá heyrist mér að verzl- unarstétt landsins hvísli í eyra mér: »karamellu-frumvarpið!« Að samgöngunum á sjó og landi (sem teljast mega verzluninni til stuðnings) hefir verið vikið lítillega hér að ofan. En segja má það hér, sem satt er, að hvorki alþingi né nokkurt annað islenzkt afl hefir fyr né síðar orkað því, að knýja hann til að líta í nokkra aðra átt en til Sameinaða gufuskipafélagsins danska í samgöngumálum; það var eins og hann þekti ekkert annað gufuskipa- félag í heimi. Til þess að opna augu hans í þessu efni dugði ekkert annað, en ósvífni Sameinaða gufu- skipafélagsins sjálfs, eða sú afleiðing hennar, að öll íslenzka þjóðin reis upp eins og einn maður og tók til 1) Eg benti á þetta í grein í »Reykja- vík« 26. Júlí s. 1. Ekkert blað né búnaðarrit hefir mér vitanlega prentað hana upp, og er það þó óefað ekki ó- merkilegasta grein fyrir landbúnað I vorn, sem út heflr komið siðari árin.

x

Árvakur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árvakur
https://timarit.is/publication/164

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.