Vestri - 30.01.1915, Blaðsíða 2

»4
VESTRI
hafi tjáð sig mótfallinn því, að
Ktaðfesta stjói narskiána með þess-
u;n fyrirvara.
Þvert á móti tekur hann það
skýrt fram, að uppburður sérmál-
anna í ríkisráði verði að skoðast
íslensk sérmál, en það atriði var
þungamiðjan í öllum fyrirvaranum.
En þvi heldur liann fast fram,
að ráðherra jafnframt staðfesting
stjórnarskrárinnar undirskrifi hinn
marg um talaða konungsúrskurð,
þar sem ákveðið væri að sérmálin
væru borin upp i ríkisráðinu.
Samkvæmt yfirlýstum viija Al-
þingis gat frá ráðherrans hálfu
ekkert verið því til fyrirstöðu, að
hann undirskrifaði konungsúrskurð-
inn eins og konungur fór fram á.
Það var bein skylda haus. Hann
hafðiþarfyrirvarann „hinn trygga
vörð uni réttindi Isiands" að
bakhjaili ásamt Alþingi.
Með undirskriftinni var því bund.
inn endi á málið, stjórnarskráin
staðfest að óskertum öllum rétti
indum vorum, samkvæmt yfirlýs-
ingu ráðherrans sjálfs frammi fyrir
öllu þingiuu.
Enginn efi heldur á því, að þá
hefði fánamálið verið afgreitt.
Alt gat þannig fallið í Ijúfalöð,
váðherra komið heiœ sigri hrósandi
og Oskum og kröfum þingsog þjóðar
að öllu leyti fullnægt.
En í stað þess koma þessi fárán-
legu 8innaskifti ráðherrans.
í stað þess að reka endahnútinn
á stjórnaiskrármálið með staðfesti
ingu konungs, fer hann í ríkisráðinu
að fimbulfamba um það, að hann
geti ekki viðurkent, að sambandi
Islands og Danmerkur sé svo háttað,
að nauðsynlegt sé þess vegua að
bera íslensk sérmál upp i ríkisráðinu,
rétt eins og honum hefði verið
falið á hendur af þinginu að fá
því framgengt hjá konungi, að
sérmáliu yrðu tekin úr rikisráðinu,
atriði, sem þÍDgið ekki hafði nefnt
á nafn og gat ekki nefnt á nafn,
þar sem það og konungur voru á
einu máli um að sérmálin skyldu
þar uppborin.
Svo fer hann emnig að þvæla
um konunglegu auglýsinguna 20.
okt,. 1913 og virðist vilja fá hana
afturkallaða eða ónýtta samkvæmt
fyrirvara Jóns frá Hvanná, sem
hann sjálfur ásamt neðri deild haíði
greitt atkvæði á móti, en fer miklu
lengra en Hvannárfyrirvarinn í
ríkisráðsspurningunni, því að í þeim
fyrirvara var ekki með einu orði
int að því, að sérmálin skyldu
tekin úr jíkisráðinu; í því eíni
voru báðir fyrirvararnir samhljóða.
Bæði framsögumaður og ráðherra
sjálfur höfðu fullyrf á þinginu, að
fyrirvarinn gerði konunglegu aug«
Jýsinguna hættuiausa fyrir lands.
réttindi vor og þingið staðfestþað
með samþykt sinni á fyrirvaranum.
En þrátt fyrir það heldur ráð-
herra hiuum felda fyrirvara Jóns
á Hvanná til streitu, og fer enda
lengra en hann, vitandi vei, að
með því var hann að ganga að
stjórnarskiármálinu dauðu, þvert
ofan i vílja Alþingis.
Það verða engÍD skynsamleg rök
færð fyrir því, að konungur helði
ekki fúslega staðfest, stjórnarskránn,
ef ráðhetra hefði flutt inálið fyiir
honum samkvæmt vilja og tilætlun
Alþingis.
Rábherra einn á þvi sök á þvi,
að staðfestingin er enn ekki fengin.
Ma gir spyrja hvað valda muni
þessari kúfvenaÍDg ráðherrans.
Svarið liggur að mestu leyti í
rikisráðsumræðunum.
Það ei'U símskeyti, sem ráðherra
kveðst hafa fengið frá málsmetandi
alþingismönnum, meðan hann
dvaldi í Höfn.
„Málsmetmdi alþingismenn",
hverjir eða hve mavglr veit al-
menningur ekki, hafa því með
símskeylum til ráðherra hringsnúið
honum og þannig ráðið þessum
afdrifum stjóinarsktárinnar.
í laumi, á bak við þing og þjóð,
reyna þessir herrar að ónýta alt
stai f þings og þjóðai í þessu máli,
sem kostað hefir laDdið ógrynni
fjár, og ráðherra tekur höDdum
saman við þá.
Fyrir þessi myrkraverk getur
þjóðin orðið af miklum réttirbótum
og mannréttindum og stjóvnar-
skrármálinu stefnt, út í hina mestu
ófæru.
Meiri lítilsvirðiDg á Alþingi, meira
virðingarleysi fyrir sjálfum sór, og
meiri löðrung á þingræði einnar
þjoðar er naumast hægt að hugsa
sór.
Knútur Berlín er lika ekki lítið
hrófugur yfir þessum aðförum og
fær ekki fullþakkaða þessa frammi-
stöðu ráðherra, enda er hann nú
vongóður, um að stjói narskrár- og
fánamálið sé fyrst um sinn úr
sögunni.
En SjálfstæðÍ8flokkurinn getur
enn bjargað málinu sé honum eins
ant um framgang þess eins og
hann heflr látið og geti hann látið
sér skiljast, að ráðherrann hafi
ekki farið rétt að ráði sínu.
Konungur útnefnir sem allra
bráðast, eftir bendingu flokksins,
ráðherra með viti og vilja til að
framkvæma vilja þingsins 1914 í
þessu máli.
fá getur st.jóinarskráin orðið
staðfest fyrir næsta þing og vinnist
ekki t.ími til nýrra kosninga má
með bráðabirgðalögum fresta þeim
og framkvæmd stjórnarskrármnar
að öðru leyti til næsta árs.
Á því er eDginn efl, að hinir
þingflokkarnir myndu fúslega taka
höndum saman við Sjálfstæðis-
flokkinn í þessu efni.
Með þessu væri landinu sparað
stórfé, deiluuum, sem þegar eru
byrjaðar, Jinti og mikiu meiri líkur
en ella, til þess að vér getum
unnið i friði og sátt að nauðsynja-
málum vorum.
Þetta ættu allir góðir menn að
athuga.
Vigur, 23. jan. 1915.
bigurður Steiánsson.
Hagskýrslurnar.
Vestri hyggur að mörgum
þyki fróðlegt að sjá ýms atriði
úr Hagskýrslunum. Tölur þær
sumar, sem þar eru birtar. skýra
betur hag lands og þjóðar á
iiðnum árum, en margar langar
blaðagreinar gera.
Hér fara á eftir nokkur fróð-
leiksatriði undan og ofan at, og
mun þeim verða haldið áfram
eftir því sem atvik leyfa.
— o —
Tala og stærð fiskiskipanna
190L— iy?2. Árið 1904 gengu
als 160 skip til þorskveiða hér
við land, þar af að eins eitt
botnvörpuskip. 1906 hafa flest
skip gengið 173, en fæst 1909,
137 Árið 1912 hata gengið til
liskveiða 159 skip; þar af 20
botnvörpaskip. Smálestatala skip*
anna var 1904 samtals 7581, en
191210,812. Eru það botnvörpu.
skipin, sem því valda.
Útgerðarmönnuru hefir fækkað
mikið á þessu tímabili, 1904 voru
þeir 78, 1906 flestir 90, en ekki
nema 46 1912. Það er niður*
laguing þilskipanna svo margra,
sem þessu veldur.
Aflinn. Mestur afli á tímabiii
inu hefir verið árið 1912 23^/3
miljón fiska, er það 1 milj. meira
en 1911 og 4 milj, meir en afl*
aðist að meðaltali á árunum 1909
til 1911. Hækkunin statar af
fjölgun botnvörpuskipanna, en
bátafli var ekki meiri það ár en
áður og */4 miljón minni en 1912,
Á vélbáta og róðrarbáta hefir
aflast það ár trek 12 ll^ miljón.
Bátfiskið er ennþá öflugasti liði
nrinn í sjávartramleiðslunni.
Lifrarailinn nam árið 1912
265 þús. kr.
Síidaraflinn hefir sama ár
numið 239 þús. kr.
Lax og silungsvelði. Árið
1912 hafa veiðst 7675 laxar, og
361,100 silungar.
Selveíði. 1912 voru veiddir
830 tullorðnir selir og 5763 kópar
og stendur sú veiði að mestu í
stað yfir þann tíma, sem skýrslan
nær.
Dúntekia og fuglatekja. Arið
1912 var útflutt 4187 kg. dúnn
fyrir samtals 112,446 kr. Mest
er dúntekjan 1911 47J9 ^
118,357 kr- en m‘nst *901—°5
3032 kg. á 63618 kr. samtals.
Fuglatekjan hefir verið mest
1912, trek 385 þús, þar aflundi
210 þús., svarttugl 112 þús.,
fýlungi 45 þús. og rita 17 þús.
Býll og framteljendiir. Bænd*
ur eru taldir 6542, aðrir fram»
teljendur 4772. Talið að bændur
sem aðallega stunda iandbúskap
séu um 6000, þar af 2261 sjálfs'
eignarbændur, og 3773Íeiguliðar.
4. bt
Búpcningur. Sauðfé er talið
600,181 og er það lang flest, sem
verið hefir í landinu, næst er
það 1910, 578,634. Greitíé var
1912 846. Hrossaeignin var 1912
45.847 °g stendur að mestu í
stað en þó flest það ár. Naut-
gripir voru 1912 26,285, en flestir
1910 26,338.
Prentvilla í „Lögbirtiuga-
blaðiuu*4. Ráðherrann hefir óski
að þess getið í símtali 28. þ. m.
út at greininni Stjórnarskrármál*
ið í 2. bl. Vestra, að orðin;
»Styð ég mig í því efni eigi
beinlínÍ8 við etni Alþingisálykti
unarinnar,< sé misprentað í
»Lögbirtingabl.< en eigi að vera
>Styð ég mig eigi einungÍ8< o.s.
trv. (»blot< á dönsku)
Jafnvel þótt Vestri sé eigi
gefinn út til þess að leiðrétta
prentviilur í opinberu málgagni
3tjórnarinnar, en telji það miklu
tremur skyldu sína að benda á
atglöp þeirra manna, sem nú eru
að stotna landinu f voða, með
hringlandahætti sínum og lausung
og verða eðliiega að finna ein<
hver ráð til þess að hylma yfir
sviksamlegt atferli sitt gagnvart
þingi og þjóð, þá skal þessa þó
gatið, eftir tilmælum ráðherrans.
Vestri hefir eðlilega hvorki
heyrt á umræðurnar i ríkisráð'
inu né séð staðfesta skýrslu um
þær í handriti, og getur því ekk*
ert um þetta borið trekar, en tek<
ur orð ráðherrans trúanleg. En
blaðið hélt hins vegar að óhætt
væri að reiða sig á hið löggilta
stjórnarvaldablað.
En hvern skilniug þeirráðherra
og Einar Arnórsson iögðu í »iyr«
irvarannn< á þinginu í ár, er
svo glögt sýot fram á af alþm.
séra Sigurði Steíánssyni í blaði
inu í dag, með þeirra eiginorði
um, að um það þart ekki að
deila frekar. Og það kemur
alveg heirn við það sem sagt var
í ritstjórnargrein í næst sfðasta
bl. Vestra, að það yrði ekki séð
af nefndarál. stjórnarskrárnefnd-
arinnar að þingið œtlaðist til að
konungur breytti hinum boðaða
iirskurði á neinn hátt. Enda
segir blaðið »Þjóðin<, sem tekur
annars málstað ráðh.:
„Meirihlutinn var knúður til
þe88 af utanaðkomandi áhrifum,
eftir að þingi var slitið, að bera
fram fyrirvarann á þann hátt
sem dugði.u o. s. frv. o: sem
dugði til þess að setja stjórnar<
skrármálið f strand.
Þarf nú frekar vitnanna við?
Sér þjóðin ekki hverjum loddara-
skap er verið að beita i þessu
máli?
RJTSTJ.
Bobert Henriques ritstjóri
danska blaðsins »Vort I.and<
lést 30. f. m.